Đại biểu đồng tình giao Viện kiểm sát khởi kiện vụ án dân sự, bảo vệ lợi ích công

Sáng 29/5, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.

Phát biểu tại nghị trường, đại biểu Nguyễn Thanh Hải (đoàn thành phố Huế) cho rằng nghị quyết thí điểm này chính là công cụ để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân cùng các nhóm dễ bị tổn thương hay nhóm người yếu thế.

Đại biểu Nguyễn Thanh Hải (đoàn thành phố Huế) góp ý tại hội trường. Ảnh: Media Quốc hội.

Ông chỉ ra, theo Bộ luật Tố tụng Dân sự, tuy đã có quy định các cá nhân, tổ chức, cơ quan liên quan có trách nhiệm khởi kiện để bảo vệ nhóm những người yếu thế và lợi ích công nhưng thực tiễn thời gian qua và theo báo cáo của ngành Kiểm sát Nhân dân, số vụ khởi kiện rất là ít chỉ khoảng 0,0001%.

Vì vậy, việc thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công là phù hợp.

Viện Kiểm sát muốn khởi kiện, trước tiên phải thông báo và kiến nghị gửi đến các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền. Nếu các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền này không thực hiện, lúc đó Viện Kiểm sát mới vào cuộc.

Theo đại biểu Hải, Viện Kiểm sát sẽ là bên khởi kiện chứ không phải là nguyên đơn. Nguyên đơn khởi kiện là để bảo vệ quyền lợi, lợi ích hợp pháp bị xâm hại. Còn ở đây Viện Kiểm sát bảo vệ cho quyền lợi hợp pháp của công dân, trong đó là những người yếu thế và lợi ích công. Như vậy, Viện Kiểm sát thực hiện chức năng Hiến pháp đã quy định.

"Đơn cử, đại biểu nêu vụ án buôn lậu phế liệu xảy ra tại một công ty ở Quảng Ngãi nhập về hơn 2000 tấn phế liệu nhựa. Tuy các đối tượng và công ty đã bị xử lý về pháp luật hình sự nhưng với hơn 2000 tấn nhựa rác thải cần tiêu hủy, sẽ lấy kinh phí ở đâu?", đại biểu đặt vấn đề.

Theo ông, nếu có cơ chế cho Viện Kiểm sát khởi kiện thì có thể buộc công ty này và các đối tượng liên quan phải bỏ tiền để tiêu hủy và khắc phục hậu quả môi trường.

Ví dụ thứ hai là vụ án khai thác trái phép tài nguyên xảy ra tại tỉnh Lào Cai (hơn 1,3 triệu tấn apatit).

Dù các đối tượng này đã bị pháp luật xử lý hình sự nhưng theo đại biểu Hải, việc khai thác trái phép gây ô nhiễm cực kỳ nghiêm trọng tại khu vực đó và tạo hố sâu rất lớn, nhất là sạt lở đất khi mùa mưa lũ đến, ảnh hưởng đến tính mạng, sinh sống của các hộ dân xung quanh.

Tuy nhiên, từ sơ thẩm đến phúc thẩm, chưa có cấp nào đặt ra vấn đề bảo vệ lợi ích công trong vụ án này.

Hay như vụ án Đại Ninh hiện đang được xét xử phúc thẩm. Đây là vụ việc chuyển dự án sử dụng đất nhà nước sang tư nhân. Thẩm quyền thu hồi thuộc về UBND tỉnh Lâm Đồng.

Theo đại biểu, nếu UBND không ra quyết định thu hồi thì khi Viện kiểm sát được trao quyền, có thể khởi kiện yêu cầu chính quyền ra quyết định thu hồi dự án, bảo vệ tài sản nhà nước.

Đối với nhóm yếu thế, ông Hải nêu trường hợp rất đau lòng, đó là một gia đình bị xâm hại, thiệt hại đến tính mạng, tài sản, đối tượng xâm hại cũng không qua khỏi.

Trong trường hợp này, theo ông Hải, không có căn cứ gì để buộc đối tượng xâm hại đã chết bồi thường cho gia đình bị hại. Đại biểu cho rằng, nếu Viện kiểm sát được trao quyền khởi kiện dân sự trong những trường hợp như vậy, mới có thể bù đắp phần nào thiệt hại và công bằng cho những người yếu thế, dễ bị tổn thương.

Từ các ví dụ này, đại biểu cho rằng cần thí điểm nghị quyết từ đó có cơ sở thực tiễn để sơ kết, tổng kết, từ đó triển khai rộng rãi và hiệu quả hơn trong tương lai.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) góp ý vào dự thảo Nghị quyết. Ảnh: Media Quốc hội.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cũng đồng tình việc Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.

Song đại biểu đề nghị nên rà soát để bổ sung đầy đủ các nhóm yếu thế, đơn cử như người lao động vào trong dự thảo Nghị quyết.

Mặt khác, ông cho rằng cần cân nhắc trường hợp người thuộc nhóm tổn thương không muốn khởi kiện. Ông chỉ ra thực tế, đôi khi việc khởi kiện không đem lại lợi ích mà lại bị thù vặt, thù cá nhân, nên nhiều người sợ không dám khởi kiện, do đó đề nghị Viện kiểm sát có nghiên cứu để thuyết phục họ quyết tâm, đồng hành.

Còn trong trường hợp khởi kiện để bảo vệ lợi ích công, nếu bên liên quan không khởi kiện, đại biểu cho rằng Viện kiểm sát vẫn nên làm quyết liệt và phải xử lý đối tượng làm thất thoát, hư hao tài sản công, làm ảnh hưởng tới lợi ích của nhà nước.

Trang Trần