Cơ chế cho vay đặc biệt quá 'thoáng', ĐBQH lo thất thoát

Giao cho xã thu giữ tài sản bảo đảm là không phù hợp

Theo dự thảo luật, Ngân hàng Nhà nước được trao thẩm quyền quyết định cho vay đặc biệt bao gồm cả cho vay không tài sản bảo đảm với lãi suất 0%/năm. Đây là bước thay đổi lớn khi trước đó, thẩm quyền cho vay 0% không có tài sản bảo đảm thuộc về Thủ tướng Chính phủ. Cụ thể, theo đề xuất mới, Ngân hàng Nhà nước sẽ được quyền quyết định cho tổ chức tín dụng vay đặc biệt, có thể có hoặc không có tài sản đảm bảo. Việc xác định loại tài sản đảm bảo (nếu có) sẽ do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quy định. Mức lãi suất đối với khoản vay đặc biệt này có thể là 0%/năm.

Góp ý nội dung này, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Bình Thuận) đánh giá việc quy định mức lãi suất 0%/năm thể hiện chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, nhằm bảo vệ sự ổn định của hệ thống tài chính ngân hàng. Tuy nhiên, ông Thông cũng cảnh báo nếu không quy định rõ phạm vi áp dụng, dễ dẫn tới lạm dụng chính sách, làm méo mó thị trường tín dụng, tạo bất bình đẳng cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng (TCTD).

“Một chính sách đặc biệt như lãi suất 0% cần phải đi kèm với điều kiện chặt chẽ. Nếu không, sẽ tạo gánh nặng ngân sách, làm lệch nguyên tắc thị trường, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực quốc gia”, ông Thông nói.

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Bình Thuận)

Ông đề nghị cần giới hạn chính sách này chỉ áp dụng đối với TCTD đang thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng hệ thống đến sự ổn định tài chính quốc gia. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả đối với các khoản vay đặc biệt để tránh thất thoát và đảm bảo minh bạch.

Liên quan quy định về quyền thu giữ tài sản bảo đảm, dự thảo luật cho phép đại diện UBND cấp xã tham gia chứng kiến và ký biên bản khi tổ chức tín dụng tiến hành thu giữ tài sản trong trường hợp bên bảo đảm không hợp tác hoặc không có mặt.

Theo đại biểu Nguyễn Hữu Thông, quy định này chưa phù hợp với Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Cấp xã không được giao nhiệm vụ này và cán bộ xã không có thẩm quyền cưỡng chế dân sự, nên quy định như vậy dễ dẫn đến rủi ro pháp lý trong thực tiễn thi hành.

“Việc thu giữ tài sản bảo đảm chỉ nên thực hiện khi có thỏa thuận rõ trong hợp đồng, tài sản không có tranh chấp và đủ điều kiện pháp lý. Đồng thời, cần thiết kế quy trình giám sát và cơ chế khiếu nại rõ ràng cho người dân”, đại biểu Thông kiến nghị.

Không xử lý được nợ xấu sẽ khó bảo vệ tiền gửi

Đặt vấn đề từ góc độ an toàn hệ thống tài chính tiền tệ, đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung (Vĩnh Phúc) bày tỏ lo ngại trước nguy cơ mất an ninh tiền gửi nếu không có giải pháp xử lý hiệu quả nợ xấu và tài sản bảo đảm.

Đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung (Vĩnh Phúc)

“Tính đến tháng 2/2025, tổng tiền gửi tại các TCTD lên tới 7,3 triệu tỷ đồng – đây là huyết mạch của nền kinh tế. Nếu không xử lý được nợ xấu, các TCTD sẽ không thể hoàn trả kịp thời cho người gửi tiền, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh tài chính – trật tự xã hội, làm suy giảm niềm tin của người dân vào hệ thống ngân hàng”, bà Dung nhấn mạnh.

Bà đề nghị Quốc hội cần luật hóa các giải pháp xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm, thay vì chỉ dựa vào quy định hành chính. Có như vậy, mới tạo được niềm tin bền vững cho người gửi tiền và góp phần khơi thông nguồn lực cho phát triển kinh tế.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp)

Từ thực tế địa phương, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) đưa ra cảnh báo: có tình trạng tài sản bảo đảm chỉ trị giá 1 tỷ đồng nhưng ngân hàng vẫn cho vay tới 1,5 tỷ đồng. Điều này làm dấy lên lo ngại lớn về khả năng thu hồi vốn và an toàn tài chính khi khách hàng mất khả năng trả nợ.

“Vay thì phải trả, và vay thì phải có tài sản bảo đảm tương xứng. Nếu ngân hàng thẩm định sai, cho vay vượt giá trị tài sản, khi phát mãi sẽ không đủ thu hồi nợ cuối cùng người chịu thiệt là người gửi tiền”, ông Hòa nói.

Đại biểu Hòa ủng hộ cơ chế xử lý tài sản bảo đảm, nhưng nhấn mạnh cần giám sát chặt chẽ quy trình thẩm định, định giá tài sản, và xử lý minh bạch khi có rủi ro phát sinh.

Việc cho vay đặc biệt lãi suất 0% chỉ áp dụng trong trường hợp cấp bách

Giải đáp lo ngại của ĐBQH, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết, theo luật trước khi sửa đổi, việc cho vay đặc biệt đã từng được điều chỉnh theo các quy định nội bộ của Ngân hàng Nhà nước. Tuy nhiên, trong quá trình xây dựng Luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi năm 2024, cơ quan soạn thảo đã đưa quy định này lên cấp Thủ tướng nhằm bảo đảm sự chặt chẽ và thận trọng.

Dù vậy, thực tiễn biến động nhanh và phức tạp của hệ thống tài chính ngân hàng, cả trong nước và quốc tế, cho thấy cần có cơ chế xử lý linh hoạt và kịp thời. Đó là lý do đề xuất chuyển giao thẩm quyền quyết định cho vay đặc biệt không có tài sản đảm bảo, lãi suất 0% về cho Ngân hàng Nhà nước.

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng

Thống đốc nhấn mạnh: “Việc cho vay đặc biệt không có tài sản đảm bảo, với lãi suất 0%, không phải là cơ chế thường xuyên. Đây là giải pháp cuối cùng, chỉ áp dụng trong những tình huống rất đặc biệt.”

Dự thảo luật cũng đã thiết kế hàng loạt quy định nhằm phát hiện sớm các tổ chức tín dụng có dấu hiệu rủi ro, để kịp thời đưa vào diện can thiệp sớm. Trong giai đoạn can thiệp sớm, nếu tổ chức tín dụng gặp khó khăn thanh khoản, họ có thể tiếp cận nguồn vay từ Ngân hàng Nhà nước, nhưng vẫn phải chịu lãi suất thông thường.

“Không thể có chuyện tổ chức tín dụng vừa khó khăn đã lập tức được vay với lãi suất 0%. Quy trình này rất nghiêm ngặt và chỉ được kích hoạt khi không còn lựa chọn nào khác”, bà Hồng nói.

Ngoài ra, cho vay đặc biệt cũng được áp dụng trong các trường hợp tổ chức tín dụng bị rút tiền hàng loạt - một tình huống có thể gây hiệu ứng dây chuyền và đe dọa sự ổn định của toàn hệ thống ngân hàng.

Trường hợp khác là khi tổ chức tín dụng bị đưa vào diện kiểm soát đặc biệt. Khi đó, việc xem xét cho vay đặc biệt vẫn yêu cầu tài sản đảm bảo. Chỉ khi tổ chức tín dụng không còn tài sản đảm bảo nào thì mới tính đến phương án cho vay không tài sản đảm bảo với lãi suất 0%.

Về tiêu chí và điều kiện áp dụng, lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước cũng khẳng định rằng không phải cứ tổ chức tín dụng bị kiểm soát đặc biệt là đương nhiên được vay với lãi suất 0%. Việc xét duyệt còn căn cứ vào bối cảnh và thực tế cụ thể của từng trường hợp.

Vân Hồng/VOV.VN