Để Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam thật sự lan tỏa

Tóm lại, sách góp phần giúp “con người sống người hơn” (Karl Marx) trong một xã hội luôn phức tạp và đầy biến động. Trong dòng chảy của lịch sử văn minh nhân loại, ở nhiều nước trên thế giới, thư viện và việc tổ chức đọc sách báo cho các tầng lớp nhân dân đã xuất hiện từ hàng nghìn năm nay.

Các sự kiện hưởng ứng Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam luôn thu hút đông đảo sự quan tâm của bạn đọc

Khoảng hơn 100 năm trở lại đây, ở châu Âu, châu Mỹ và châu Á, những ngày đọc sách, lễ hội đọc sách mang tầm vóc quốc gia đã xuất hiệnnhư một biểu trưng về văn hóa, như lễ hội đọc sách, tuần lễ đọc sách ở các nước Pháp, Đức, Italia, Nga, Mỹ, Nhật Bản, Singapore... nhằm tôn vinh văn hóa đọc trong cộng đồng. Đồng thời, khẳng định giá trị, vai trò của văn hóa đọc, khuyến khích và đẩy mạnh phát triển sự nghiệp thư viện tại các nước đó.

Nhìn trên bình diện quốc tế, những lễ hội đọc sách, ngày hội đọc sách đã và đang mang lại những hiệu quả tích cực và giá trị to lớn. Hàng năm, hoạt động này đã thu hút sự chú ý, quan tâm của hàng nghìn, hàng vạn, thậm chí hàng triệu người đọc, nhà văn, nhà nghiên cứu, nhà quản lý… ở mỗi quốc gia.

Đặc biệt, trong bối cảnh bùng nổ thông tin, văn hóa nghe nhìn từ nhiều năm nay đã và đang lấn át văn hóa đọc, thì việc tổ chức các ngày hội đọc sách, lễ hội đọc sách đã góp phần khẳng định văn hóa đọc mãi mãi trường tồn và không có gì có thể thay thế được.

Ở Việt Nam, nhận thấy tầm quan trọng sách và văn hóa đọc, xem việc phát triển văn hóa đọc chính là động lực, là công cụ quan trọng để góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 284/QĐ-TTg ngày 24.2.2014, lấy ngày 21.4 hàng năm là Ngày Sách Việt Nam.

Sau đó, ngày 4.11.2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1862/QĐ-TTg về việc tổ chức Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam.

Chúng ta biết rằng, việc lấy ngày 21.4 hằng năm là Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam có ý nghĩa to lớn và rất quan trọng. Bởi lẽ, ngày 21.4 cách đây đúng 100 năm, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã cho ra mắt cuốn sách của Người tại Quảng Châu (Trung Quốc) để tuyên truyền cho cách mạng Việt Nam, đó là cuốn sách Đường Kách mệnh.

Phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng những năm trở lại đây thu về nhiều tín hiệu tích cực. Ảnh: Thư viện Dương Liễu

Từ đó đến nay,Ngày Sách và Văn hóa đọc ở nước ta đã nhận được sự tham gia, hưởng ứng, sự quan tâm chú ý, tài trợ ngày càng tích cực của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước với hàng nghìn, hàng vạn cuốn sách và nhiều trang thiết bị, cơ sở vật chất có giá trị.

Chỉ tính riêng tại Thư viện Quốc gia Việt Nam, từ năm 2010 đến năm 2020, mỗi năm thư viện đã nhận được hàng nghìn cuốn sách từ Cục Xuất bản, In và Phát hành và các nhà xuất bản lớn ở Trung ương, các tổ chức, cơ quan trong và ngoài nước ủng hộ với tổng giá trị lên tới hàng trăm triệu đồng và các trang thiết bị phục vụ công tác thư viện...

Qua đó, giúp đỡ cho các thư viện, tủ sách ở các địa phương còn nhiều khó khăn như Hòa Bình, Sơn La, Điện Biên, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Yên Bái, Lào Cai, Lai Châu, Nghệ An, Quảng Trị...

Mặc dù chưa có số liệu thống kê cụ thể về số người tham gia ngày hội đọc sách tại tất cả 63 tỉnh/thành cũng như số tiền, hiện vật, tư liệu sách, báo nhận được từ các tổ chức, cá nhân trong, ngoài nước cho việc duy trì và phát triển văn hóa đọc ở Việt Nam, nhưng có thể thấy rõ, số lượng người tham gia rất lớn và số tiền, hiện vật, sách báo, tư liệu nhận được có thể ước lượng giá trị lên tới hàng tỷ đồng/năm.

Đặc biệt, số sách báo quyên góp được thông qua ngày hội đọc sách ở các tỉnh khu vực như Tây Bắc, Tây Nam Bộ, Tây Nguyên… đã nhanh chóng được đưa tới các điểm đọc sách báo, thư viện ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào DTTS, nơi người dân đang “khát khao tri thức”. Đây có thể coi là kết quả khả quan, có ý nghĩa ngành thư viện Việt Nam đã nỗ lực để thúc đẩy văn hóa đọc và công tác thư viện ở nước ta.

Để không ngừng nâng cao văn hóa đọc cho toàn dân, để Ngày Sách và Văn hóa đọc ở Việt Nam ngày càng thu hút đông đảo bạn đọc, có sức lan tỏa mạnh mẽ trong xã hội và để ngành thư viện nước ta ngày càng phát triển, những người làm công tác thư viện mong muốnBộ VHTTDLvà các Ban, Bộ, ngành chức năng, các địa phươngtrong cả nước tiếp tục triển khai mạnh mẽ Chỉ thị 42/CT-TW ngày 25.8.2004 của Ban Bí thư về nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản và Thông báo số 19-TB/TW ngày 29.12.2016 của Ban Bí thư về việc tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 42.

Đồng thời, tích cực triển khai Luật Thư viện và các văn bản pháp quy về công tác thư viện; duy trì việc tổ chức tốt Ngày Sách và Văn hóa đọc 21.4 hằng năm ở Trung ương và các địa phương, nhằm từng bước xây dựng và phát triển một xã hội học tập, xây dựng môi trường văn hóa đọc và học tập suốt đời trong các tầng lớp nhân dân.

Ngoài ra, cần có chiến lược nghiên cứu thị trường, nghiên cứu nhu cầu đọc của mọi tầng lớp nhân dân, để có kế hoạch xuất bản những cuốn sách hay, sách tốt, đáp ứng nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng. Đặc biệt chú ý đến chất lượng nội dung của xuất bản phẩm.

Sách đang truyền cảm hứng về lối sống tích cực cho giới trẻ. Ảnh: THÙY TRANG

Cần hạn chế tối đa việc xuất bản ra những cuốn sách vô bổ, nội dung nhạt nhẽo, vừa làm tốn tiền của độc giả, lại vừa làm mất thì giờ của họ. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu để có nhiều ấn phẩm sách điện tử, sách nói, phục vụ nhân dân trong cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Tiếp tục nghiên cứu để đề ra phương án giảm giá sách, sao cho giá cả hợp lý, phù hợp với khả năng thanh toán của đại đa số người lao động và trí thức ở nước ta. Nói phải giảm giá sách bởi lẽ hiện nay, mỗi cuốn sách thường in với số lượng thấp (có cuốn chỉ in vài trăm bản) nên giá thành khó có thể hạ.

Tuy nhiên, vấn đề là ở một số nhà xuất bản, nhà in do chưa quản lý tốt khâu in ấn, nên một số “đầu nậu” đã lén lút in nối bản, rồi phát hành với chiết khấu khá cao (có trường hợp lên tới 50%), làm ảnh hưởng đến thị trường phát hành sách trong cả nước.

Việc quảng bá sách, tuyên truyền, giới thiệu sách cần được tăng cường và thường xuyên hơn. Là một sản phẩm văn hóa, cũng là hàng hóa nhưng chi phí dành cho quảng bá sách còn khiêm tốn, ít hơn rất nhiều so với việc quảng bá các sản phẩm khác. Những bài giới thiệu sách trên báo còn chưa nhiều, lại tản mạn, chưa thành một chiến lược kinh doanh như nhiều hàng hóa khác.

Trên truyền hình đã có mục điểm báo hàng ngày, thì cũng nên có mục điểm sách hàng ngày, hàng tuần và có thể miễn phí hoặc ưu đãi giảm giá phát tin… Ngoài ra, các nhà xuất bản trước khi phát hành cũng nên có kế hoạch quảng bá sách rộng rãi hơn, đa chiều hơn, thiết thực hơn.

Đối với hoạt động thư viện, chúng tacần làm tốt hơn nữa công tác tuyên truyền giới thiệu sách, báo và giúp ngành xuất bản điều tra thị hiếu đọc, để định hướng văn hóa đọc cho toàn xã hội.

Tăng cường bổ sung sách, báo, tài nguyên thông tin, xây dựng kho tư liệu ngày càng phong phú với phương châm bám sát nhu cầu bạn đọc, bổ sung kịp thời các loại tài liệu, bộ sưu tập số có giá trị, có tác dụng tốt với việc phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, xóa đói, giảm nghèo ở địa phương.

Hơn nữa, phải đổi mới phương thức phục vụ trong thư viện, từ phục vụ kho đóng sang phục vụ kho mở, kho tự chọn, để bạn đọc có điều kiện tiếp cận nhanh sách báo, tài liệu, tài nguyên thông tin.

Ngoài ra cũng cần tổ chức tốt việc hướng dẫn bạn đọc, ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ việc đọc, tra cứu tài liệu nhanh chóng, thuận tiện. Tăng cường luân chuyển sách báo xuống cơ sở, vùng sâu, vùng xa, đồng bào DTTS; đa dạng hóa các loại hình thư viện như điểm bưu điện - văn hóa xã, tủ sách pháp luật, tủ sách đồn biên phòng, thư viện trường học...

Sinh thời, cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã nói: “Không có gì thay thế được văn hóa đọc”. Cố Thủ tướng còn nhiều lần nhắc nhở các cán bộ có trách nhiệm củng cố hệ thống thư viện và công tác phát hành để sách, báo có thể đến tay những người có hoàn cảnh khó khăn.

Được sự quan tâm và đầu tư của Đảng và Chính phủ, hệ thống thư viện cả nước đã và đang từng bước phát huy được vai trò của mình, trong đó có việc tích cực tham gia Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam – để lan tỏa tri thức, tuyên truyền thông tin đến với mọi tầng lớp nhân dân trong xã hội.

Cho dù hôm nay và mai sau, khi xã hội phát triển, con người có thể đọc sách trong các thư viện điện tử hay qua mạng internet thì chắc chắn, sách và văn hóa đọc vẫn không hề mất đi giá trị văn hóa truyền thống lâu đời vốn có của nó.

Bởi sách và văn hóa đọc đã gắn bó với con người qua hàng ngàn năm lịch sử. Sách vẫn là nguồn sống quý giá nhất mà không có món ăn tinh thần nào có thể sánh được.

Dù Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam mới chỉ được hình thành và phát triển cách đây chưa lâu, song có thể khẳng định rằng, tất cả những gì mà chúng ta đã đạt được, những tình cảm và trách nhiệm của bạn đọc, của nhân dân, của nhiều tổ chức xã hội, cá nhân trong và ngoài nước đối với Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam trong những năm tháng qua luôn là một “nguồn sữa mẹ” trong lành, bổ dưỡng và quý giá nhất để góp phần nuôi dưỡng, duy trì, phát triển và tôn vinh văn hóa đọc và học tập suốt đời ở Việt Nam.

THS. NGUYỄN HỮU GIỚI, Chủ tịch Hội Thư viện Việt Nam