Đề nghị rà soát, quy định rõ về người Việt Nam không xác định được quốc tịch

Chiều 29/5, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam.

Dự thảo luật hướng đến 2 chính sách. Một là, tạo điều kiện thuận lợi cho các trường hợp có cha đẻ hoặc mẹ đẻ, hoặc ông nội và bà nội, hoặc ông ngoại và bà ngoại là công dân Việt Nam; nhà đầu tư, nhà khoa học, chuyên gia nước ngoài... được nhập quốc tịch Việt Nam. Hai là bổ sung một số quy định nhằm tạo điều kiện cho các trường hợp đã mất quốc tịch Việt Nam được trở lại quốc tịch Việt Nam.

ĐBQH Phan Thị Mỹ Dung.

Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Phan Thị Mỹ Dung (Long An) cho rằng, nội dung này có ý mở rộng, nới lỏng quy định cho người nước ngoài được nhập quốc tịch Việt Nam so với hiện hành. Nhưng quy định như thế này là chưa rõ ràng và chưa thể hiện được nguyên tắc, tôn chỉ Việt Nam là đất nước mà công dân có một quốc tịch, trừ một số trường hợp đặc biệt.

Đại biểu đề nghị sửa đổi, bổ sung khoản 3, Điều 19 dự thảo luật thành: "Người xin nhập quốc tịch Việt Nam thì phải thôi quốc tịch nước ngoài. Trường hợp người xin nhập quốc tịch Việt Nam quy định tại khoản 2 và khoản 2a điều này được giữ quốc tịch nước ngoài nếu đáp ứng các điều kiện do Chính phủ quy định và được Chủ tịch nước cho phép".

ĐBQH Nguyễn Lâm Thành (Lạng Sơn) đề nghị, mở rộng việc người Việt Nam có 2 quốc tịch, bởi hiện người Việt Nam ở nước ngoài có khoảng 6 triệu người và quan điểm của Đảng, Nhà nước đang muốn thu hút lực lượng trí thức, tinh hoa của người Việt Nam về cống hiến cho đất nước.

ĐBQH Nguyễn Lâm Thành.

"Việc để cho những người Việt Nam trở về nhập quốc tịch Việt Nam, có 2 quốc tịch là điều hoàn toàn hợp lý và là chủ trương nên khuyến khích. Tôi cho rằng hoàn toàn phù hợp, bảo đảm được quyền của các cá nhân đó, cũng như bảo đảm việc hội nhập của đất nước", ông lý giải.

ĐBQH Nguyễn Minh Đức (TP Hồ Chí Minh) so sánh hai khái niệm: người Việt Nam không có quốc tịch trong Điều 3 Luật Quốc tịch và người gốc Việt không xác định được quốc tịch trong Luật Căn cước: "Đây là hai khái niệm có vẻ tương đồng, nhưng có điểm khác nhau, cần làm rõ địa vị pháp lý để chúng ta xác định và nhập quốc tịch cho họ".

Theo ông, đối với người Việt Nam không có quốc tịch, có thể là do bị mất quốc tịch, hoặc tự thôi quốc tịch, đã được chấp nhận nhưng vì lý do nào đó không nhập được quốc tịch, hoặc bị tước quyền nhập quốc tịch Việt Nam do vi phạm nghiêm trọng; hoặc trong trường hợp cụ thể do chuyển đổi Luật Quốc tịch hoặc không thực hiện các thủ tục quốc tịch theo quy định chuyển tiếp...

Đối với người gốc Việt Nam chưa xác định được quốc tịch, Luật Căn cước năm 2023 quy định, người gốc Việt Nam chưa xác định được quốc tịch là người đang sinh sống tại Việt Nam, không có giấy tờ, tài liệu chứng minh có Quốc tịch Việt Nam hoặc nước khác, nhưng có cùng dòng máu, trực hệ với người từng có Quốc tịch Việt Nam, được xác định là cận huyết thống.

ĐBQH Nguyễn Minh Đức.

Và nguồn gốc dẫn đến tình trạng này có thể là lý do lịch sử, chiến tranh di cư - đây là nguyên nhân chính mà nhiều người ở lãnh thổ Việt Nam, sinh ra và sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam hoặc di cư ở Việt Nam nhưng không có giấy tờ chứng minh quốc tịch, do các biến động lịch sử, thiếu sót trong việc đăng ký hộ tịch hoặc hệ thống pháp luật về quốc tịch chưa bao quát hết các trường hợp này. Hoặc là không có các giấy tờ chứng minh, không có giấy tờ chứng minh chính thức như: giấy khai sinh gốc, CMND, căn cước, hộ chiếu... để chứng minh đây là người Việt Nam, nguồn gốc của họ cơ bản không rõ ràng.

Theo ông, đặc trưng của hai đối tượng này là khác nhau. Với thông điệp "không để ai bị bỏ lại phía sau", trong quá trình Bộ Công an thực hiện Đề án xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư đã xác định được rất nhiều trường hợp này.

"Và Luật Căn cước vô cùng tiến bộ khi đưa ra 1 chế định là cấp cho họ Giấy chứng nhận căn cước, để họ thực hiện tất cả các quyền của con người, quyền giao dịch dân sự, hành chính", đại biểu đánh giá và đề nghị trong Điều 19, Điều 23 dự thảo luật cần bổ sung đối tượng người gốc Việt Nam chưa xác định được quốc tịch; đồng thời, Ban soạn thảo phối hợp chặt chẽ Bộ Công an rà soát cụ thể vấn đề này.

Quỳnh Vinh