Giảm phát thải khí mê - tan ứng phó biến đổi khí hậu

Khả năng làm nónggấp 28 lần CO2

Số liệu nghiên cứu của Ban liên Chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) cho thấy, mức tăng nồng độ CH₄ trong khí quyển hiện là tác nhân lớn thứ hai sau CO₂, góp phần làm tăng khoảng 0,3°C trong tổng số 1,1°C nhiệt độ toàn cầu đã tăng lên thời gian qua. Vì vậy, việc kiểm soát và giảm phát thải khí mê - tan không chỉ đóng vai trò trọng tâm trong chiến lược ứng phó biến đổi khí hậu. Mà còn là cơ hội để Việt Nam chuyển đổi sang mô hình kinh tế xanh, bền vững. Trong khi đó theo đại diện Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), khí mê - tan có khả năng gây nóng lên toàn cầu gấp 28 lần CO₂. Mê - tan phát sinh chủ yếu từ nông nghiệp, chăn nuôi, chất thải, khai thác dầu khí và than…

Do vậy, để nhằm kiểm soát loại khí nhà kính nguy hiểm này, Việt Nam đang triển khai đồng bộ các giải pháp trong nông nghiệp, chăn nuôi, chất thải và năng lượng, hướng tới mục tiêu giảm 30% phát thải vào năm 2030.

PGS.TS Mai Văn Trịnh - Viện trưởng Viện Môi trường Nông nghiệp cho rằng, trong tổng phát thải mê - tan của Việt Nam, nông nghiệp giữ vị trí số một. Canh tác lúa nước là nguồn phát thải mê-tan lớn nhất. Thói quen giữ ruộng ngập liên tục tạo điều kiện yếm khí, dẫn tới phát thải mê - tan cao. Việc áp dụng kỹ thuật tưới ngập khô xen kẽ (AWD) có thể giúp giảm 30-40% phát thải mê-tan, đồng thời tiết kiệm nước tưới và nâng cao hiệu quả canh tác.

TS Lê Thị Thanh Huyền, chuyên gia của Viện Chăn nuôi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, đứng ở vị trí thứ hai trong cơ cấu phát thải nông nghiệp là chăn nuôi. Hiện ngành chăn nuôi chiếm tới khoảng 33% tổng phát thải mê - tan của toàn ngành. Nguyên nhân chính là từ chất thải của đàn lợn, bò, gia cầm khi phân hủy yếm khí. Giải pháp xây dựng, sử dụng hầm biogas không chỉ giảm phát thải mê - tan mà còn mang lại nguồn năng lượng sạch cho hộ chăn nuôi, giúp tiết kiệm chi phí. Theo bà Huyền, cả nước hiện đã có hơn 500.000 hầm biogas hộ gia đình, nhưng đa phần quy mô nhỏ, hiệu suất thấp. Nếu phát triển hầm biogas tập trung tại trang trại lớn, kết hợp công nghệ phát điện, nguồn năng lượng này có thể thay thế một phần than, củi ở nông thôn và tạo lợi ích kép là giảm ô nhiễm, tăng thu nhập.

Còn nhiều thách thức

Theo nhận định của giới chuyên gia, dù tiềm năng để giảm phát thải mê - tan trong nông nghiệp và quản lý chất thải là rất lớn, song hành trình hiện thực hóa còn khá nhiều thách thức. Đó là những rào cản về tài chính, công nghệ, tập quán sản xuất… đòi hỏi sự kiên trì và những chính sách khéo léo để tháo gỡ.

Đồng quan điểm, TS Lương Quang Huy, chuyên gia Cục Biến đổi khí hậu cho rằng để tạo cơ hội cho Việt Nam chuyển đổi sang mô hình kinh tế xanh, bền vững, cần ưu tiên 3 lĩnh vực chính, gồm nông nghiệp, chất thải và năng lượng. Song khó khăn lớn nhất nằm ở nguồn lực tài chính và công nghệ; nhiều giải pháp hiện đại có chi phí cao, trong khi khả năng đầu tư của nông dân, doanh nghiệp còn hạn chế.

Theo ông Huy, hiện các công nghệ tiên tiến như hệ thống biogas quy mô lớn, phụ gia ức chế sinh mê - tan trong chăn nuôi hay các nhà máy xử lý rác phát điện đều cần vốn đầu tư lớn. Trong khi đó, phần lớn nông hộ Việt Nam có quy mô nhỏ, thu nhập còn bấp bênh, khó tiếp cận tín dụng xanh. Điều này khiến họ ngần ngại áp dụng giải pháp mới. Như ở đồng bằng sông Cửu Long, để thuyết phục nông dân áp dụng tưới ngập khô xen kẽ (AWD), dù giúp giảm tới 30 - 40% phát thải mê – tan, thì không thể chỉ bằng mệnh lệnh hành chính. Mà cần cả quá trình truyền thông, tập huấn, xây dựng mô hình mẫu và hỗ trợ kỹ thuật kiên trì, để nông dân thấy rõ lợi ích ngay trong mùa vụ của mình.

Giới chuyên gia kinh tế nhận định, dù Chính phủ đã ban hành Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu đến 2050, nhưng nhiều chính sách khuyến khích cụ thể cho người dân và doanh nghiệp vẫn còn thiếu. Ví dụ, chưa có cơ chế giá điện rõ ràng cho điện từ biogas, hay ưu đãi thuế cho phân hữu cơ sản xuất từ compost...

Nam Anh