Động vật có thể hiểu ngôn ngữ của con người không?

Đã có nhiều thí nghiệm và nghiên cứu được thực hiện để tìm ra câu trả lời, một số loài đã cho thấy khả năng giao tiếp đáng kinh ngạc.

Động vật cũng có hệ thống giao tiếp phức tạp của riêng chúng. (Nguồn: Getty Images)

Một trong những câu chuyện nổi tiếng nhất về động vật có vẻ hiểu ngôn ngữ là câu chuyện về Clever Hans, một chú ngựa nổi tiếng vào đầu thế kỷ 20 ở Đức. Hans khiến mọi người kinh ngạc khi dường như có thể hiểu tiếng Đức, đọc giờ và thậm chí giải toán.

Tuy nhiên, một nhóm nghiên cứu độc lập sau đó đã phát hiện ra rằng Hans không thực sự hiểu ngôn ngữ, mà chỉ phản ứng với những tín hiệu vô thức từ người huấn luyện. Điều này cho thấy việc đánh giá khả năng hiểu ngôn ngữ của động vật là một nhiệm vụ đầy thách thức.

Các nghiên cứu về khả năng hiểu ngôn ngữ của động vật phát triển mạnh vào những năm 1960 - 1970, đặc biệt với các loài linh trưởng, chim, cá heo và chó. Một số nhà khoa học cho rằng động vật chỉ đơn giản bắt chước người huấn luyện, giống như trường hợp của Clever Hans. Dù vậy, ngày nay có bằng chứng cho thấy một số loài có thể hiểu được một số đặc điểm nhất định của ngôn ngữ, như âm thanh và ý nghĩa của các từ cụ thể.

Giáo sư Simon W. Townsend từ Đại học Zurich (Thụy Sĩ) giải thích, ngôn ngữ là một đặc điểm độc nhất của con người, nhưng hệ thống giao tiếp của động vật cũng có nhiều điểm tương đồng đáng ngạc nhiên.

Một trong những thí nghiệm nổi tiếng nhất về khả năng giao tiếp của động vật là trường hợp của Koko, một con khỉ đột đã học ngôn ngữ ký hiệu Mỹ (ASL) được chỉnh sửa. Koko có thể sử dụng khoảng 1.000 ký hiệu và hiểu hơn 2.000 từ tiếng Anh nói. Thế nhưng, nhiều chuyên gia tranh cãi rằng Koko chưa bao giờ thực sự thành thạo ASL và đôi khi ký hiệu một cách vô nghĩa.

Chú tinh tinh lùn Kanzi cùng một trong những người huấn luyện của mình.(Nguồn: Wikimedia Commons)

Một trường hợp khác là Kanzi, một con tinh tinh lùn (Pan paniscus) sống từ năm 1980 - 2025. Kanzi sử dụng một bảng lexigram gồm 200 ký hiệu để giao tiếp với con người. Nhiều nghiên cứu cho thấy Kanzi có thể sử dụng các ký hiệu để thể hiện tên người, đồ vật, hành động và địa điểm. Đặc biệt, Kanzi có thể sắp xếp các ký hiệu theo trình tự hợp lý, gợi ý khả năng hiểu cú pháp cơ bản của con người.

Trong một nghiên cứu năm 1993, Kanzi được yêu cầu thực hiện các nhiệm vụ mới thông qua chỉ dẫn bằng lời nói, chẳng hạn như "Đeo mặt nạ quái vật và dọa Linda". Kanzi đã hoàn thành nhiệm vụ với khoảng 75% số lần thử, thể hiện khả năng hiểu ngôn ngữ vượt trội so với một đứa trẻ 2,5 tuổi.

Không giống như các loài linh trưởng, chó đã sống cùng con người ít nhất 14.000 năm và có động lực đặc biệt để lắng nghe cũng như phản ứng với chủ nhân. Chó nhạy cảm với âm thanh, giọng điệu và có thể nhận biết khi ngôn ngữ bị xáo trộn. Một số nghiên cứu cho thấy chó thậm chí có thể hình thành biểu diễn từ ngữ trong đầu, tương tự như con người.

Chaser, một chú chó chăn cừu được mệnh danh là "chú chó thông minh nhất thế giới", đã học hơn 1.000 từ và có khả năng phân biệt các câu lệnh khác nhau, cho thấy sự hiểu biết cơ bản về cú pháp. Ngoài ra, nghiên cứu của Phó Giáo sư Federico Rossano, tại Đại học California (Mỹ), đã chỉ ra rằng chó có thể phản ứng với âm thanh thực tế của từ ngữ, thay vì chỉ dựa vào ngữ cảnh.

Xuân Minh