Công nghiệp Việt Nam: Đổi mới sáng tạo là 'chìa khóa vàng' mở ra tương lai

Hội thảo “Chính sách công nghiệp quốc gia: Một số xu hướng mới và tầm nhìn cho Việt Nam,” ngày 20/12. (Vietnam+)

"Thế giới đang chứng kiến những chuyển biến sâu sắc và nhanh chóng trên nhiều phương diện. Cuộc cách mạng Công nghiệp lần thứ tư với trọng tâm là chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo và các lĩnh vực công nghệ cao đang có những chuyển biến nhanh chưa từng có tiền lệ."

Lời phát biểu của bà Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) đã mở đầu cho Hội thảo “Chính sách công nghiệp quốc gia: Một số xu hướng mới và tầm nhìn cho Việt Nam,” ngày 20/12.

Thúc đẩy nâng cao hàm lượng công nghệ

Trong bối cảnh thế giới đang bước vào kỷ nguyên số, chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo và các công nghệ cao đang làm thay đổi tận gốc phương thức sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu. Việt Nam, một nền kinh tế đang phát triển, đứng trước áp lực phải thích ứng nhanh chóng để không bị bỏ lại phía sau. Đồng thời, những thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu, suy giảm tài nguyên cũng đòi hỏi Việt Nam phải tìm ra hướng đi mới cho sự phát triển bền vững.

Theo đó, bà Minh cho rằng mô hình phát triển mới đòi hỏi phải xác định được các ngành, lĩnh vực có lợi thế cạnh tranh tĩnh và lợi thế cạnh tranh động (trong dài hạn), gắn với cải thiện cả năng lực đổi mới sáng tạo và năng lực độc lập, tự chủ của nền kinh tế.

“Hội nhập kinh tế quốc tế vẫn là một xu hướng lớn và vẫn hạn chế việc sử dụng các công cụ chính sách thương mại truyền thống để bảo hộ cho nhập khẩu, song đây cũng là một ‘sức ép’ tích cực để chính sách công nghiệp của các quốc gia phải có sự điều chỉnh cả về nội dung và phương thức thực hiện,” bà Minh nói.

Trong những thập niên vừa qua, Việt Nam đã đạt được không ít thành tựu trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và có tên trên “bản đồ” quốc tế của chuỗi sản xuất nhiều mặt hàng công nghiệp, trong đó có điện tử, dệt may, da giày...

Tư duy chính sách đối với phát triển công nghiệp đã liên tục được hoàn thiện, thể hiện trong Nghị quyết 23-NQ/TW của Bộ Chính trị năm 2018 về định hướng xây dựng chính sách phát triển công nghiệp quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Nghị quyết 29-NQ/TW của Hội nghị lần thứ sáu, Ban Chấp hành Trung ương năm 2022 về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Quyết định số 165/QĐ-TTg ngày 28/02/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Tái cơ cấu ngành Công Thương giai đoạn đến năm 2030.

Tư duy phát triển, hiện đại hóa các ngành công nghiệp cũng đã được lồng ghép trong nhiều văn bản chính sách khác (như Chiến lược tăng trưởng xanh, Đề án Phát triển kinh tế tuần hoàn…).

Bên cạnh những kết quả tích cực, bà Minh cho rằng Việt Nam đang phải đối mặt với không ít vấn đề trong phát triển công nghiệp, trong đó có năng suất lao động khiêm tốn, năng lực thích ứng với các xu hướng chuyển đổi số và chuyển đổi xanh của khu vực công nghiệp còn hạn chế so với yêu cầu thực tiễn.

Điều chỉnh chính sách công nghiệp

Hội thảo chỉ ra “bức tranh” toàn cảnh về những chuyển biến mạnh mẽ của kinh tế toàn cầu dưới tác động của Cách mạng Công nghiệp 4.0 đồng thời khuyến nghị Việt Nam cần hành động và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu công nghiệp theo hướng nâng cao hàm lượng công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Nội dung báo cáo “Chính sách công nghiệp quốc gia: Một số xu hướng mới và tầm nhìn cho Việt Nam” do CIEM thực hiện đã chỉ ra một hướng đi rõ ràng với chuyển dịch cơ cấu công nghiệp theo hướng nâng cao hàm lượng công nghệ và đổi mới sáng tạo. Tập trung phát triển các ngành công nghiệp công nghệ cao, chế biến sâu và ứng dụng công nghệ số sẽ tạo nền tảng vững chắc cho năng lực cạnh tranh của Việt Nam.

Tập trung phát triển các ngành công nghiệp công nghệ cao, chế biến sâu và ứng dụng công nghệ số sẽ tạo nền tảng vững chắc cho năng lực cạnh tranh của Việt Nam. (Ảnh: Vietnam+)

Theo đó, báo cáo kiến nghị Việt Nam cần chủ động nắm bắt cơ hội từ hội nhập kinh tế quốc tế đồng thời điều chỉnh chính sách công nghiệp để không chỉ định hướng phát triển các ngành kinh tế trọng điểm, mà còn trở thành công cụ đột phá nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Báo cáo cũng đề cập đến những vấn đề “cố hữu” của công nghiệp Việt Nam, như năng suất lao động thấp, khả năng phát triển công nghệ hạn chế.

Tại hội thảo, ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Nghiên cứu tổng hợp CIEM, cho rằng việc đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm có giá trị gia tăng cao, thu hút đầu tư nước ngoài chất lượng và tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong nước tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu là những giải pháp then chốt.

Đáng chú ý, báo cáo không chỉ tập trung vào công nghệ và chính sách, mà còn nhấn mạnh vai trò của con người. Nâng cao năng lực sản xuất, đào tạo nguồn nhân lực, cải thiện khả năng tiếp cận tài chính sẽ giúp doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, vượt qua khó khăn và đóng góp vào sự phát triển chung. Do đó, báo cáo khuyến nghị Chính phủ có những chính sách hỗ trợ thiết thực để khuyến khích tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo trong cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Bên cạnh đó, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn cũng là một xu hướng tất yếu. Việc ứng dụng đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực này sẽ giúp Việt Nam chuyển đổi khu vực công nghiệp theo hướng xanh hóa, hiện đại hóa, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Một Việt Nam với những khu công nghiệp xanh, những sản phẩm thân thiện với môi trường không chỉ là khát vọng, mà là mục tiêu hoàn toàn khả thi.

Theo đó, ông Nguyễn Anh Dương kiến nghị cần tiếp tục cải cách thủ tục hành chính nhằm giảm thiểu thời gian và chi phí cho doanh nghiệp. Cơ quan quản lý cần thiết lập khung pháp lý linh hoạt giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận nguồn vốn và mở rộng sản xuất khi cần thiết.

Ngoài ra, ông Dương cho rằng cần tạo cơ chế bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ (IP) chặt chẽ cho các doanh nghiệp đồng thời phát triển các tiêu chuẩn quốc gia về chất lượng sản phẩm, an toàn môi trường cho các doanh nghiệp sản xuất.

Để làm được những điều này, ông Dương đề xuất việc hỗ trợ xây dựng các liên minh hợp tác giữa doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế đồng thời thiết lập các quy định khuyến khích sử dụng công nghệ sạch, quy định về bảo vệ người tiêu dùng.

Tại hội thảo, các chuyên gia cũng đưa ra những kiến nghị cụ thể về chính sách và khung pháp lý, từ cải cách thủ tục hành chính, thiết lập khung pháp lý linh hoạt. Đây là những định hướng quan trọng giúp Việt Nam tận dụng tối đa lợi thế từ các xu hướng phát triển mới, ứng phó hiệu quả với các thách thức toàn cầu và xây dựng một nền công nghiệp hiện đại, bền vững, để nền kinh tế tự tin bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc./.

(Vietnam+)