Đề xuất nhiều thẩm quyền quan trọng cho cấp xã khi bỏ cấp huyện

Bộ Tư pháp mới đây đã công bố hồ sơ thẩm định dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) do bộ này chủ trì soạn thảo.

Dự luật dự kiến được trình Quốc hội (QH) tại kỳ họp thứ 9 vào tháng 5 tới để xem xét.

Sửa đổi để phù hợp với mô hình chính quyền mới

Theo Bộ Tư pháp, việc sửa đổi, bổ sung một số quy định của dự luật liên quan thẩm quyền, các quy định liên quan đến việc xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền địa phương.

Điều này nhằm thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, định hướng chỉ đạo của Đảng, kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, định hướng sửa đổi Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương về tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã).

“Cần nghiên cứu để cụ thể hóa các quy định liên quan đến thẩm quyền, trình tự, thủ tục ban hành văn bản của chính quyền cấp xã” – Bộ Tư pháp nêu.

Cán bộ ở TP.HCM hỗ trợ làm thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp. Ảnh: THUẬN VĂN

Ngoài ra, việc sửa đổi, bổ sung này cũng nhằm thể chế hóa Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, chính sách thí điểm của QH về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đồng thời, quy định cụ thể hơn một số nội dung về điều chỉnh Chương trình lập pháp, xác định hiệu lực trong Luật Ban hành VBQPPL để thuận lợi trong quá trình thực hiện.

Theo Hiến pháp 2013, Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) sẽ trình QH tại Kỳ họp thứ 9, trong đó sửa đổi, bổ sung một số điều liên quan quy định về chính quyền địa phương, dự kiến bỏ đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp huyện. Lúc này, chính quyền địa phương chỉ tổ chức thành 2 cấp gồm cấp tỉnh và cấp dưới cấp tỉnh; sắp xếp, tinh gọn các cơ quan MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng do Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ.

Trong khi đó, Luật Ban hành VBQPPL năm 2025 quy định thẩm quyền ban hành VBQPPL của chính quyền địa phương (cấp tỉnh và cấp huyện) nên không còn phù hợp với chủ trương sắp xếp bỏ ĐVHC cấp huyện. “Việc kịp thời sửa đổi, bổ sung Luật Ban hành VBQPPL để bảo đảm thống nhất với quy định của Hiến pháp và Luật Tổ chức chính quyền địa phương địa phương (sửa đổi) là cần thiết” – theo Bộ Tư pháp.

Phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của cấp tỉnh, xã

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành VBQPPL sửa đổi một số quy định của luật hiện hành về thẩm quyền ban hành VBQPPL của cấp xã và các quy định có liên quan đến xây dựng, ban hành VBQPPL của chính quyền địa phương.

Ngoài ra cũng sửa đổi, bổ sung một số quy định để bảo đảm thống nhất với quy định của Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) và các quy định của pháp luật có liên quan.

Cụ thể, dự thảo luật bổ sung quy định về thẩm quyền ban hành VBQPPL của HĐND, UBND cấp xã để phù hợp với yêu cầu tổ chức lại các ĐVHC cấp xã hiện nay để hình thành các ĐVHC cấp xã (mới), gồm xã, phường và đặc khu ở hải đảo để phù hợp với mô hình tổ chức mới.

Dự thảo cũng đề xuất thay thế quy định về thẩm quyền ban hành VBQPPL của chính quyền địa phương cấp xã để phù hợp với chủ trương đổi mới mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của chính quyền địa phương 2 cấp. Đồng thời, khắc phục triệt để sự chồng chéo, trùng lắp về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cấp chính quyền địa phương.

“HĐND cấp xã ban hành nghị quyết để quy định những vấn đề được luật, nghị quyết của QH giao; thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp. UBND cấp xã ban hành quyết định để quy định những vấn đề được luật, nghị quyết của QH giao; phân cấp và thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp” - dự thảo Luật quy định.

Cùng với đó là bổ sung quy định nghị quyết của HĐND, UBND cấp huyện được ban hành trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì tiếp tục có hiệu lực cho đến khi có văn bản bãi bỏ của cơ quan, người có thẩm quyền.

Đối với việc xử lý văn bản của chính quyền địa phương cấp huyện, dự thảo Luật quy định HĐND cấp tỉnh bãi bỏ nghị quyết của HĐND cấp huyện; UBND cấp tỉnh bãi bỏ quyết định của UBND cấp huyện theo lộ trình chậm nhất hai năm kể từ ngày Luật có hiệu lực nhằm bãi bỏ toàn bộ văn bản quy phạm pháp luật của HĐND, UBND cấp huyện.

Việc bãi bỏ VBQPPL của cấp huyện được thực hiện bằng hai hình thức. Một là, HĐND cấp tỉnh, UBND cấp tỉnh tự mình bãi bỏ VBQPPL của HĐND cấp huyện, UBND cấp huyện.

Hai là, HĐND, UBND cấp xã khi ban hành văn bản quy phạm pháp luật đồng thời đề xuất HĐND cấp tỉnh, UBND cấp tỉnh bãi bỏ các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan do HĐND, UBND cấp huyện ban hành

Để thực hiện quy định này, việc xử lý VBQPPL của HĐND, UBND cấp huyện, cấp xã phải bảo đảm đáp ứng yêu cầu xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Cũng theo Bộ Tư pháp, cần phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp chính quyền địa phương. Việc này được thực hiện theo hướng cấp tỉnh tập trung ban hành cơ chế, chính sách, chiến lược, quy hoạch, quản lý vĩ mô, các vấn đề có tính chất liên vùng, liên cơ sở, vượt quá năng lực giải quyết của cơ sở, đòi hỏi chuyên môn sâu và đảm bảo tính thống nhất trên toàn cấp tỉnh.

Với cấp xã, phân định theo hướng đây là cấp tổ chức thực hiện chính sách (từ trung ương và cấp tỉnh), tập trung vào các nhiệm vụ phục vụ người dân, trực tiếp giải quyết các vấn đề của cộng đồng dân cư, cung cấp các dịch vụ công cơ bản, thiết yếu cho người dân trên địa bàn. Ngoài ra, thực hiện các nhiệm vụ cần sự tham gia của cộng đồng, phát huy tính chủ động, sáng tạo của cấp xã.

NGUYỄN THẢO