Xuân ấm bản Mông

Ông Thao Văn Nhe, bản Mùa Xuân múa và thổi điệu khèn Mông vui tươi gọi xuân về.

Mở đường, vươn tới ấm no

Con đường lên bản Mùa Xuân, xã Sơn Thủy, huyện Quan Sơn vào những ngày đông, mây mù bao phủ. Những người công nhân mở đường, máy múc, máy lu... vẫn miệt mài làm việc nhằm đẩy nhanh tiến độ các đoạn đường từ bản Son lên Ché Lầu, Mùa Xuân, Xía Nọi. Những cây đào, cây mận từ sự kêu gọi, vận động của Đồn Biên phòng Cửa khẩu Quốc tế Na Mèo phối hợp với các đơn vị, nhà hảo tâm được trồng dọc con đường lên bản, bên hiên nhà của đồng bào và các nhà văn hóa bản đã đâm chồi, nảy lộc. Hơn 1.600 cây đào, cây mận giống đã được trồng trên 3 bản Mông của huyện Quan Sơn, với mong muốn mang lại hiệu quả kinh tế, điểm tô cho các bản Mông thêm đẹp, thêm xanh, để trong tương lai là điểm nhấn phát triển du lịch cộng đồng.

Bí thư chi bộ, trưởng bản Mùa Xuân Sung Văn Cấu dẫn chúng tôi đi thăm bản, vừa đi ông vừa chia sẻ: Hiện nay, huyện Quan Sơn có 3 bản Mông, với 217 hộ, hơn 1.000 nhân khẩu, riêng bản Mùa Xuân có 123 hộ, 573 nhân khẩu, trong đó, hộ nghèo còn 94 hộ, 27 hộ cận nghèo. Đồng bào Mông bản Mùa Xuân nói riêng, các bản Ché Lầu, Xía Nọi nói chung đều di cư từ huyện Mường Lát sang Quan Sơn từ những năm 90 của thế kỷ trước. Ổn định về nơi ở, bà con tích cực lao động, chăn nuôi, sản xuất. Có đường, có điện bà con rất phấn khởi, yên tâm phát triển kinh tế.

Trong ngôi nhà mới, anh Sung Văn Di (sinh năm 1999) và chị Thao Thị Dính, bản Mùa Xuân, xã Sơn Thủy chia sẻ về quá trình được Nhà nước, tỉnh hỗ trợ xây dựng nhà ở và niềm vui mùa xuân này được đón tết trong ngôi nhà mới. Nhà anh Di có 4 khẩu, hàng ngày anh ở nhà lên nương, chăm sóc trâu bò, còn chị Dính đi làm thuê, có nhà rồi thì sẽ yên tâm để làm ăn. Năm 2024, cả bản Mùa Xuân có 17 hộ được làm nhà ở thông qua các chương trình.

Nói về các phong tục và bản sắc văn hóa của đồng bào Mông, anh Thao Văn Dia, người có uy tín bản Mùa Xuân, cho biết: Đồng bào Mông Quan Sơn vẫn gìn giữ được các giá trị văn hóa truyền thống thông qua ẩm thực, nhà ở, trang phục, nghi lễ cưới hỏi, ma chay. Để chuẩn bị đón năm mới, bà con dọn dẹp, trang trí nhà cửa, củi được chuẩn bị, xếp gọn gàng bên hiên. Từ ngày 28 âm lịch trở đi, trong các gia đình đã tất bật làm bánh giầy, chung nhau mổ lợn đón tết hoặc xuống chợ mua sắm thực phẩm. Một không khí giản dị mà đầm ấm.

Vui xuân, đón tết

Chia tay Mùa Xuân, chúng tôi về Suối Tôn, 1 trong 2 bản Mông của huyện Quan Hóa. Trong tiết trời se lạnh, tiếng hát cô trò điểm trường Suối Tôn của Trường Mầm non Phú Sơn như xóa đi cái lạnh vùng cao.

Tiếng chày giã bánh giầy rộn ràng trên bản Mông vào mỗi dịp tết đến, xuân về.

Bí thư chi bộ bản Suối Tôn Giàng A Chu chia sẻ: Bà con Suối Tôn di cư từ Sơn La, Lào Cai, Yên Bái sang đất Quan Hóa cách đây hơn 30 năm, sống du canh du cư trên núi cao, trong rừng sâu, nhờ sự vận động, tuyên truyền của các cấp chính quyền địa phương, mới định canh định cư tại bản Suối Tôn. Hiện nay, bà con sinh sống dọc theo ven suối và chia thành 4 khu: Suối Bún, Ca In, Sa Lém và Phung. Bản có 77 hộ, 465 nhân khẩu, đa số theo đạo công giáo. Những năm gần đây, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự vào cuộc của các cấp ủy, chính quyền địa phương, sự chủ động vươn lên của từng hộ dân, đến nay cuộc sống của bà con đã có nhiều khởi sắc. Bà con trồng, khai thác luồng, trồng cây lúa nước, nhiều thanh niên, người dân trong độ tuổi lao động tìm việc làm ở các công ty, doanh nghiệp trong và ngoài huyện, đi xuất khẩu lao động, nhờ đó mà đời sống ổn định hơn.

Ông Lương Văn Ngự, Phó Chủ tịch UBND xã Phú Sơn, cho biết: Xã có 5 bản, trong đó có 2 bản đặc biệt khó khăn là bản Suối Tôn và bản Khoa, trong đó Suối Tôn là bản người Mông duy nhất của xã. Những năm qua, Suối Tôn không còn là điểm nóng về ma túy, tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Hiện, ngoài việc chuẩn bị đón tết của bà con, cấp ủy, chính quyền địa phương quan tâm thăm hỏi, tặng quà đến đồng bào, phương châm “Không để ai bị bỏ lại phía sau”; địa phương còn lên kế hoạch tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao truyền thống của đồng bào.

Ở bản Mùa Xuân (Quan Sơn), Suối Tôn (Quan Hóa) hay các bản Mông của Mường Lát những năm qua, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước thông qua việc thực hiện các chương trình, dự án, chính sách nên hạ tầng cơ sở được đầu tư, nâng cấp tạo điều kiện cho phát triển kinh tế - xã hội. Bộ đội Biên phòng tỉnh, các đồn biên phòng tuyến biên giới đất liền phối hợp với cấp ủy, chính quyền triển khai thực hiện mô hình điểm “Bản sáng vùng biên”, trong đó nhiều bản Mông đã và đang triển khai thực hiện như bản Tà Cóm, xã Trung Lý; bản Ón, xã Tam Chung, bản Cơm, xã Pù Nhi (Mường Lát). Nhiều mô hình trồng sắn; mô hình nuôi dê, lợn rừng, mô hình trồng cây lúa nước 2 vụ/năm; trồng cây đào, cây mận tại các bản Mông đã được triển khai. Đồng bào Mông dần xóa bỏ các hủ tục trong nghi thức tang lễ, thực hiện theo nếp sống văn hóa mới; bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc; giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Tình hình an ninh, trật tự an toàn xã hội vùng đồng bào dân tộc Mông giữ vững. Bà con tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, yên tâm lao động sản xuất, phát triển kinh tế xã hội, giữ vững an ninh khu vực biên giới của tỉnh.

Vào mỗi dịp tết đến, xuân về, trên các bản làng người Mông, tiếng khèn vui tươi, tiếng chày giã bánh giầy rộn ràng..., đồng bào Mông thực hiện các nghi lễ mời đón tổ tiên về vui xuân, đón tết. Trên sân nhà văn hóa, những chàng trai, cô gái Mông vui chơi ném pao, chơi cù, giao lưu bóng chuyền... thắt chặt thêm tình đoàn kết cộng đồng, cầu chúc nhau năm mới bình an, ấm no.

Bài và ảnh: Ngọc Huấn