Đánh giá khái quát về quá trình hiện đại hóa kho vũ khí hạt nhân của Nga đến 2025

Nga phóng tên lửa đạn đạo có khả năng hạt nhân. Ảnh: TASS

Theo Tạp chí Khoa học Nguyên tử (thebulletin.org), Nga đang ở những chặng cuối của một chương trình hiện đại hóa vũ khí hạt nhân kéo dài hàng thập kỷ, nhằm thay thế toàn bộ các hệ thống thời Liên Xô bằng các phiên bản tiên tiến hơn. Tuy nhiên, dựa trên báo cáo đánh giá mới nhất từ Dự án Thông tin Hạt nhân của Liên đoàn các nhà khoa học Mỹ (FAS), do các chuyên gia Hans M. Kristensen, Matt Korda, Eliana Johns và Mackenzie Knight biên soạn, chương trình này đang đối mặt với những thách thức đáng kể, có thể làm chậm quá trình đưa các hệ thống mới vào hoạt động. Với khoảng 4.309 đầu đạn hạt nhân cho các lực lượng chiến lược và phi chiến lược, Nga tiếp tục khẳng định vai trò của mình trong bản đồ hạt nhân toàn cầu, nhưng không phải không có những điểm nghẽn.

Tham vọng hiện đại hóa và thực tế chững lại

Suốt nhiều năm qua, Moskva đã liên tục nhấn mạnh tầm quan trọng của lực lượng hạt nhân trong chiến lược phòng thủ và răn đe của mình. Mục tiêu là thay thế toàn bộ kho vũ khí hạt nhân cũ kỹ bằng các hệ thống hiện đại, mạnh mẽ và linh hoạt hơn. Tuy nhiên, các hình ảnh vệ tinh thương mại và các nguồn mở khác đã cho thấy rằng một số yếu tố của quá trình hiện đại hóa đang diễn ra chậm hơn dự kiến.

Ví dụ điển hình là chương trình ICBM xuyên lục địa. Mặc dù Nga đã phát triển một số biến thể mới, như RS-28 Sarmat ("Satan II") và RS-26 Rubezh, việc đưa chúng vào biên chế vẫn còn trì trệ. Tương tự, tên lửa hành trình hạt nhân Burevestnik (SSC-X-9 Skyfall) vẫn chưa rõ ràng về tình trạng thử nghiệm và triển khai. Những hệ thống này được thiết kế để vượt qua các hệ thống phòng thủ tên lửa hiện có, nhưng việc chậm trễ trong sản xuất và triển khai có thể làm giảm ưu thế chiến lược mà Nga mong muốn.

Theo ước tính của FAS, Nga hiện sở hữu khoảng 4.309 đầu đạn hạt nhân. Con số này bao gồm cả đầu đạn cho các lực lượng hạt nhân chiến lược và phi chiến lược. Đặc biệt, số lượng bệ phóng chiến lược của Nga được dự đoán sẽ không thay đổi đáng kể trong tương lai gần, nhưng số lượng đầu đạn được phân bổ cho chúng có thể tăng lên.

Điều đáng chú ý là sự gia tăng đáng kể về vũ khí hạt nhân phi chiến lược mà Lầu Năm Góc dự đoán cách đây 5 năm cho đến nay vẫn chưa thành hiện thực. Đây là một điểm mấu chốt, cho thấy Nga có thể đang điều chỉnh lại ưu tiên hoặc gặp khó khăn trong việc mở rộng quy mô các loại vũ khí này.

Những thách thức và điểm nghẽn trong quá trình hiện đại hóa

Một trong những lý do chính cho sự chững lại này có thể là do những thách thức kinh tế và công nghệ. Việc sản xuất các hệ thống hạt nhân phức tạp đòi hỏi nguồn lực khổng lồ và công nghệ tiên tiến. Các lệnh trừng phạt từ phương Tây và áp lực kinh tế có thể đã ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận các linh kiện và công nghệ cần thiết của Nga.

Ngoài ra, vấn đề hạ tầng và nhân lực cũng có thể đóng vai trò. Việc duy trì và vận hành các cơ sở sản xuất, thử nghiệm và lưu trữ vũ khí hạt nhân đòi hỏi một đội ngũ kỹ sư, nhà khoa học và quân nhân có trình độ cao. Những biến động về kinh tế và xã hội có thể ảnh hưởng đến khả năng thu hút và giữ chân nhân tài của Nga.

Về tình hình cụ thể của các lực lượng hạt nhân Nga: Với lực lượng tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM), Nga tiếp tục vận hành các tổ hợp tên lửa đạn đạo liên lục địa, bao gồm cả các loại di động và đặt trong hầm. Mặc dù các hệ thống cũ đang dần được thay thế, quá trình này dường như không nhanh như dự kiến. Việc phát triển và triển khai ICBM mới như Sarmat và Rubezh là trọng tâm, nhưng những thông tin về tiến độ vẫn còn hạn chế.

Với lực lượng tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo (SSBN), Nga đang tích cực hiện đại hóa hạm đội tàu ngầm hạt nhân của mình, với việc đưa vào sử dụng các tàu ngầm lớp Borei mang tên lửa Bulava. Tuy nhiên, việc sản xuất và triển khai các tàu ngầm mới vẫn còn gặp khó khăn, đặc biệt là với việc duy trì tốc độ thay thế cho các tàu cũ.

Với lực lượng máy bay ném bom chiến lược: Nga vẫn duy trì một phi đội máy bay ném bom chiến lược đáng kể, chủ yếu là các máy bay Tu-95MS và Tu-160. Các nỗ lực hiện đại hóa bao gồm việc nâng cấp các máy bay hiện có và phát triển máy bay ném bom thế hệ mới, nhưng cũng đối mặt với những thách thức về chi phí và công nghệ.

Hệ thống tên lửa đạn đạp RS-24 Yars của Nga. Ảnh: TASS

Các loại vũ khí mới và vai trò chiến lược

Ngoài các lực lượng hạt nhân truyền thống, Nga còn đang phát triển một số loại vũ khí độc đáo khác:

Tên lửa hành trình hạt nhân Burevestnik (SSC-X-9 Skyfall): Được thiết kế để có tầm bắn không giới hạn nhờ động cơ hạt nhân, đây là một trong những vũ khí "thế hệ mới" được Tổng thống Nga Vladimir Putin thông báo. Tuy nhiên, tình trạng phát triển và thử nghiệm của nó vẫn còn nhiều bí ẩn, với một số báo cáo về các sự cố trong quá trình thử nghiệm.

Ngư lôi tự hành hạt nhân Poseidon (Status-6): Được thiết kế để tấn công các mục tiêu ven biển với sức công phá hạt nhân lớn, Poseidon là một vũ khí tiềm năng gây ra những mối lo ngại lớn về sự ổn định chiến lược. Tương tự như Burevestnik, thông tin về trạng thái của Poseidon vẫn còn hạn chế.

Tên lửa đạn đạo tầm trung (IRBM): Nga đã sử dụng một loại IRBM thử nghiệm mới mang tên Oreshnik trong cuộc chiến ở Ukraine vào tháng 11/2024. Oreshnik có thể mang ít nhất sáu đầu đạn, và trong cấu hình thông thường, mỗi đầu đạn có thể mang theo nhiều quả đạn con. Việc sử dụng loại tên lửa này trong thực chiến cho thấy Nga đang thử nghiệm và phát triển các hệ thống mới có khả năng mang đầu đạn thông thường với tầm bắn xa hơn.

Một điểm đáng chú ý khác là việc một địa điểm lưu trữ vũ khí hạt nhân ở Belarus dường như sắp hoàn thành. Việc Nga đặt vũ khí hạt nhân chiến thuật trên lãnh thổ của một quốc gia láng giềng có thể làm thay đổi đáng kể cục diện an ninh châu Âu.

Các chuyên gia từ FAS nhấn mạnh rằng năm 2025 cho thấy một bức tranh phức tạp về vũ khí hạt nhân của Nga. Mặc dù sở hữu một kho vũ khí đáng kể và đang trong quá trình hiện đại hóa, những thách thức nội tại và bên ngoài đang làm chậm tốc độ của chương trình này. Với sự phát triển của các loại vũ khí mới và sự hiện diện tiềm tàng ở Belarus, chiến lược hạt nhân của Nga tiếp tục là một yếu tố then chốt định hình cục diện an ninh toàn cầu.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc