Bài học từ việc 'chỉ một thay đổi về thủ tục, tiết kiệm 3.700 tỷ đồng'

Được ví như “xương sống” của nền kinh tế, khu vực kinh tế tư nhân luôn được kỳ vọng sẽ là động lực chính cho sự phát triển của đất nước. Tinh thần đó đã được thể hiện mạnh mẽ qua Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, với mục tiêu loại bỏ mọi rào cản để doanh nghiệp (DN) tư nhân vươn lên. Tuy nhiên, giữa quyết tâm chính trị và thực tiễn vẫn còn một khoảng cách không nhỏ.

Tọa đàm "Loại bỏ những rào cản để kinh tế tư nhân phát triển theo Nghị quyết 68". ẢNH: NGUYỆT NHI

Doanh nghiệp vẫn đang oằn mình trước gánh nặng thủ tục, vẫn loay hoay tìm cách tiếp cận chính sách và vẫn chờ đợi một cuộc "cởi trói" thực sự về tư duy quản lý.

Tại tọa đàm "Loại bỏ những rào cản để kinh tế tư nhân phát triển theo Nghị quyết 68" do Báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức sáng 10-6, các chuyên gia đã mổ xẻ những “điểm nghẽn” cố hữu và đề xuất những giải pháp đột phá, với niềm tin rằng đã đến lúc cần một "cú hích" tổng lực để kinh tế tư nhân thực sự bứt phá.

Gánh nặng mang tên 'thủ tục' và những con số biết nói

Mục tiêu cắt giảm 30% thời gian, chi phí và điều kiện kinh doanh theo Nghị quyết 68 là một mệnh lệnh cải cách mạnh mẽ, nhưng con đường hiện thực hóa vẫn còn nhiều chông gai. Những con số từ các cuộc khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã vẽ nên một bức tranh chân thực.

ThS Vũ Xuân Hưng, Trưởng phòng Pháp chế VCCI-HCM, chỉ ra một thực tế đáng báo động là trong năm 2024, một doanh nghiệp điển hình vẫn phải dành tới 23,72% quỹ thời gian chỉ để tìm hiểu và tuân thủ các quy định pháp luật. Quỹ thời gian quý báu đó đáng lẽ phải được dành cho sản xuất, đổi mới và tìm kiếm thị trường.

Ths. Vũ Xuân Hưng, Trưởng phòng Pháp chế VCCI-HCM. ẢNH: NGUYỆT NHI

Nỗi ám ảnh cố hữu mang tên "đất đai" và "thuế, phí" vẫn tiếp tục đeo bám doanh nghiệp khi đây là hai lĩnh vực bị phàn nàn nhiều nhất trong năm 2024, với tỉ lệ lần lượt là 40% và 33%.

Đáng lo ngại hơn, có tới 36,61% doanh nghiệp cho biết phải trả chi phí không chính thức và gần 67% cảm nhận hiện tượng nhũng nhiễu khi giải quyết thủ tục là phổ biến. "Những con số này cho thấy một "vùng xám", đang bào mòn sức cạnh tranh và niềm tin của doanh nghiệp", ông Hưng nhấn mạnh.

Các đại biểu, doanh nghiệp lắng nghe ý kiến đóng góp tại tọa đàm. ẢNH: NGUYỆT NHI

Để đưa "mệnh lệnh" cải cách vào cuộc sống, ông Hưng đề xuất một "công thức" rà soát văn bản quy phạm pháp luật dựa trên bốn tiêu chí: Minh bạch, Thống nhất, Khả thi và Hợp lý.

Ông Hưng cũng kiến nghị các hành động cấp bách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, như: triển khai ngay một gói tín dụng ưu đãi riêng; dành 5-10% quỹ đất tại các khu công nghệ cao cho startup thuê với giá ưu đãi; xây dựng các trung tâm tư vấn pháp lý miễn phí hoặc được trợ giá.

Ông Hưng cũng cho rằng để cắt giảm 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính thì cần đẩy mạnh số hóa và cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 4; rút gọn quy trình, loại bỏ các bước không cần thiết; đào tạo cán bộ để nâng cao hiệu quả xử lý.

Về cắt giảm 30% chi phí tuân thủ pháp luật thì cần rà soát và loại bỏ các quy định không cần thiết; áp dụng công nghệ thông tin để giảm chi phí; chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm để giảm gánh nặng cho doanh nghiệp.

Về cắt giảm 30% điều kiện kinh doanh, ông Hưng đề xuất phải loại bỏ các "giấy phép con"; không cần thiết; công khai, minh bạch danh sách điều kiện kinh doanh; áp dụng cơ chế hậu kiểm thay cho tiền kiểm.

Ông Hưng cũng cho biết, để cắt giảm 3% thủ tục hành chính bằng cách số hóa các thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin và rút gọn quy trình, đào tạo các bộ..

Đại biểu tham dự tọa đàm. ẢNH: NGUYỆT NHI

Cần một cú hích tổng lực từ chính sách

Việc tháo gỡ các điểm nghẽn không thể là những giải pháp đơn lẻ, mà cần một chiến lược tổng thể. ẢNH: NGUYỆT NHI

Nhìn ở góc độ chiến lược, Tiến sĩ Trần Quang Thắng, Viện trưởng Viện Kinh tế và quản lý TP.HCM, cho rằng việc tháo gỡ các điểm nghẽn không thể là những giải pháp đơn lẻ, mà cần một chiến lược tổng thể.

Ông phân tích, sức mạnh này phải đến từ sự cộng hưởng của 4 trụ cột mà các nghị quyết của Đảng đã vạch ra: thúc đẩy khoa học công nghệ (Nghị quyết 57), hội nhập quốc tế (Nghị quyết 59), đổi mới xây dựng và thi hành pháp luật (Nghị quyết 66), và trọng tâm là thúc đẩy kinh tế tư nhân (Nghị quyết 68).

Từ nền tảng đó, ông Thắng đề xuất các giải pháp đột phá. Về pháp lý, phải quyết liệt giảm rào cản, không hình sự hóa các quan hệ kinh tế, dân sự. Về tài chính, cần cải cách thị trường vốn, thúc đẩy các quỹ bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, triển khai tín dụng xanh.

Tiến sĩ Trần Quang Thắng, Viện trưởng Viện Kinh tế và quản lý TP.HCM cho rằng việc tháo gỡ các điểm nghẽn không thể là những giải pháp đơn lẻ, mà cần một chiến lược tổng thể. ẢNH: NGUYỆT NHI

Đặc biệt, ông nhấn mạnh một chính sách mang tính đòn bẩy là cho phép doanh nghiệp được tính 200% chi phí nghiên cứu và phát triển (R&D) vào chi phí được trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp. "Đây là cú hích cực kỳ quan trọng để khuyến khích đổi mới sáng tạo", ông Thắng nói.

Đối với hệ sinh thái khởi nghiệp, việc mở rộng không gian pháp lý thử nghiệm (sandbox) sẽ cho phép các startup công nghệ thử nghiệm sản phẩm mới. Ngay cả với các hộ kinh doanh cá thể, việc chuyển đổi sang hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền và lộ trình xóa bỏ thuế khoán cũng là bước đi cần thiết. Tuy nhiên, ông Thắng kết luận, vấn đề cốt lõi vẫn là khâu thực thi để đảm bảo các chính sách hỗ trợ đến đúng đối tượng.

Các đại biểu tham dự tọa đàm. ẢNH: NGUYỆT NHI

Hậu kiểm thay tiền kiểm: Cuộc cách mạng trong tư duy quản lý

Một trong những biểu hiện rõ nét nhất của việc thay đổi tư duy quản lý, một cuộc "cởi trói" thực sự, chính là chủ trương chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm.

Phân tích về vấn đề này, Tiến sĩ Trần Quý, Viện trưởng Viện phát triển kinh tế số Việt Nam khẳng định đây là một xu thế tất yếu, một quyết tâm chính trị dứt khoát của các cấp lãnh đạo cao nhất nhằm từ bỏ tư duy "không quản được thì cấm".

Tiến sĩ Trần Quý, Viện trưởng Viện phát triển kinh tế số Việt Nam phát biểu tại tọa đàm. ẢNH: MINH HOÀNG

Lợi ích của hậu kiểm là vô cùng to lớn. Vị chuyên gia dẫn chứng bài học từ việc thay đổi trong quản lý an toàn thực phẩm theo Nghị định 15/2018/NĐ-CP, một thay đổi đã giúp giảm trên 90% chi phí hành chính, tiết kiệm khoảng 3.700 tỷ đồng mỗi năm.

Hay việc Bộ Khoa học và Công nghệ chuyển 91% nhóm sản phẩm sang hậu kiểm, giúp doanh nghiệp thoát khỏi vô số thủ tục rườm rà. Tuy nhiên "cởi trói" không có nghĩa là buông lỏng. Vị Viện trưởng cảnh báo nguy cơ các "công ty ma" lợi dụng kẽ hở để mua bán hóa đơn, trốn thuế, gây thất thu ngân sách hàng chục nghìn tỷ đồng.

"Hậu kiểm đòi hỏi năng lực của cơ quan nhà nước phải cao hơn, phức tạp hơn. Thách thức lớn nhất chính là cuộc cách mạng trong tư duy, chuyển từ "chờ doanh nghiệp mắc lỗi để xử phạt" sang "cảnh báo để doanh nghiệp không mắc lỗi"- Tiến sĩ phân tích.

Chủ tọa buổi tọa đàm lắng nghe góp ý của các chuyên gia. Ảnh: N.NHI

Để cuộc cải cách này không "vỡ trận", TS Trần Quý đề xuất một chiến lược đồng bộ 5 trọng tâm:

Thứ nhất: hoàn thiện khung pháp lý vững chắc về hậu kiểm;

Thứ hai: đổi mới căn bản tư duy quản lý của cơ quan nhà nước theo hướng phục vụ;

Thứ ba: Đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ, ứng dụng Big Data và AI để phân tích rủi ro;

Thứ tư: Có cơ chế thưởng – phạt nghiêm minh;

Thứ năm: Phát huy vai trò giám sát của xã hội và các hiệp hội. Năm giải pháp này là một "hệ sinh thái" hoàn chỉnh, đảm bảo hậu kiểm thực sự trở thành động lực mới cho môi trường kinh doanh.

NHÓM PV