Công nghệ giúp HTX tối ưu chi phí, nâng tầm đặc sản

Nhắc đến Thái Nguyên là nói đến “đệ nhất danh trà”. Cây chè không chỉ là cây trồng chủ lực mà còn là linh hồn của văn hóa và kinh tế nơi đây. Tuy nhiên, để thương hiệu chè Thái Nguyên đứng vững và vươn xa, phương thức sản xuất truyền thống đã dần bộc lộ những hạn chế về năng suất, chất lượng không đồng đều và chi phí nhân công ngày càng tăng.

"Làn gió mới" từ những mô hình tiên phong

HTX Trà Sơn Dung (xã Phúc Xuân, TP. Thái Nguyên) là một trong những đơn vị tiên phong cho thấy hiệu quả của việc “dám thay đổi”. Trước đây, việc tưới và chăm sóc hàng chục héc ta chè của HTX chủ yếu dựa vào sức người, vừa tốn kém, vừa không đảm bảo cung cấp đủ nước cho cây vào mùa khô. Nhận thấy nút thắt này, HTX đã mạnh dạn đầu tư hệ thống tưới nhỏ giọt tự động theo công nghệ Israel.

Đầu tư ban đầu không nhỏ, nhưng hiệu quả mang lại thì vượt xa mong đợi. Hệ thống tưới tự động giúp HTX tiết kiệm tới 40% lượng nước và 50% chi phí nhân công cho khâu tưới tiêu. Quan trọng hơn, nước và phân bón được đưa trực tiếp đến từng gốc chè, giúp cây sinh trưởng đồng đều, cho năng suất và chất lượng búp chè cao hơn hẳn. Đây là yếu tố quyết định để HTX tự tin xây dựng sản phẩm chè organic cao cấp.

Không chỉ dừng ở khâu canh tác, công nghệ còn được HTX Trà Sơn Dung áp dụng triệt để trong chế biến. Từ máy sao, máy vò chè bằng gas, đến hệ thống nhà sấy năng lượng mặt trời và máy đóng gói hút chân không, tất cả tạo thành một quy trình khép kín, hiện đại. Mỗi sản phẩm khi xuất xưởng đều được dán tem truy xuất nguồn gốc QR code. Chỉ cần một thao tác quét bằng điện thoại thông minh, người tiêu dùng có thể nắm rõ toàn bộ “nhật ký” của sản phẩm, từ vùng trồng, quy trình chăm sóc đến ngày thu hái, chế biến. Sự minh bạch này đã tạo dựng niềm tin vững chắc, giúp sản phẩm của HTX có giá bán cao hơn 20-30% so với sản phẩm thông thường cùng loại trên thị trường.

Công nghệ tưới thông minh giúp cây chè nâng cao giá trị kinh tế.

Câu chuyện thành công không chỉ có ở cây chè. Tại huyện Phú Bình, nơi nổi tiếng với đặc sản gà đồi, các HTX chăn nuôi cũng đang thay đổi từng ngày nhờ công nghệ. HTX chăn nuôi gà đồi Tân Tiến là một ví dụ. Thay vì chăn nuôi nhỏ lẻ, tự phát, HTX đã quy hoạch vùng nuôi tập trung, áp dụng tiêu chuẩn VietGAP. Toàn bộ hệ thống chuồng trại được đầu tư hệ thống đệm lót sinh học.

Công nghệ này giúp HTX kiểm soát được môi trường chăn nuôi, giảm thiểu dịch bệnh. Đệm lót sinh học giúp khử mùi hôi, phân hủy chất thải, tiết kiệm rất nhiều chi phí dọn dẹp và bảo vệ môi trường. Việc theo dõi đàn gà qua hệ thống camera và phần mềm quản lý giúp phát hiện sớm các vấn đề bất thường. Nhờ đó, tỷ lệ hao hụt giảm xuống dưới 5%, gà lớn nhanh, chất lượng thịt thơm ngon, đồng đều. Gà đồi Phú Bình của HTX nhờ đó đã được công nhận là sản phẩm OCOP, tạo ra chuỗi liên kết bền vững từ con giống, thức ăn đến bao tiêu sản phẩm.

Xa hơn, tại vùng đất chiến khu xưa Định Hóa, cây dong riềng và sản phẩm miến dong cũng đang góp phần “thay da đổi thịt” nông nghiệp, nông thôn. HTX Miến Việt Cường đã đầu tư dây chuyền sản xuất miến hiện đại trị giá hàng tỷ đồng, thay thế hoàn toàn các công đoạn thủ công nặng nhọc như rửa, xay, lọc bột và tráng bánh. Nhờ đó, năng suất tăng gấp 5-7 lần, sản phẩm miến làm ra có độ dai, trong và đồng đều, đảm bảo tuyệt đối tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm.

Bài toán chi phí và giá trị gia tăng được "giải mã"

Việc ứng dụng KHCN đang trực tiếp "giải mã" hai bài toán lớn nhất của các HTX là chi phí và giá trị.

Về tối ưu hóa chi phí, công nghệ đã tác động mạnh mẽ vào các yếu tố đầu vào. Theo đại diện các HTX, các dây chuyền tự động, bán tự động trong chế biến (chè, miến) hay hệ thống chăm sóc tự động (chăn nuôi, trồng trọt) đã thay thế một lượng lớn lao động thủ công, giúp HTX tiết kiệm quỹ lương, giảm sự phụ thuộc vào lao động thời vụ.

Trong đó, hệ thống tưới nhỏ giọt, tưới phun sương giúp tiết kiệm nước và phân bón; chăn nuôi an toàn sinh học giúp giảm chi phí thuốc thú y; nhà sấy năng lượng mặt trời giúp HTX giảm đáng kể chi phí điện.

Dây chuyền đóng gói sản phẩm của HTX Việt Cường.

Và khi quy trình được chuẩn hóa và kiểm soát chặt chẽ nhờ máy móc, công nghệ hiện đại giúp HTX giảm tỷ lệ sản phẩm lỗi, hỏng, giảm thất thoát do dịch bệnh, thời tiết, từ đó bảo toàn vốn và gia tăng lợi nhuận.

Một trong những thành quả lớn nhất mà công nghệ mang lại cho các HTX chính là giá trị gia tăng. Như tại HTX Miến Việt Cường, đầu tư máy móc, công nghệ đồng bộ, hiện đại giúp tạo ra sản phẩm miến đồng đều, đạt tiêu chuẩn chất lượng cao và ổn định. Đây là điều kiện tiên quyết để HTX xây dựng thương hiệu và tiếp cận các thị trường khó tính ở nước ngoài, đạt được chứng nhận OCOP 5 sao.

Hiện nay, hầu hết các sản phẩm của các HTX trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đều có tem truy xuất nguồn gốc, chứng nhận VietGAP, GlobalGAP, OCOP... Đây là những “tấm vé thông hành” giúp sản phẩm của HTX bước vào các kênh phân phối hiện đại như siêu thị, chuỗi cửa hàng thực phẩm sạch và sàn thương mại điện tử.

Khi sản phẩm đã có thương hiệu và chất lượng được đảm bảo, các HTX có thể tự tin tham gia các hội chợ xúc tiến thương mại, kết nối trực tiếp với các doanh nghiệp xuất khẩu, thoát khỏi sự phụ thuộc vào thương lái địa phương.

Đặc biệt, chi phí giảm, giá bán tăng, thị trường mở rộng, tất cả những yếu tố đó cộng hưởng lại trực tiếp làm tăng doanh thu và lợi nhuận cho HTX, từ đó nâng cao thu nhập và đời sống cho các thành viên.

Trợ lực cho vai trò "bà đỡ" của HTX

Thành công của các HTX Thái Nguyên không chỉ đến từ nỗ lực tự thân. Phía sau đó là sự hỗ trợ tích cực của các cấp chính quyền, đặc biệt là Liên minh HTX tỉnh Thái Nguyên. Thông qua các chương trình, đề án hỗ trợ, Liên minh HTX tỉnh đã trở thành cầu nối giúp các HTX tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi, tham gia các lớp tập huấn về chuyển đổi số, quản trị doanh nghiệp, kỹ năng marketing và xây dựng thương hiệu.

Các chính sách hỗ trợ phát triển nông nghiệp công nghệ cao, chương trình OCOP của tỉnh cũng đã tạo ra một môi trường thuận lợi, khuyến khích các HTX mạnh dạn đầu tư vào công nghệ.

Theo Liên minh HTX tỉnh Thái Nguyên, thời gian qua, đơn vị này đã tổ chức 81 lớp tập huấn nâng cao năng lực nhận thức cho khu vực KTTT, HTX; tập huấn nghiệp vụ chuyên môn kỹ thuật với 3.600 lượt học viên ở các HTX tham dự.

Các nội dung đào tạo, bồi dưỡng bám sát nhu cầu thực tế của các HTX với các chuyên đề tập trung nâng cao kiến thức quản trị, điều hành HTX, công tác kế toán trong HTX, nghiệp vụ chuyên môn; thương mại điện tử, kỹ năng livestream, kỹ năng chụp ảnh, viết content, cách làm video ngắn, maketing số; ứng dụng bán hàng đa kênh; ứng dụng công nghệ thông tin và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong sản xuất – kinh doanh...

Đặc biệt, các đối tượng đào tạo, bồi dưỡng được chia thành nhiều nhóm cụ thể như: chủ tịch HĐQT, giám đốc, phó giám đốc, trưởng ban kiểm soát, kế toán HTX, cán bộ chuyên môn, thành viên... để tạo thuận lợi cho các HTX nâng cao năng lực ứng dụng kiến thức được đào tạo vào thực tiễn.

Ngoài ra, từ năm 2022 đến nay, Liên minh HTX tỉnh đã hỗ trợ 14 điểm bán hàng cho các HTX tại các huyện, thành phố.

Những trợ lực này cho thấy, ứng dụng KHCN là con đường tất yếu và ngày càng phát triển. Tầm nhìn của Thái Nguyên là xây dựng một thế hệ các “HTX số” - những đơn vị kinh tế tập thể năng động, có năng lực quản trị hiện đại, làm chủ công nghệ để tối ưu hóa quy trình sản xuất, tối đa hóa giá trị đặc sản địa phương.

Từ những đồi chè được tưới bằng công nghệ thông minh đến những sản phẩm OCOP được quản lý bằng phần mềm, các HTX Thái Nguyên đang chứng tỏ sức sống mạnh mẽ của kinh tế tập thể trong thời đại mới, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của địa phương.

Trí Chiến