Cơ chế đặc thù cho Nhà máy Điện hạt nhân Ninh Thuận là cấp thiết

Ngày 17.2, tiếp tục kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa 15, Quốc hội thảo luận tại hội trường về các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư thực hiện dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đã phát biểu, giải trình làm rõ một số vấn đề đại biểu quốc hội nêu.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên trả lời trước Quốc hội

Bộ trưởng Diên cho biết, trong các phiên thảo luận tại tổ ngày 14.2.2025, đã có 44 lượt đại biểu quốc hội phát biểu góp ý về dự thảo nghị quyết. Tổng hợp các ý kiến cho thấy đa số đại biểu đã tán thành sự cần thiết và những nội dung cơ bản của nghị quyết này. Bộ Công Thương đã có báo cáo tiếp thu, giải trình gửi cho các đại biểu quốc hội để nghiên cứu. Thảo luận tại hội trường hôm nay về các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận đã có 5 lượt đại biểu tiếp tục góp ý vào dự thảo nghị quyết.

“Chúng tôi cảm ơn và nghiêm túc tiếp thu các ý kiến xác đáng của các vị đại biểu để tiếp tục hoàn thiện dự thảo, trình để Quốc hội xem xét, thông qua”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.

Để làm rõ thêm một số vấn đề mà nhiều đại biểu quốc hội quan tâm, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đã nêu bật 5 nhóm vấn đề chính:

Thứ nhất, sự cần thiết ban hành nghị quyết.

Theo Bộ trưởng Diên, nhu cầu điện ở nước ta trong những năm tới là rất lớn để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng kinh tế 8% trở lên trong năm 2025 và từ 10% trở lên ở những năm tiếp theo. Theo dự thảo Quy hoạch điện 8 (điều chỉnh), tổng công suất toàn hệ thống đến năm 2030 dự kiến khoảng 230.000MW, tức là gấp 3 lần công suất hiện nay. Bên cạnh đó, Việt Nam đã cam kết với quốc tế đạt trung hòa carbon vào năm 2050, cho nên phải phát triển mạnh các loại hình nguồn điện, nhất là năng lượng tái tạo, năng lượng mới để đáp ứng được nhu cầu điện năng tăng thêm và nhu cầu điện sạch phục vụ phát triển kinh tế đất nước.

Trong khi đó, điện hạt nhân là nguồn điện sạch, điện nền, công suất khả dụng cao, có khả năng cung cấp điện năng ổn định và giá thành hợp lý trong dài hạn, góp phần bảo đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng mục tiêu tăng trưởng 2 con số về kinh tế trong kỷ nguyên mới. Vì vậy, Trung ương, Quốc hội và Chính phủ đã chỉ đạo tái khởi động chương trình phát triển điện hạt nhân và các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

“Đây là dự án có công nghệ phức tạp và chỉ một số ít quốc gia sở hữu, nhu cầu vốn đầu tư rất lớn. Thông thường trên thế giới, để hoàn thành đầu tư một dự án điện hạt nhân có quy mô tương tự của Việt Nam, thời gian từ khi phê duyệt đầu tư đến khi vận hành trong khoảng 10 năm; trong đó, dự án tiến độ nhanh nhất khoảng 7 - 8 năm và đều phải có cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện dự án này”, tư lệnh ngành công thương chỉ rõ. Đồng thời ông Diên cho rằng, do tính chất phức tạp của dự án điện hạt nhân và lần đầu tiên được xây dựng ở nước ta, để bảo đảm mục tiêu hoàn thành dự án trong năm 2030-2031 thì rất cần có các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh như trong dự thảo nghị quyết để đẩy nhanh tiến độ và rút ngắn thời gian thực hiện.

Thứ hai, về cơ sở chính trị, pháp lý ban hành nghị quyết.

Bộ trưởng Diên cũng cho biết Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 13 đã thống nhất chủ trương tái khởi động chương trình phát triển điện hạt nhân và dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa 15 cũng đã ban hành Nghị quyết số 174/2024/QH15 ngày 30.11.2024 về việc “Tiếp tục thực hiện chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận”. Trước đó Quốc hội khóa 12 đã ban hành Nghị quyết số 41/2009/QH12 ngày 25.11.2009 về chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, trong đó tại điều 4 quy định: Chính phủ nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù cho phép chủ đầu tư tích lũy nguồn vốn; cung cấp tín dụng; bồi thường, hỗ trợ tái định cư; ổn định đời sống nhân dân… để trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Thứ ba, về phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng.

Về phạm vi điều chỉnh, Bộ trưởng Diên nhấn mạnh Chính phủ chỉ đề xuất cơ chế, chính sách đặc thù thuộc thẩm quyền của Quốc hội để áp dụng cho 5 nhóm công việc, bao gồm: Lựa chọn nhà đầu tư và nhà thầu; chuẩn bị và thực hiện đầu tư; cơ chế tài chính và thu xếp vốn đầu tư; tiêu chuẩn, quy chuẩn, hướng dẫn kỹ thuật; định mức, đơn giá và di dân, tái định cư, bảo đảm an sinh xã hội khu vực của dự án.

Về đối tượng áp dụng, cơ chế, chính sách đặc thù trên chỉ áp dụng cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1, Ninh Thuận 2 và các dự án thành phần đã được Quốc hội khóa 12 thông qua tại Nghị quyết số 41/2009/QH12 ngày 25.11.2009. Thời gian áp dụng kể từ thời điểm nghị quyết có hiệu lực tới khi hoàn thành đầu tư dự án và đưa vào vận hành, khai thác.

“Tiếp thu ý kiến góp ý của các đại biểu, cơ quan soạn thảo xin điều chỉnh theo hướng chỉ nêu chung “chủ đầu tư dự án”, đồng thời bổ sung đối tượng áp dụng “tỉnh Ninh Thuận” và “đơn vị được giao nhiệm vụ chuẩn bị dự án”. Những chính sách đặc thù khác (nếu có) sẽ được Chính phủ tiếp tục nghiên cứu, tổng kết và trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định trong thời gian tới”, Bộ trưởng Bộ Công Thương nhấn mạnh.

Thứ tư, về tính đồng bộ, thống nhất, khả thi của các cơ chế, chính sách đặc thù.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho rằng do dự án điện hạt nhân Ninh Thuận có quy mô rất lớn, công nghệ phức tạp, chưa có kinh nghiệm thực hiện ở nước ta nên rất cần có các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh. Tuy nhiên, cơ chế, chính sách này chưa được quy định hoặc khác với các quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam nên rất cần phải được Quốc hội thông qua, ban hành nghị quyết để tạo cơ sở pháp lý cho các bộ ngành và tỉnh Ninh Thuận thực hiện trong thời gian tới.

Khi được Quốc hội thông qua, các cơ chế, chính sách đặc thù nêu trên sẽ tạo thuận lợi và khả thi cho việc triển khai đồng bộ, đồng thời nhiều hạng mục công trình của dự án như việc đàm phán hiệp định đối tác, với tổng thầu thực hiện các gói thầu chìa khóa trao tay; lập, phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, nghiên cứu khả thi; thu xếp vốn đầu tư; đền bù di dân, tái định cư, chuẩn bị mặt bằng xây dựng… để góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện, bảo đảm hoàn thành đự án theo chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước.

“Việc thực hiện dự án này còn có sự giám sát rất chặt chẽ của tổ chức năng lượng quốc tế IAEA, nên chúng ta hoàn toàn có thể yên tâm”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.

Thứ năm, về thời điểm thông qua nghị quyết.

Để thực hiện mục tiêu hoàn thành dự án trong thời gian 2030-2031, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng nhu cầu điện năng cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong kỷ nguyên mới, chào mừng kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Đảng và 85 năm ngày thành lập nước, rất cần phải sớm có cơ chế, chính sách đặc thù để đẩy nhanh tiến độ thực hiện.

“Vì vậy, Chính phủ kính đề nghị Quốc hội xem xét, thông qua nghị quyết về các cơ chế, chính sách đặc thù cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận ngay tại kỳ họp này để làm cơ sở triển khai thực hiện, tận dụng các điều kiện thuận lợi, tinh thần và khí thế, vượt khó, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các công việc quan trọng ban đầu của dự án”, Bộ trưởng Diên đề nghị, đồng thời nhấn mạnh “với tinh thần cầu thị, khẩn trương, không cầu toàn nhưng cũng không nóng vội, chủ quan, sau phiên thảo luận, chúng tôi cam kết sẽ cùng cơ quan chủ trì thẩm tra quán triệt thực hiện nghiêm túc ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo cấp cao, nghiên cứu kỹ lưỡng và tiếp thu tối đa ý kiến của các vị đại biểu quốc hội để hoàn thiện dự thảo nghị quyết, trình Quốc hội xem xét, thông qua vào cuối kỳ họp này, làm cơ sở để khẩn trương triển khai thực hiện dự án”.

“Trong quá trình triển khai dự án, nếu phát sinh các vấn đề mới hoặc phải sửa đổi, bổ sung những cơ chế, chính sách, Chính phủ tiếp tục nghiên cứu để đề xuất cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết.

Tuyết Nhung