Di tích Quốc gia Hải Vân Quan hồi sinh từ sự đồng lòng của hai thành phố trực thuộc Trung ương

Cú “bắt tay lịch sử” trong bảo tồn di sản

Di tích Hải Vân Quan, tọa lạc trên đỉnh đèo Hải Vân, từ lâu đã là một trong những công trình kiến trúc quân sự quan trọng, ghi dấu ấn sâu sắc trong lịch sử dân tộc. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, di tích này bị xuống cấp nghiêm trọng trong thời gian dài mà chưa có giải pháp trùng tu hiệu quả. Một trong những trở ngại lớn nhất là sự chồng lấn về địa giới hành chính giữa TP Huế và TP Đà Nẵng, khiến công tác bảo tồn gặp khó khăn.

Di tích Hải Vân Quan sau khi được trùng tu.

Đến tháng 4/2017, lãnh đạo hai địa phương đã đạt được thỏa thuận quan trọng trong việc phối hợp trùng tu di tích. Đây được xem là “cái bắt tay lịch sử”, đặt nền móng cho quá trình bảo tồn Hải Vân Quan một cách bài bản và bền vững. Đến tháng 12/2021, dự án chính thức được khởi công với tổng kinh phí do hai địa phương cùng đóng góp theo tỉ lệ 50/50.

Sau hơn hai năm thực hiện, cuối tháng 12/2024, UBND TP Huế và UBND TP Đà Nẵng phối hợp tổ chức lễ công bố hoàn thành dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị Di tích Quốc gia Hải Vân Quan.

Phát biểu tại buổi lễ, Phó chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Nguyễn Thị Anh Thi nhấn mạnh: “Hải Vân Quan không chỉ là chứng tích lịch sử mà còn là biểu tượng hợp tác của hai địa phương. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của di tích sẽ không dừng lại ở đây mà tiếp tục được triển khai trong thời gian tới”.

Phó chủ tịch Thường trực UBND TP Huế Nguyễn Thanh Bình khẳng định, công trình sau khi được trùng tu sẽ không chỉ trở thành điểm đến du lịch quan trọng mà còn góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa - lịch sử của vùng đất Thuận Hóa - Quảng Nam xưa.

Hải Vân Quan được xây dựng vào năm 1826 dưới triều vua Minh Mạng nhằm củng cố tuyến phòng thủ phía nam kinh thành Phú Xuân. Công trình bao gồm hệ thống thành lũy, pháo đài, kho quân lương và các công trình phụ trợ. Cửa chính của Hải Vân Quan có hai dòng chữ khắc trên vòm đá: phía bắc là “Hải Vân Quan”, phía nam là “Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan” - khẳng định tầm vóc và vị trí chiến lược đặc biệt của di tích này.

Đến nay, Hải Vân Quan thi hút rất đông khách du lịch đến tham quan.

Trong suốt chiều dài lịch sử, Hải Vân Quan đóng vai trò quan trọng trong công tác phòng thủ. Dưới thời Pháp thuộc, quân đội Pháp đã biến nơi đây thành căn cứ quân sự với nhiều công trình kiên cố. Trong kháng chiến chống thực dân, Hải Vân Quan tiếp tục là chiến trường khốc liệt, đặc biệt là trận Đồn Nhất năm 1952, khi quân đội Việt Minh tấn công và giành thắng lợi quan trọng.

Không chỉ là một công trình phòng thủ, Hải Vân Quan còn được ghi nhận trong nhiều thư tịch cổ như Dư địa chí (Nguyễn Trãi, 1435), Ô Châu cận lục (Dương Văn An, 1555), phản ánh tầm quan trọng của khu vực này trong dòng chảy lịch sử dân tộc.

Hồi sinh di tích - động lực phát triển du lịch

Việc hoàn thành dự án bảo tồn Hải Vân Quan không chỉ nhằm gìn giữ giá trị lịch sử mà còn mở ra cơ hội lớn trong phát triển du lịch. Với vị trí đặc biệt trên đỉnh đèo Hải Vân, nơi giao thoa giữa núi rừng hùng vĩ và biển cả mênh mông, di tích này hứa hẹn trở thành điểm dừng chân không thể thiếu trong hành trình khám phá di sản miền Trung.

Lãnh đạo TP Huế và TP Đà Nẵng khẳng định sẽ tiếp tục phối hợp để xây dựng các kế hoạch quản lý, bảo vệ và khai thác di tích một cách hiệu quả. Trong đó, Sở Văn hóa và Thể thao, Sở Du lịch của hai địa phương sẽ chịu trách nhiệm triển khai các chương trình liên kết, kết nối Hải Vân Quan với các điểm đến khác như Lăng Cô, Bạch Mã, Cảnh Dương, góp phần quảng bá du lịch và văn hóa vùng miền.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng đề xuất phát triển thêm các sản phẩm du lịch trải nghiệm, như tuyến đường trekking lên Hải Vân Quan, tour tìm hiểu lịch sử, giúp du khách có cơ hội khám phá sâu hơn về công trình này.

Phó chủ tịch Thường trực UBND TP Huế Nguyễn Thanh Bình nhấn mạnh: “Hải Vân Quan không chỉ là di tích lịch sử mà còn là tài sản vô giá, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của TP Huế và TP Đà Nẵng. Việc bảo tồn và khai thác di sản này cần sự chung tay của nhiều đơn vị, đảm bảo hài hòa giữa bảo tồn và phát triển”.

Cuối tháng 12/2024, UBND TP Huế và UBND TP Đà Nẵng phối hợp tổ chức lễ công bố hoàn thành dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị Di tích Quốc gia Hải Vân Quan.

Việc Hải Vân Quan được phục hồi không chỉ có ý nghĩa đối với Việt Nam mà còn góp phần đưa di sản văn hóa của đất nước ra thế giới. Nhiều du khách quốc tế đã bày tỏ sự thích thú khi đến tham quan công trình này, đặc biệt là những người yêu thích lịch sử và kiến trúc quân sự.

Theo định hướng phát triển du lịch của TP Huế và TP Đà Nẵng, Hải Vân Quan sẽ được đầu tư để trở thành điểm nhấn quan trọng trên bản đồ du lịch miền Trung. Đây không chỉ là nơi để du khách chiêm ngưỡng cảnh đẹp thiên nhiên mà còn là điểm đến giúp thế hệ trẻ hiểu hơn về lịch sử dân tộc, tinh thần yêu nước và ý nghĩa của việc gìn giữ di sản.

Với sự chung tay của chính quyền và cộng đồng, Hải Vân Quan sẽ tiếp tục được bảo tồn, phát huy giá trị, xứng đáng là một trong những công trình lịch sử - văn hóa quan trọng của Việt Nam.

Xuân Nha