Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận: IAEA giám sát chặt nên rất an toàn

“Tôi đồng tình với nội dung nhận định bên cạnh những lợi ích tiềm năng và mặt tích cực, dự án còn phải đối mặt với nhiều rủi ro, thách thức, cần được xem xét cẩn trọng, cụ thể như vấn đề tài chính, công nghệ và an toàn môi trường xã hội, địa chính trị.

Để dự án được thực hiện thành công, tôi trân trọng đề nghị Chính phủ cần chỉ đạo các cơ quan liên quan nghiên cứu kỹ, đánh giá toàn diện các rủi ro, có sự chuẩn bị thật kỹ lưỡng về mọi mặt, có chính sách quản lý và giải pháp trước mắt lẫn lâu dài đảm bảo chặt chẽ, minh bạch, hiệu quả và bền vững”- Đại biểu Dương Khắc Mai (Đắc Nông) phát biểu tại Quốc hội ngày 17-2 về Dự thảo một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Hoàn toàn yên tâm

Đáp lại, Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) nói: “Theo thông lệ, tất cả các nhà cung cấp công nghệ điện hạt nhân trên thế giới đều tuân thủ các nguyên tắc về an toàn và an ninh hạt nhân của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế - IAEA”. Tuy nhiên, chúng ta không phải bắt đầu “từ con số 0”.

Bà giải thích nhà máy điện hạt nhân thật ra là một loại nhiệt điện, chỉ khác là dùng nhiệt từ phản ứng phân hạch hạt nhân, không phải từ đốt than hay đốt khí. Các khâu về sau cơ bản là giống như các nhà máy nhiệt điện thông thường của Việt Nam đang được vận hành rất an toàn và hiệu quả.

Kinh nghiệm vận hành lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt cũng cho thấy lò phản ứng hạt nhân này an toàn tuyệt đối mấy chục năm qua.

Đại biểu Tú Anh đề xuất khẩn trương xây dựng, hoàn thiện Luật Năng lượng nguyên tử để tạo hành lang pháp lý đảm bảo an toàn, an ninh trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử của quốc gia dựa trên các khuyến cáo của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế IAEA. “Đây là một căn cứ vô cùng quan trọng để ban hành các văn bản quy phạm và hướng dẫn bảo đảm an toàn, an ninh hạt nhân”, đại biểu Tú Anh nói.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh nói nhà máy điện hạt nhân thì cũng giống như các nhà máy nhiệt điện hiện đang vận hành rất an toàn và hiệu quả. Ảnh: QH

Đại biểu Lê Mạnh Hùng (Cà Mau) cũng đồng tình. Ông phân tích: Với nhà máy điện hạt nhân, phần phụ trợ còn không phức tạp bằng các nhà máy nhiệt điện than, điện khí đang làm. Vì uranium mặc dù là nhiên liệu cháy nhưng quá trình sinh nhiệt là quá trình thực hiện các phản ứng nhiệt hạch, phân hạch, cho nên không cần đến ô xy, không tạo ra CO2, không tạo ra SOX, NOX.

“Bên cạnh đó, công nghệ thiết bị đều do các nhà thầu, nhà cung cấp bản quyền công nghệ cung cấp dưới sự giám sát rất chặt chẽ của cơ quan năng lượng quốc tế IEA, cho nên không quá quan ngại về khả năng thực hiện các dự án này của các tập đoàn kinh tế trong nước”, đại biểu Lê Mạnh Hùng nói và nhấn mạnh rằng PVN có kinh nghiệm thực hiện những dự án điện lớn như vậy.

Giải trình sau đó, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên thừa ủy quyền của Thủ tướng, thay mặt Chính phủ giải trình rằng: Khi được Quốc hội thông qua, các cơ chế, chính sách đặc thù nêu trên sẽ tạo thuận lợi và khả thi cho việc triển khai đồng bộ dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Đồng thời, nhiều hạng mục công trình của dự án như việc đàm phán Hiệp định đối tác với tổng thầu thực hiện các gói thầu chìa khóa trao tay; lập, phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, nghiên cứu khả thi, thu xếp vốn đầu tư, đền bù di dân tái định cư, chuẩn bị mặt bằng xây dựng, đào tạo nguồn nhân lực v.v. để góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện, bảo đảm hoàn thành dự án theo chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước.

“Việc thực hiện dự án này, chúng ta còn có sự giám sát rất chặt chẽ của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế IAEA. Cho nên chúng ta hoàn toàn yên tâm”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nói.

Nhu cầu điện rất cấp thiết, phải làm điện hạt nhân

Đại biểu Lê Mạnh Hùng cũng cho biết: Tổng công suất hệ thống điện hiện nay của Việt Nam là xấp xỉ 81.000 MW. Trong đó, điện gió và mặt trời khoảng 27%, tức là khoảng 21.6000 MW. Tháng 6-2024 công suất cực đại của toàn hệ thống đã lên đến 52.000MW.

Nếu loại trừ điện gió, điện mặt trời ra thì dự phòng công suất cho phụ tải cực đại của Việt Nam còn rất thấp và rất rủi ro, trong khi đó xu hướng dịch chuyển năng lượng dự kiến đến năm 2030 không làm điện than nữa. Theo kịch bản tăng trưởng kinh tế thì phụ tải cực đại tiếp tục tăng trưởng. Do đó dự phòng công suất của hệ thống còn rất thấp và rủi ro.

Đại biểu Lê Mạnh Hùng nói hiện cần phải nhanh nhất phát triển các nguồn điện nền và xu hướng dịch chuyển năng lượng về điện hạt nhân. Ảnh: QH

“Yêu cầu của thực tiễn là cần phải nhanh nhất có thể phát triển các nguồn điện nền và phù hợp với xu hướng về dịch chuyển năng lượng, đặc biệt là điện hạt nhân”, đại biểu Lê Mạnh Hùng nói.

Về mục tiêu muộn nhất 2031 đưa nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận vào hoạt động thương mại, đại biểu Lê Mạnh hùng nói “rất áp lực” và cần cơ chế đặc thù để các chủ thể thực hiện, theo nguyên tắc “rõ người, rõ việc”.

“Các cơ chế phải rất rõ, đặc biệt là về cơ chế tài chính đối với nguồn vốn chủ sở hữu là vốn đối ứng của doanh nghiệp và nguồn vốn vay thu xếp qua các hiệp định vay tín dụng xuất khẩu đối với các nhà cung cấp. Đặc biệt là đối với EVN và PVN, hai doanh nghiệp nhà nước sở hữu 100% vốn, thì nguồn vốn chủ sở hữu cần phải quy định rõ để tránh ảnh hưởng đến các nhiệm vụ khác EVN và PVN hiện nay đang triển khai”, đại biểu Lê Mạnh Hùng nói.

Trên tinh thần “chỉ bàn làm, không bàn lùi”, đại biểu Nguyễn Quang Huân (Bình Dương) lưu ý cơ chế, chính sách đặc biệt có nội dung “chủ đầu tư không phải thực hiện các thủ tục, trình tự cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước để thông qua phê duyệt các nội dung liên quan đến dự án đầu tư, phương án huy động vốn, thế chấp tài sản để vay vốn theo quy định của Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp”.

Theo đại biểu Nguyễn Quang Huân, quy định này để tạo cơ chế nhanh ban đầu, nhưng nếu chủ đầu tư thay đổi công nghệ hay vốn thì lại vướng. Mà dự án lớn thì những cái vướng chưa nhìn thấy hết được.

Đại biểu cũng nhắc lại ý kiến của đại biểu Lê Mạnh Hùng hàm ý là cơ chế bây giờ huy động vốn chủ sở hữu mà để cho các chủ đầu tư còn chưa rõ ràng. “Giả sử sau này cần tăng vốn mà vốn chủ sở hữu là ngân sách không đáp ứng được, cơ quan chủ sở hữu không tham gia, giám sát thì chủ đầu tư có thẩm quyền tăng vốn không hay lại phải xin Quốc hội?”, đại biểu Nguyễn Quang Huân đặt vấn đề.

Theo ông, việc cơ quan chủ sở hữu giám sát chủ đầu tư, hỗ trợ chủ đầu tư thực hiện chỉ đạo thường xuyên thì nhanh hơn nhiều so với việc ra Quốc hội để xin nghị quyết thay đổi.

NHÓM PHÓNG VIÊN