'Công thức tổng hợp' của Mexico để né đòn thuế quan từ Mỹ

Mexico đã chuẩn bị cho tình huống xấu nhất khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa áp thuế bổ sung với hàng hóa xuất khẩu của nước này. Tuy nhiên, theo New York Times, khi thời hạn tạm hoãn quyết định áp thuế của Nhà Trắng tới gần, giới lãnh đạo Mexico hy vọng họ sẽ tìm ra "công thức" trấn an ông Trump trên nhiều khía cạnh.

Trước những lời phàn nàn của ông chủ Nhà Trắng về vấn đề di cư và ma túy bất hợp pháp, Tổng thống Claudia Sheinbaum cho triển khai 10.000 quân ngăn chặn dòng người tới Mỹ, đồng thời giao nộp cho Washington hàng chục trùm băng đảng và tiếp nhận thông tin tình báo từ CIA để bắt giữ nhiều đối tượng khác. Bà Sheinbaum cũng mở một chiến dịch đàn áp tịch thu kỷ lục số lượng fentanyl.

Cùng lúc đó, Mexico áp đặt thuế quan và hạn chế của riêng họ với nhiều hàng nhập khẩu Trung Quốc, hy vọng thuyết phục ông Trump rằng Mexico có thể là đối tác chiến lược giúp giảm bớt ảnh hưởng kinh tế từ Trung Quốc.

Hạn chế di cư

Đầu tháng 2, ông Trump coi việc Mexico cam kết gửi thêm 10.000 lính Vệ binh Quốc gia đến biên giới Mỹ là một chiến thắng, trong bối cảnh Mỹ hoãn áp thuế trong 30 ngày.

Suốt nhiều tháng, Mexico đã giải tán dòng người di cư trước khi họ tới các thành phố biên giới và mở rộng chương trình vận chuyển hàng nghìn người đến những nơi sâu trong đất Mexico.

Theo số liệu từ chính phủ, Mexico giam giữ khoảng 475.000 người di cư trong quý IV/2024, gấp đôi con số trong 9 tháng đầu năm.

Biên giới Mỹ - Mexico vốn đã tĩnh lặng trước khi ông Trump nhậm chức vào tháng 1, phản ánh các biện pháp từ Mexico và hạn chế từ chính quyền Mỹ trước đó. Những nỗ lực mới từ chính quyền Trump nhằm ngăn chặn dòng người di cư, cùng hoạt động triển khai quân đội của Mexico, khiến người di cư ngày càng khó bước chân vào Mỹ.

Số lượng người vượt biên giảm xuống mức kỷ lục. Hồi tháng 2, có thời điểm nhân viên Mỹ ở biên giới Mexico chỉ bắt gặp 200 người/ngày, con số thấp nhất trong lịch sử gần đây.

Theo Adam Isacson, chuyên gia về di cư tại Văn phòng Washington về Mỹ Latinh, nếu xu hướng này tiếp tục hàng năm, số người bị Tuần tra Biên giới Mỹ bắt giữ có thể xuống mức thấp nhất kể từ gần 60 năm trước, vào cuối nhiệm kỳ của chính quyền Johnson.

Lực lượng Vệ binh Quốc gia Mexico tuần tra tại biên giới với Mỹ. Ảnh: New York Times.

Nhắm vào các băng đảng

Mexico đã trấn áp các băng đảng sản xuất ma túy bất hợp pháp, đặc biệt là fentanyl. Ông Trump chỉ đích danh loại thuốc phiện tổng hợp này là nguyên nhân hàng đầu dẫn tới các ca tử vong do dùng thuốc quá liều tại Mỹ.

Các quan chức Mexico thường xuyên công bố các vụ tịch thu fentanyl trong những tuần qua, đánh dấu bước ngoặt so với các chính sách trước đây khi các băng đảng sản xuất fentanyl không bị chính quyền mạnh tay can thiệp.

Vào tuần trước, Mexico tịch thu 6 kg fentanyl tại sân bay quốc tế của Thành phố Mexico, trong một gói hàng được gửi đến New Jersey, Mỹ. Trước đó, giới chức cũng phát hiện 18 kg fentanyl giấu trong một chiếc xe buýt chở khách ở bang biên giới phía tây bắc Sonora.

Hồi tháng 12/2024, ngay sau khi ông Trump đe dọa Mexico bằng thuế quan, chính quyền bắt giữ 800 kg fentanyl ở bang Sinaloa, vụ tịch thu thuốc phiện tổng hợp lớn nhất từ trước tới nay của Mexico.

Vào tháng 2, chính quyền Puerto Vallarta cũng bắt giữ hai công dân Mỹ đang bị truy nã tại quê hương vì tội buôn bán fentanyl. Cả hai đều bị dẫn độ đến Oklahoma.

Không chỉ vậy, Mexico gần đây cũng hợp tác đưa 30 trùm băng đảng tới Mỹ, một trong những vụ chuyển giao lớn nhất trong lịch sử chống ma túy.

Những động thái này nhằm tránh Mỹ áp thuế quan và can thiệp quân sự, điều ông Trump từng đe dọa sẽ cân nhắc với các băng đảng ma túy hoạt động ở Mexico.

Cựu Tổng thống Andrés Manuel López Obrador hạn chế hợp tác chống ma túy với Mỹ, nhưng người kế nhiệm Sheinbaum dường như đang áp dụng cách tiếp cận khác.

Ví dụ, các quan chức Mexico hoan nghênh thông tin tình báo từ CIA, khi cơ quan này tăng cường các chuyến bay không người lái bí mật tới Mexico để truy quét các phòng thí nghiệm fentanyl. Hồi cuối tháng 2, Bộ Quốc phòng Mexico nói máy bay không người lái của Mỹ đã theo dõi những nhân vật cấp cao của Sinaloa Cartel.

Lực lượng Mexico bảo vệ một khu vực ở Culiacán, Sinaloa, nơi chính quyền bắt giữ hai thành viên cấp cao thuộc phe El Chapo của băng đảng Sinaloa hồi tháng 2. Ảnh: New York Times.

Những hành động quyết liệt có thể góp phần làm giảm số ca tử vong do dùng thuốc quá liều ở Mỹ. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ, tính tới tháng 9/2024, số ca tử vong do dùng thuốc quá liều trong 12 tháng đã giảm khoảng 24% so với cùng kỳ năm trước. Đây là dấu hiệu đầy hứa hẹn cho Mexico khi họ mong muốn đàm phán có lợi cho một thỏa thuận về thuế quan.

Đối phó với Trung Quốc

Mối quan hệ thương mại giữa Trung Quốc và Mexico đang nở rộ, làm dấy lên lo ngại Trung Quốc sẽ sử dụng chỗ đứng ở Mexico để tiếp cận thị trường Mỹ. Một năm trước, vận chuyển từ Trung Quốc đến Mexico là một trong những tuyến thương mại phát triển nhanh nhất thế giới.

Nhưng hiện tại, Mexico xoay chuyển mối quan hệ với Trung Quốc, đối tác thương mại lớn thứ hai. Chỉ vài ngày sau khi ông Trump lần đầu tuyên bố áp thuế, chính quyền Mexico đã đột kích khu phức hợp rộng lớn ở trung tâm thành phố Mexico bán hàng giả Trung Quốc.

Sau đó, Mexico áp thuế 35% với hàng may mặc nhập khẩu từ Trung Quốc, đồng thời nhắm vào các nhà bán lẻ trực tuyến như Shein và Temu khi áp thuế 19% với hàng hóa nhập khẩu thông qua công ty chuyển phát nhanh có nguồn gốc từ Trung Quốc.

Hy vọng

Hiện tại, ông Trump vẫn tuyên bố áp thuế 25% lên hàng hóa Mexico vào ngày 4/3. Song thị trường tài chính Mexico vẫn tương đối yên ả, phản ánh kỳ vọng bà Sheinbaum có thể tìm ra cách của giới kinh doanh trong nước.

"Cách bà ấy chèo lái cuộc khủng hoảng này tốt hơn nhiều so với mọi lãnh đạo khác", Diego Marroquín Bitar - học giả chuyên về thương mại Bắc Mỹ tại Trung tâm Wilson - cho biết.

Hồi tháng 2, ông Trump từng ca ngợi tổng thống Mexico là "người phụ nữ tuyệt vời". Bà Sheinbaum đã kết hợp các động thái hòa giải công khai với âm thầm hợp tác an ninh chặt chẽ và không ngại phản đối trong một số vấn đề như đổi tên Vịnh Mexico.

Để cân bằng mọi chuyện như vậy không phải là điều dễ dàng với bà Sheinbaum, ngay cả khi tỷ lệ ủng hộ bà đã tăng vọt lên 80%. Sự hoài nghi về chính trị bài ngoại của ông Trump đã ăn sâu vào xã hội Mexico lẫn trong đảng Morena của tổng thống vốn giao thoa giữa các lý tưởng chủ nghĩa dân tộc và cánh tả.

Sau nhiều thập niên hội nhập, thương mại Mexico phụ thuộc vào Mỹ hơn mọi nền kinh tế lớn khác. Giới kinh tế học cảnh báo thuế quan, ngay cả khi áp dụng trong thời gian ngắn, cũng có thể là một đòn giáng.

Bên cạnh đó, ông Trump cân nhắc áp dụng riêng thuế quan 25% với nhôm và thép nhập khẩu toàn cầu, một động thái sẽ ảnh hưởng tới Mexico. Bên cạnh đó, chính quyền Mỹ cũng xây dựng kế hoạch thuế quan "có đi có lại" với từng quốc gia.

Sự không chắc chắn đang đè nặng lên nền kinh tế Mexico khi nhiều công ty hoãn kế hoạch kinh doanh. Ngân hàng trung ương Mexico đã cắt giảm dự báo tăng trưởng từ 1,2% xuống còn 0,6% trong năm 2025.

Tuy nhiên, việc ông Trump mạnh miệng sau đó trì hoãn quyết định đã nuôi dưỡng hy vọng căng thẳng sẽ giảm bớt. Ban đầu, ông tuyên bố áp thuế vào ngày đầu tiên nhậm chức tổng thống, nhưng sau đó rút lại 2 lần.

Các nhà đàm phán Mexico đang ở Washington gặp Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick và Đại diện thương mại Mỹ Jamieson Greer nhằm tìm kiếm thỏa thuận vào phút chót.

Trí Ân