ĐB Quốc hội: người dân không thể cứ 'ngậm đắng nuốt cay' khi dùng sản phẩm kém chất lượng

Chiều 6/5, thảo luận tại tổ về Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

Vụ việc gần 600 nhãn sữa giả lưu hành "phơi bày rõ nét sự buông lỏng"

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Như So (Đoàn tỉnh Bắc Ninh) bày tỏ tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Dự thảo Luật cũng như các mục đích, quan điểm chỉ đạo sửa đổi như đã được nêu tại Tờ trình số 132/TTr-CP ngày 6/3/2025 của Chính phủ.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Như So phát biểu thảo luận - Ảnh: Quochoi.vn

Đóng góp một số ý kiến vào quy định về trách nhiệm quản lý Nhà nước với chất lượng sản phẩm hàng hóa tại khoản 30, 31, 32 điều 1 Dự thảo Luật, đại biểu tỉnh Bắc Ninh đề xuất, cần rà soát, điều chỉnh theo hướng tăng tính minh bạch, phân định rõ ràng trách nhiệm quản lý Nhà nước của từng bộ, ngành theo lĩnh vực được phân công tránh chồng chéo, buông lỏng quản lý hoặc bỏ trống trách nhiệm. Đồng thời, thiết lập rõ vai trò chủ trì và cơ chế phối hợp liên ngành một cách hiệu quả giữa các cơ quan quản lý nhà nước trong công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm về chất lượng sản phẩm hàng hóa.

Đại biểu phân tích, "thực tế vụ việc gần 600 nhãn hiệu sữa giả được sản xuất và lưu hành công khai trong suốt 4 năm qua đã phơi bày rõ nét sự buông lỏng và thiếu cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý Nhà nước trong kiểm soát chất lượng hàng hóa".

Theo đại biểu, đây không chỉ là vụ việc cá biệt, còn là dấu hiệu cho thấy những lỗ hổng mang tính hệ thống trong thiết kế chính sách và tổ chức thực thi. Rõ ràng cơ chế hậu kiểm vốn là định hướng đúng đắn phù hợp với thông lệ quốc tế và chủ trương cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho sản xuất kinh doanh, nâng cao tính chủ động trách nhiệm của doanh nghiệp. Thế nhưng, khi thiếu năng lực hậu kiểm, thiếu cơ chế phối hợp, thiếu sự liên thông giữa các cơ quan quản lý Nhà nước thì cơ chế này trở thành kẽ hở để lợi dụng, né tránh trách nhiệm pháp lý và kiểm soát chất lượng.

Đại biểu cho rằng, trong vụ việc trên, sự chồng chéo, phân tán và thiếu thống nhất trong phân công trách nhiệm giữa Bộ Y tế, Bộ Công Thương, chính quyền địa phương... khiến cho không có cơ quan nào thực sự chịu trách nhiệm toàn diện. Khi hậu quả xảy ra việc quy trách nhiệm trở nên mơ hồ vì tất cả đều liên quan nhưng không ai là đầu mối chịu trách nhiệm cuối cùng.

"Việc sửa đổi Luật cần giải quyết tận gốc vấn đề này bằng cách thiết lập rõ mô hình quản lý rõ ràng, trong đó quy định cụ thể cơ quan chủ trì, cơ chế phối hợp liên ngành, trách nhiệm hậu kiểm gắn với chế tài thực thi đủ mạnh. Chỉ khi xây dựng được cơ chế quản lý đồng bộ, rõ ràng và có tính ràng buộc cao thì chất lượng sản phẩm hàng hóa mới thực sự được kiểm soát và quyền lợi người tiêu dùng mới được bảo đảm" - đại biểu Nguyễn Như So nêu.

Đại biểu Quốc hội Phạm Khánh Phong Lan (Đoàn TP Hồ Chí Minh) thảo luận - Ảnh: T.Đ

Tự công bố không hậu kiểm: "thả gà ra đuổi"

Đại biểu Quốc hội Phạm Khánh Phong Lan (Đoàn TP Hồ Chí Minh) nêu, hiện nay tình trạng hàng giả, hàng nhái vẫn nhức nhối nhưng trong Dự thảo Luật không làm rõ khái niệm “hàng giả” và “hàng kém chất lượng”. Nếu một sản phẩm là của chính doanh nghiệp đó, nhưng họ cắt xén chất lượng thì đó là hàng kém chất lượng hay hàng giả? Hai khái niệm này khác nhau, xử lý pháp lý khác nhau, vậy mà hiện nay chưa rõ.

Đại biểu Phong Lan cho rằng, chúng ta học tập mô hình các nước: giảm tiền kiểm, tăng hậu kiểm là đúng, nhưng muốn làm vậy thì hậu kiểm phải thực sự mạnh. Hiện nay, nhiều sản phẩm chỉ cần tự công bố mà không có hậu kiểm hiệu quả thì vẫn là “thả gà ra đuổi”.

Phân tích về nội dung này, đại biểu Phong Lan nêu vấn đề: "TP Hồ Chí Minh có 300.000 sản phẩm. Nếu bảo kiểm tra hết thì tôi cũng không biết phải làm bao nhiêu nhiệm kỳ nữa mới xong. Trong bối cảnh tinh giản biên chế, chúng ta phải tính đến xã hội hóa, sử dụng các cơ quan kiểm định độc lập để cùng làm".

Theo đại biểu, về công nghệ, TP Hồ Chí Minh đã thử nghiệm công nghệ Blockchain để truy xuất nguồn gốc từ “trang trại đến bàn ăn”, nhưng thực tế vẫn rất khó vì hệ thống sản xuất manh mún, chợ truyền thống vẫn tồn tại song song với siêu thị, chưa kể “chợ trời”. Một khi con heo đã bị “xẻ thịt”, thì chẳng ai biết trước đó nó từ đâu ra. Tuy vậy, có công nghệ vẫn tốt hơn là kiểm tra bằng mắt thường, đóng mộc mực tím như xưa.

Vì vậy, đại biểu đề nghị trong Luật nên có định hướng rõ ràng: bao nhiêu phần trăm sản phẩm phải có thể truy xuất nguồn gốc, tiến tới 100% - không thể chỉ nói khơi khơi là “phải truy xuất nguồn gốc”, rồi bằng cách nào cũng được. Đồng thời, nghiên cứu rõ cơ chế bồi thường thiệt hại nếu người dân tiêu thụ phải sản phẩm kém chất lượng. Nếu đã có Luật đảm bảo chất lượng sản phẩm, hàng hóa thì cũng phải có cơ chế để người dân được bồi thường. Người dân không thể cứ ngậm đắng nuốt cay, vì những sản phẩm mà lẽ ra được pháp luật bảo vệ.

Vân Hà