Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam: Ý tưởng lập một số liên doanh lĩnh vực công nghiệp đường sắt

Thủ tướng Phạm Minh Chính thăm và làm việc với VNR, ngày 27/1/2025. (Ông Hoàng Gia Khánh, Tổng Giám đốc VNR phía ngoài cùng bên phải)

Trọng trách với TCty Đường sắt Việt Nam

Dự án ĐSTĐC Bắc - Nam được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư vào tháng 11/2024 với tổng vốn khoảng 1,7 triệu tỷ đồng, tương đương 67 tỷ USD. Tuyến đường dài 1.541km, điểm đầu ga Ngọc Hồi (Hà Nội), điểm cuối ga Thủ Thiêm (TP HCM), đi qua 20 tỉnh, thành.

Toàn tuyến được đầu tư mới khổ đôi 1.435mm, tốc độ thiết kế 350km/h, tải trọng 22,5 tấn/trục; có 23 ga hành khách, 5 ga hàng hóa; vận chuyển hành khách, đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng phục vụ quốc phòng, an ninh; có thể vận tải hàng hóa khi cần thiết. Dự án dự kiến khởi công năm 2027, hoàn thành năm 2035.

Là đơn vị được giao nhiệm vụ quản lý, vận hành và khai thác tuyến đường sắt quan trọng này, VNR đang tập trung chuẩn bị nguồn nhân lực để sẵn sàng tiếp nhận, vận hành hiệu quả khi dự án đi vào hoạt động.

Theo thống kê của VNR, năm 2024, ngành đường sắt đã phục vụ hơn 7 triệu lượt hành khách, tăng gần 1 triệu lượt so với 2023, mức cao nhất từ trước đến nay. Trong dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ vừa qua, hơn 434.000 vé tàu đã được bán ra, cho thấy xu hướng ngày càng nhiều hành khách lựa chọn đường sắt làm phương tiện di chuyển.

Việc Quốc hội thông qua Dự án ĐSTĐC Bắc - Nam là một tin vui nhưng cũng là một áp lực không nhỏ với VNR.

Để vận hành ĐSTĐC trong tương lai, VNR đang tập trung vào chiến lược đào tạo nhân lực và phát triển công nghiệp đường sắt trong nước. Theo đại diện VNR, ngành sẽ ưu tiên sử dụng nguồn lực nội địa cho các hạng mục hạ tầng như cầu đường, cầu cạn, hầm, nhà ga, hệ thống điện… Những công nghệ phức tạp sẽ được nhập khẩu và từng bước chuyển giao để Việt Nam có thể làm chủ hoàn toàn.

Hiện nay, VNR đã thành lập Ban Chỉ đạo với 5 tổ chuyên trách gồm: Xây lắp hạ tầng, bảo trì, phát triển công nghiệp phục vụ chuyển giao công nghệ, nội địa hóa các thiết bị ĐSTĐC và đào tạo nhân lực.

Đào tạo, phát triển nguồn nhân lực để phục vụ dự án khớp với tiến độ xây dựng, hoàn thành, bàn giao để quản lý vận hành là một trong các khâu VNR hiện đang chú trọng quan tâm. Nhân sự phục vụ ĐSTĐC hiện có 4 lĩnh vực chính gồm: Kỹ thuật xây dựng ĐSTĐC; Cơ khí ĐSTĐC; Kỹ thuật điều khiển tự động và thông tin tín hiệu ĐSTĐC. VNR cho biết cần tập trung đào tạo cả 4 lĩnh vực để đáp ứng được cho công tác vừa xây dựng, vừa bảo trì, vừa quản lý vận hành khai thác. Về cơ chế, chính sách, VNR đang kiến nghị như cơ chế đặt hàng về đào tạo, Nhà nước đặt hàng cho VNR hoặc cho các cơ sở, tổ chức đào tạo như Trường Cao đẳng Đường sắt để đào tạo.

Ngành đường sắt đã liên tục nâng cao chất lượng dịch vụ.

“Chúng tôi dự kiến mời chuyên gia nước ngoài trực tiếp giảng dạy tại Việt Nam, đồng thời cử nhân sự đi đào tạo thực hành tại các quốc gia có công nghệ đường sắt phát triển. Mọi công tác chuẩn bị đang được triển khai để bảo đảm sẵn sàng tiếp nhận và vận hành tuyến ĐSTĐC trong tương lai”, đại diện VNR chia sẻ.

Một số đối tác nước ngoài quan tâm việc thành lập liên doanh

Bên cạnh những thuận lợi, lãnh đạo VNR cũng đánh giá, ngành công nghiệp đường sắt trong nước vẫn còn một số hạn chế như hệ thống cơ khí chưa đáp ứng nhu cầu phát triển. Hiện cả nước có 33 cơ sở thuộc VNR tham gia vào lĩnh vực công nghiệp đường sắt, nhưng chủ yếu phục vụ sửa chữa, thay thế cho hệ thống đường sắt hiện hữu, chưa có khả năng sản xuất đầu máy sức kéo điện hay các toa xe chuyên dụng.

Bên cạnh đó, máy móc, thiết bị cũ kỹ, công nghệ tại các cơ sở cơ khí của VNR chưa được đầu tư đồng bộ, phần lớn còn lạc hậu, chưa thể cạnh tranh với sản phẩm nhập khẩu. Chất lượng nhân lực chưa cao, do đó đội ngũ nhân sự ngành công nghiệp đường sắt hiện nay vừa thiếu, vừa yếu, chưa đáp ứng yêu cầu vận hành hệ thống hiện đại.

Để khắc phục, VNR đang tích cực làm việc với các đối tác nước ngoài đến từ những quốc gia có nền công nghiệp đường sắt phát triển hàng đầu thế giới để học tập phát triển công nghiệp đường sắt. Trong quá trình tiếp xúc, các đối tác đều quan tâm đến việc thành lập liên doanh với các cơ sở công nghiệp đường sắt Việt Nam. Trong đó, giai đoạn trước mắt sẽ cải tạo, xây dựng cơ sở chế tạo, lắp ráp đầu máy, toa xe, sản xuất phụ tùng thay thế với tỷ lệ nội địa hóa phấn đấu đạt 40 - 60%.

Đường sắt tốc độ cao là mơ ước của ngành đường sắt Việt Nam. (Ảnh: Al thực hiện)

Trong giai đoạn tiếp theo, liên doanh sẽ phát triển mạnh các đoàn tàu tự hành (EMU) để vận tải hành khách nội, ngoại ô; tập trung phát triển công nghiệp đóng mới toa xe cung cấp cho tiêu dùng trong nước, hướng tới xuất khẩu sang các nước trong khu vực; sản xuất phụ tùng, vật tư đường sắt (ray, tà vẹt, phụ kiện, ghi, hệ thống cung cấp điện sức kéo, thông tin, tín hiệu...).

“Đây là một trong những bước đi tự chủ đầu tiên, hướng tới mục tiêu tham gia sâu hơn vào việc trở thành nhà cung ứng vật tư, phụ tùng cơ khí cho dự án ĐSTĐC trên trục Bắc - Nam, cũng như các tuyến đường sắt đô thị tại TP HCM và Hà Nội”, lãnh đạo VNR nhấn mạnh.

Lãnh đạo VNR tin tưởng với sự chuẩn bị bài bản cả về hạ tầng, công nghệ và nguồn nhân lực, ngành đường sắt Việt Nam đang từng bước tiến tới một kỷ nguyên mới - hiện đại, bền vững và bắt kịp xu thế giao thông tốc độ cao của thế giới.

Mỵ Châu - Ngọc Nga