Giỏi y thuật, sáng y đức Bài 2: Vượt nắng, thắng mưa

Với vai trò phòng ngừa và kiểm soát bệnh tật, các bác sĩ (BS), điều dưỡng, nhân viên khối dự phòng được xem như những người hùng thầm lặng, góp phần quan trọng vào việc bảo vệ sức khỏe cho cộng đồng.

Bác sĩ Trịnh Đức Duy, Khoa Phòng, chống bệnh truyền nhiễm, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh (trái), điều tra dịch tễ tại nhà dân trên địa bàn huyện Trảng Bom sau khi ghi nhận ổ dịch bệnh dại trên địa bàn. Ảnh:H.Dung

Không kể nắng hay mưa, ngày hay đêm, hễ trên địa bàn xuất hiện ca bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, các ổ dịch bệnh phức tạp, họ sẵn sàng lên đường để điều tra dịch tễ, khoanh vùng, dập dịch, không để dịch bệnh lan rộng.

Lao vào tâm dịch

BS Trịnh Đức Duy, Khoa Phòng, chống bệnh truyền nhiễm, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, cho biết từ sau đại dịch Covid-19, nhân viên y tế được người dân biết đến nhiều hơn, được các cấp lãnh đạo quan tâm nhiều hơn. Đó là nguồn động viên, cũng là động lực để các BS dự phòng như anh nỗ lực làm tốt nhiệm vụ được giao.

Nhớ lại thời điểm tỉnh Đồng Nai ghi nhận những ca bệnh Covid-19 đầu tiên, BS Duy nói, khi đó dịch bệnh còn quá mới, chưa có vaccine phòng bệnh nên rất dễ lây. Để đảm bảo an toàn, anh và đồng nghiệp tìm hiểu cơ chế lây bệnh, tuân thủ đúng quy trình điều tra dịch tễ, sử dụng đồ bảo hộ đầy đủ. Sau khi nắm chắc thông tin dịch tễ của bệnh nhân, BS Duy làm báo cáo gửi cấp trên, cùng tham mưu, đưa ra những biện pháp phòng ngừa dịch bệnh trên địa bàn tỉnh.

Đại dịch Covid-19 được kiểm soát, các loại dịch bệnh khác như: đậu mùa khỉ, sởi, dại tiếp tục là mối lo đối với sức khỏe cộng đồng. Trong đó, một số bệnh nhân mắc bệnh đậu mùa khỉ là nam quan hệ tình dục đồng giới, có lịch trình di chuyển, tiếp xúc phức tạp nên quá trình điều tra dịch tễ của các BS gặp không ít khó khăn.

“Nhiều khi đang nửa đêm, chúng tôi nhận được thông tin là tức tốc chạy xe cả trăm km đến nhà bệnh nhân chỉ để xác minh chính xác bệnh nhân có sinh sống tại địa phương hay không. Cũng có khi đi cả ngày nhưng không thu được kết quả gì đáng kể, vì nhiều người bệnh chống đối, không hợp tác hoặc khai báo thông tin sai lệch. Để tìm ra căn nguyên của vấn đề, nguồn gốc của ổ dịch, đã không ít ngày chúng tôi làm việc xuyên đêm” - BS Duy nói.

Trong khi đó, điều dưỡng Nguyễn Đức Linh, Khoa Ký sinh trùng - côn trùng (Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh), đã có thâm niên hơn 30 năm lấy thân mình làm “mồi câu” muỗi. Mục đích “câu muỗi” để có cơ sở phân tích, đánh giá, phục vụ công tác phòng, chống sốt rét trên địa bàn.

Ông Linh cho hay, nhiều năm trước, các xã vùng sâu, vùng xa, rừng núi của tỉnh Đồng Nai như: Thanh Sơn, Nam Cát Tiên, Mã Đà, Hiếu Liêm, Phú Lý là “điểm nóng” của dịch bệnh sốt rét. Do vậy, ông và nhiều đồng nghiệp khác thường xuyên đến những nơi này, mỗi người ngồi một góc, xắn quần lên để nhử muỗi anopheles.

Với “kinh nghiệm đầy mình”, sau khi xác định chính xác muỗi anopheles đậu lên chân, điều dưỡng Linh nhét một ít bông gòn vào ống tuýp thủy tinh, sau đó đặt lên vị trí muỗi đang đốt ở chân để muỗi chui vào ống. Kế đến, lấy một ít bông gòn vo viên nhỏ và nút lại ở giữa tuýp rồi tiếp tục bắt con khác. Đến khi kết thúc thì đóng nắp tuýp thủy tinh để muỗi không bay ra, trên nắp có những lỗ nhỏ để đảm bảo cho muỗi còn sống đến khi vào phòng thí nghiệm.

Với việc triển khai đồng bộ các giải pháp, trong đó có vai trò của những “mồi người” như điều dưỡng Linh, cuối năm 2023, Viện Sốt rét - ký sinh trùng - côn trùng Trung ương đã ban hành quyết định công nhận Đồng Nai đạt tiêu chí loại trừ bệnh sốt rét trên quy mô toàn tỉnh.

Không chùn bước

Với đặc điểm địa bàn rộng, dân số đông, dân nhập cư nhiều, biến động lớn, thành phố Biên Hòa luôn là “điểm nóng” của các loại dịch bệnh truyền nhiễm như: Covid-19, sốt xuất huyết, tay chân miệng, sởi. Vì vậy, công tác dự phòng gặp rất nhiều khó khăn.

BS chuyên khoa II Đậu Ngọc Trung, Trưởng khoa Kiểm soát bệnh tật và HIV/AIDS, Trung tâm Y tế thành phố Biên Hòa, cho hay nhiều người thay đổi chỗ ở liên tục hoặc ghi địa chỉ không rõ ràng khiến nhân viên y tế mất rất nhiều thời gian để tìm ra chính xác nơi ở của bệnh nhân. Khi tìm đến được địa chỉ rồi thì không gặp được cha mẹ của bệnh nhân. Hoặc có những người sợ bị lừa đảo giả danh nhân viên y tế nên không hợp tác. Nhân viên y tế phải đi lại nhiều lần, bình tĩnh, khéo léo, giải thích có lý, có tình cho người dân mới khai thác được đầy đủ các yếu tố dịch tễ cần thiết.

Do dân cư di biến động nhiều nên việc quản lý và theo dõi ca bệnh ở Biên Hòa cũng không dễ. Một bộ phận người dân còn chủ quan, lơ là trong công tác phòng, chống dịch bệnh, có trường hợp thậm chí có tâm lý “anti” vaccine, không đưa con đi tiêm vaccine ngừa các bệnh đã có vaccine như: sởi, viêm não Nhật Bản…

Đặc biệt, trên địa bàn thành phố Biên Hòa có 2 “siêu phường” Trảng Dài và Long Bình dân số rất đông nhưng số lượng nhân viên y tế tại trạm không tăng. Để làm tốt các chương trình mục tiêu quốc gia hay triển khai các chiến dịch tiêm chủng, nhân viên y tế tuyến trạm gặp áp lực rất lớn, có khi quá tải vì công việc nhiều.

Để giải quyết những khó khăn đó, BS Trung đã chủ động, trực tiếp tham mưu lãnh đạo Trung tâm Y tế thành phố Biên Hòa xây dựng kế hoạch phòng, chống dịch bệnh ngay từ đầu năm. Trong đó, phân công rõ trách nhiệm cụ thể cho từng cá nhân, bộ phận, kiện toàn lực lượng phòng, chống dịch từ thành phố đến 25 phường, xã, đảm bảo trực và giám sát hàng ngày để xử lý dịch kịp thời. Đẩy mạnh công tác truyền thông để tạo sự đồng thuận cao từ phía người dân, giúp người dân biết về sự nguy hiểm của các loại dịch bệnh. Từ đó chủ động phòng bệnh cho bản thân, gia đình, cộng đồng, phối hợp tốt trong quá trình chống dịch.

Bên cạnh đó, trung tâm cũng chuẩn bị đầy đủ vật tư, hóa chất, trang thiết bị cần thiết để sẵn sàng xử lý khi có dịch bệnh xảy ra trên địa bàn.

“Qua thực tế các đợt dịch bệnh vừa qua cho thấy, bên cạnh nỗ lực của lực lượng y tế, rất cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị để triển khai có hiệu quả các biện pháp phòng, chống dịch. Vì thế, chúng tôi mong nhận được sự đồng lòng của cả cộng đồng để công tác phòng, chống dịch đạt hiệu quả cao nhất” - BS Trung nhắn nhủ.

Nâng cao ý thức phòng bệnh trong cộng đồng

Nếu như BS điều trị tập trung vào khám, chẩn đoán, điều trị cho từng cá thể thì BS dự phòng lại có nhiệm vụ điều tra ca bệnh, chẩn đoán căn nguyên, xác định yếu tố lây nhiễm, tham mưu, đề ra phương án, chiến lược, kế hoạch để phòng ngừa bệnh tật cho cả cộng đồng.

BS Trịnh Đức Duy chia sẻ, từ cuối năm 2022 đến nay, tình hình dịch bệnh dại trên địa bàn tỉnh diễn biến phức tạp. Qua điều tra dịch tễ, các BS dự phòng nhận thấy, những trường hợp tử vong do bệnh dại là do chủ quan, không tiêm vaccine sau khi bị chó cắn. 3 ca tử vong do sởi trong năm 2024 cũng có điểm chung là không tiêm vaccine phòng sởi.

“Từ thực tế công tác, chúng tôi tham mưu với ban giám đốc đơn vị tham mưu lãnh đạo Sở Y tế ban hành các kế hoạch, chương trình, chiến dịch tiêm chủng, phòng ngừa dịch bệnh trên địa bàn. Từ đó góp phần ngăn chặn, đẩy lùi dịch bệnh, bảo vệ sức khỏe cho cộng đồng” - BS Duy nói.

Hạnh Dung

Bài 3: Bám cơ sở vì sức khỏe nhân dân