Đa dạng hóa thị trường giúp ngành hồ tiêu phát triển bền vững

Theo đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường, niên vụ 2024–2025, sản lượng hồ tiêu Việt Nam ước đạt khoảng 172.000 tấn, giảm 2% so với năm ngoái. Nguyên nhân chủ yếu là do diện tích trồng tiêu suy giảm và tác động bất lợi của biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là giá xuất khẩu lại tăng vọt: tiêu đen đạt mức bình quân 6.711 USD/tấn (tăng gần 95%) và tiêu trắng đạt 8.617 USD/tấn (tăng 73,9%).

Ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam (VPA) nhận định, việc giá tăng là cơ hội để cải thiện thu nhập cho nông dân và doanh nghiệp, nhưng nếu tiếp tục phụ thuộc vào một vài thị trường lớn thì sẽ rất dễ tổn thương khi có biến động từ bên ngoài.

Thực tế cho thấy, trong quý I/2025, xuất khẩu sang thị trường lớn nhất là Mỹ đã giảm hơn 32% so với cùng kỳ năm trước. Trái lại, xuất khẩu sang Trung Quốc tăng mạnh gần 88%, là điểm tiêu thụ tiềm năng.

Theo PGS.TS. Nguyễn Đình Hòe, nguyên giảng viên Khoa Môi trường (Đại học Quốc gia Hà Nội), đa dạng hóa thị trường là cả một quá trình tái định hình chuỗi giá trị. Cần phát triển các thị trường ngách có nhu cầu ổn định và yêu cầu tiêu chuẩn cao như Nhật Bản, EU, Trung Đông.

Việt Nam hiện xuất khẩu hồ tiêu sang hơn 100 quốc gia, nhưng phần lớn vẫn tập trung vào 5 thị trường lớn (Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ, Đức và UAE), chiếm tới hơn 60% tổng kim ngạch. Sự lệ thuộc này khiến ngành dễ bị tổn thương khi có những biến động từ một quốc gia cụ thể.

Ông Trần Văn Công, Tham tán nông nghiệp Việt Nam tại EU cho biết, các thị trường như EU hay Nhật Bản có nhu cầu lớn với sản phẩm hồ tiêu Việt Nam, nhưng yêu cầu rất cao về truy xuất nguồn gốc, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và chứng chỉ canh tác bền vững. Do đó, doanh nghiệp cần đầu tư mạnh hơn vào khâu sản xuất và chế biến để tiếp cận vào thị trường lâu dài.

Không chỉ mở rộng thị trường, ngành hồ tiêu Việt Nam cần đẩy mạnh chế biến sâu, ví dụ từ tiêu đen, tiêu trắng truyền thống sang tinh dầu tiêu, tiêu xay, tiêu đóng gói theo thị hiếu từng thị trường. Hiện nay, tỷ lệ hồ tiêu xuất khẩu dưới dạng sơ chế vẫn chiếm tới 80%, khiến giá trị gia tăng còn thấp và dễ bị ép giá.

Ông Phan Minh Thông, Chủ tịch HĐQT Công ty Phúc Sinh Group cho biết, doanh nghiệp đã xuất khẩu tiêu đóng gói sang các siêu thị lớn ở châu Âu. Lợi nhuận tăng gấp 2–3 lần so với tiêu thô, nhưng quan trọng hơn là thương hiệu Việt được biết đến nhiều hơn. Để sản phẩm có chỗ đứng bền vững, doanh nghiệp cần đầu tư bài bản từ bao bì, đăng ký nhãn hiệu đến nghiên cứu thị trường nội địa hóa sản phẩm.

Đồng thời, để đa dạng hóa thị trường thành công, không thể thiếu vai trò của chính sách và hạ tầng. Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cho rằng, Nhà nước cần có chiến lược xúc tiến thương mại chuyên biệt cho từng nhóm thị trường, đặc biệt là thị trường tiềm năng chưa khai thác như châu Phi, Nam Á và Nam Mỹ. Bên cạnh đó, việc hỗ trợ tín dụng ưu đãi cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ chế biến, truy xuất nguồn gốc, và hệ thống logistics là yếu tố sống còn trong việc giảm chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Ngoài ra, hệ thống thông tin thị trường cũng cần được cập nhật thường xuyên, có dự báo cung cầu, giá cả toàn cầu để doanh nghiệp chủ động ứng phó. Hiện nay, VPA đang phối hợp với các tổ chức quốc tế để xây dựng hệ thống phân tích dữ liệu nông sản ứng dụng AI – một hướng đi hiện đại và cần thiết.

Đức Hiền