Điều khiến giới trẻ Trung Quốc tìm đến 'bác sĩ tâm lý AI'

Biểu tượng mô hình AI DeepSeek của Trung Quốc. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Trước khi Mặt Trời ló rạng, nỗi lo lắng đã bao trùm lấy Ann Li. Cô vừa được chẩn đoán mắc một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và thực sự muốn chia sẻ về điều này với ai đó. Nhưng Li chưa tiết lộ bệnh tình với gia đình trong khi tất cả bạn bè vẫn đang ngủ say. Bởi vậy, cô chuyển sang trò chuyện với ChatGPT.

"Tâm sự với AI vào những đêm như vậy dễ dàng hơn", người phụ nữ 30 tuổi nói với phóng viên tờ Guardian (Anh).

Trong khi đó, cô Yang (25 tuổi) sống tại Quảng Đông tuy chưa từng gặp chuyên gia sức khỏe tâm thần nhưng từ đầu năm nay cô đã trò chuyện ngày đêm với một chatbot AI. Yang cho biết rất khó để tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần và cô cũng không nghĩ đến việc tâm sự với người thân hoặc bạn bè.

Li và Yang nằm trong số ngày càng nhiều người dân Trung Quốc chuyển sang tâm sự với chatbot AI thay vì các nhà trị liệu chuyên nghiệp.

Các chuyên gia đánh giá AI có tiềm năng rất lớn trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần, nhưng cũng tồn tại rủi ro khi những người gặp khó khăn chuyển sang công nghệ, thay vì con người, để được hỗ trợ.

Có rất ít số liệu thống kê chính thức, nhưng các chuyên gia sức khỏe tâm thần ở Đài Loan và Trung Quốc đại lục ghi nhận tỷ lệ gia tăng bệnh nhân tham khảo ý kiến AI trước khi gặp họ hoặc thậm chí không tìm đến bác sĩ.

Các cuộc khảo sát, bao gồm một phân tích toàn cầu gần đây do Harvard Business Review công bố, cho thấy hỗ trợ tâm lý hiện là một trong những lý do hàng đầu khiến người trưởng thành sử dụng chatbot AI. Trên mạng xã hội, có hàng trăm nghìn bài đăng ca ngợi AI vì đã giúp họ.

Điều này diễn ra trong bối cảnh tỷ lệ mắc bệnh tâm lý đang gia tăng ở Đài Loan và Trung Quốc, đặc biệt ở nhóm người trẻ tuổi. Người dùng cho biết AI giúp họ tiết kiệm thời gian và tiền bạc, đưa ra câu trả lời chân thật và có phần kín đáo trong một xã hội vẫn còn nhiều định kiến đối với sức khỏe tâm thần.

Biểu tượng của Công ty OpenAI và ChatGPT. Ảnh: AFP/TTXVN

Ở Đài Loan, chatbot phổ biến nhất là ChatGPT. Còn tại Trung Quốc, nơi các ứng dụng phương Tây như ChatGPT không lưu hành, người dung thường sử dụng dịch vụ trong nước như Ernie Bot của Baidu hoặc DeepSeek. Tất cả đều đang phát triển với tốc độ nhanh chóng đồng thời kết hợp cả liệu pháp tâm lý và chăm sóc tinh thần vào các phản hồi với người dung.

Li cho rằng ChatGPT mang đến những phản hồi mà cô muốn nhận được, nhưng điều đó cũng có thể dễ đoán và không sâu sắc.

Các chuyên đánh giá rằng chatbot AI có thể hỗ trợ những người đang gặp khó khăn nhưng chưa đến mức cần sự trợ giúp chuyên nghiệp, như cô Li, hoặc những người cần một chút động viên để thực hiện bước tiếp theo.

Về phần mình, Yang thú nhận cô cho rằng những vấn đề của bản thân chưa đủ nghiêm trọng để cần đến sự trợ giúp chuyên nghiệp. Nhưng gần đây, cô bắt đầu nhận ra cần đến bệnh viện để được chẩn đoán chính xác.

Các chuyên gia cũng bày tỏ quan ngại về nguy cơ nhiều người có thể bỏ lỡ những dấu hiệu mà Yang tự nhìn thấy và không nhận ra sự giúp đỡ mà họ cần. Trong những năm gần đây, đã có những trường hợp bi thảm khi người trẻ tuổi gặp khó khăn và tìm kiếm sự giúp đỡ từ chatbot AI thay vì các chuyên gia, với kết cục cuối cùng là họ lựa chọn tự kết liễu cuộc đời.

Bác sĩ Yi-Hsien Su, một nhà tâm lý học lâm sàng tại Đài Loan đánh giá: “AI chủ yếu xử lý văn bản, nhưng vẫn có những yếu tố mà chúng tôi gọi là dữ liệu phi ngôn ngữ. Hành vi của bệnh nhân có thể khác với những gì họ nói và chúng tôi có thể nhận diện được những tín hiệu đó”.

Một phát ngôn viên của Hiệp hội Tư vấn tâm lý Đài Loan cho biết AI có thể là "công cụ hỗ trợ", nhưng không thể thay thế được chuyên gia, đặc biệt là trong những tình huống khẩn cấp cần đến các nhà tâm lý học can thiệp và điều trị.

Ông Su bày tỏ sự hứng khởi trước những tiềm năng mà trí tuệ nhân tạo có thể mang lại trong việc hiện đại hóa và nâng cao chất lượng ngành tâm lý, đặc biệt là trong đào tạo chuyên gia và phát hiện những cá nhân trên mạng có thể cần được hỗ trợ. Tuy nhiên, ông khuyến nghị người dùng nên tiếp cận các công cụ này một cách thận trọng ở thời điểm hiện tại.

Hiệp hội Tư vấn tâm lý Đài Loan đánh giá: “Về lâu dài, cấu trúc cốt lõi của ngành trị liệu tâm lý sẽ không bị lung lay, trừ khi AI đạt được những đột phá công nghệ vượt xa trí tưởng tượng hiện nay”.

Hà Linh/Báo Tin tức và Dân tộc