Cơ hội để giao dịch tài sản số, tài sản mã hóa phát triển

Qua buổi tọa đàm “Xây dựng khung pháp lý cho tiền kỹ thuật số” do báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức vào sáng 8-3, nhiều đại biểu đều thống nhất rằng: Cần sớm ban hành khung pháp lý cho tài sản số, tài sản mã hóa để giải quyết những đòi hỏi cấp thiết mà thực tiễn đang đặt ra.

Trước hết, ở góc độ quan hệ dân sự, hiện nay rất nhiều giao dịch liên quan đến tiền kỹ thuật số như mua bán, cho tặng, cho vay... Theo pháp luật Việt Nam hiện hành thì đối tượng của các loại giao dịch này phải là tài sản. Do đó, nếu không xác định được tính chất pháp lý của tiền kỹ thuật số là tài sản thì các giao dịch đó sẽ gặp nhiều khó khăn.

GS-TS ĐỖ VĂN ĐẠI, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Luật TP.HCM.

Bên cạnh đó, ở góc độ quản lý, các cơ quan nhà nước cũng sẽ gặp rất nhiều khó khăn khi chưa xác định được khung pháp lý hay bản chất của loại tiền kỹ thuật số. Chẳng hạn như trong lĩnh vực thuế. Số người tham gia kinh doanh tiền kỹ thuật số nhiều, thu lợi rất nhiều nhưng hiện nay cơ quan thuế đang lúng túng rằng liệu có thể thu thuế từ hoạt động này hay không. Bởi vì rõ ràng chúng ta chưa xác định tiền kỹ thuật số là tài sản để giao dịch hay không. Một ví dụ khác, nếu xảy ra việc trộm, cướp tiền kỹ thuật số thì cơ quan tố tụng cũng sẽ lúng túng trong việc xử lý khi chúng ta chưa có định danh rõ ràng tiền kỹ thuật số có là tài sản hay không. Hay như việc chia thừa kế, việc kê biên, thi hành án liên quan đến tiền kỹ thuật số sẽ được giải quyết ra sao…

Qua những phân tích trên có thể thấy việc xây dựng khung pháp lý cho tiền kỹ thuật số vừa tạo ra lợi ích kinh tế vừa đảm bảo an ninh tiền tệ cho đất nước. So với các nước trên thế giới thì việc xây dựng khung pháp lý cho tiền kỹ thuật số ở Việt Nam là muộn, kéo theo hệ quả không tốt cho nền kinh tế. Do đó, cần sớm có quy định khẳng định tiền kỹ thuật số là một loại tài sản để từ việc xác định bản chất tài sản của tiền kỹ thuật số, chúng ta sẽ giải quyết được nhiều cái lúng túng hiện nay.

Đặc biệt, ở góc độ quản lý của Nhà nước, chúng ta cần phải tạo ra một sàn giao dịch để cho tiền kỹ thuật số này được quản lý, hoạt động theo khuôn khổ, có kiểm soát. Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Tài chính ngay trong tháng 3-2025 phải trình đề án để ban hành nghị quyết cho phép thí điểm vận hành sàn giao dịch tài sản số, tài sản mã hóa.

Và khi sàn về tiền kỹ thuật số này được hình thành, chúng ta cần lưu ý ở một số điểm. Một là cần kiểm soát các tổ chức tham gia cung cấp dịch vụ về tiền kỹ thuật số. Cụ thể, chúng ta phải bảo đảm để người tiêu dùng có một địa chỉ để bảo vệ quyền lợi của họ. Chúng ta phải xem xét điều kiện để các sàn tiền kỹ thuật số nước ngoài được tham gia ở Việt Nam như thế nào, điều kiện và sự ràng buộc ra sao… để bảo vệ những người tiêu dùng ở Việt Nam. Chúng ta cũng phải thiết lập cơ chế để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng (hay những người thừa kế của họ) trong mối tương quan với tổ chức cung cấp dịch vụ này.

Ngoài ra, hiện đã có doanh nghiệp Việt Nam “sản xuất” được, tạo ra được tiền kỹ thuật số và đã xuất khẩu ra nước ngoài nhưng thương hiệu Việt chưa thực sự lớn. Có lẽ chúng ta cũng nên nghĩ tới việc tạo ra cơ chế ưu đãi để các doanh nghiệp Việt Nam có thể phát triển tiền kỹ thuật số ngày càng nhiều, càng có giá trị trong lĩnh vực này.

Và cuối cùng, có lẽ chúng ta không nên sử dụng từ “tiền” khi nói về tài sản liên quan đến kỹ thuật số. Bởi “tiền” theo nghĩa thông thường thì nó phải do Nhà nước phát hành, trong khi “tiền kỹ thuật số” lại do tư nhân “phát hành”. Vì vậy, tốt nhất là chúng ta không nên sử dụng khái niệm “tiền kỹ thuật số” mà nên thống nhất gọi là “tài sản số” hay “tài sản mã hóa”.

GS-TS ĐỖ VĂN ĐẠI, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Luật TP.HCM