Chuyên gia chỉ những hủ tục nên thay đổi trong tiết Thanh minh

Tết Thanh minh là dịp con cháu tưởng nhớ tổ tiên

Tết Thanh minh là dịp con cháu bày tỏ lòng hiếu nghĩa, tưởng nhớ tổ tiên và chăm sóc mộ phần. Tuy nhiên, bên cạnh những nét đẹp truyền thống, vẫn tồn tại một số hủ tục lạc hậu không còn phù hợp với cuộc sống hiện đại. Những thói quen này không chỉ gây lãng phí mà còn làm mất đi ý nghĩa thiêng liêng của ngày lễ. Đã đến lúc cần thay đổi để gìn giữ giá trị truyền thống một cách văn minh hơn.

Đốt vàng mã tràn lan

Tục đốt vàng mã có nguồn gốc từ quan niệm dân gian cho rằng người đã khuất cũng cần tiền bạc, vật dụng ở thế giới bên kia. Vì vậy, nhiều gia đình sẵn sàng chi tiêu lớn để mua nhà cửa, xe hơi, quần áo bằng giấy với hy vọng tổ tiên có cuộc sống đủ đầy.

Nhiều người cho rằng đốt càng nhiều vàng mã thì càng tỏ lòng hiếu kính với tổ tiên. Ảnh Cổng Thông tin điện tử tỉnh Thái Bình

Tuy nhiên, theo GS.TS Đinh Quang Báo, Nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội: “Quan trọng nhất vẫn là tấm lòng thành kính của con cháu, không phải số lượng vàng mã đốt đi. Chúng ta cần nhìn nhận việc này một cách hợp lý hơn, tránh lãng phí và ảnh hưởng xấu đến môi trường”.

Thực tế, đốt vàng mã không chỉ gây lãng phí tài chính mà còn dẫn đến ô nhiễm môi trường, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ. Ngày nay, nhiều gia đình đã thay thế bằng những hành động thiết thực như quyên góp từ thiện, giúp đỡ người có hoàn cảnh khó khăn để hồi hướng công đức cho tổ tiên.

Cúng bái linh đình, phô trương hình thức

Không ít gia đình tổ chức cúng bái linh đình ngay tại nghĩa trang, bày biện mâm cỗ lớn với thịt cá, rượu bia. Thậm chí, một số nơi còn xem đây như dịp để phô trương sự giàu có, khiến Thanh Minh mất đi sự trang nghiêm vốn có.

Nhà ngoại cảm Hoàng Minh Quân, một nhà ngoại cảm, cho rằng: “Thanh Minh là thời điểm để tưởng nhớ tổ tiên, chứ không phải để phô trương hay thể hiện sự giàu có. Những mâm cúng giản dị, thành tâm vẫn luôn có giá trị hơn những mâm cao cỗ đầy nhưng thiếu ý nghĩa thực sự”.

Nhà ngoại cảm Hoàng Minh Quân chia sẻ về việc cúng lễ đúng mực.

Thực tế, tổ tiên không cần những mâm cỗ thịnh soạn, mà chỉ cần tấm lòng của con cháu. Một nén hương, một lời cầu nguyện chân thành có ý nghĩa hơn rất nhiều so với những nghi lễ hình thức.

Tranh giành đất nghĩa trang, mê tín quá mức

Ở một số địa phương, tình trạng tranh giành đất nghĩa trang hoặc chen lấn chọn ngày giờ đẹp để tảo mộ vẫn còn xảy ra. Điều này đi ngược lại tinh thần của Tết Thanh minh – vốn là dịp để con cháu đoàn kết, thảnh thơi tảo mộ để cùng nhau tưởng nhớ tổ tiên.

Thay vì đặt nặng vào những yếu tố tâm linh chưa có cơ sở, mỗi gia đình nên giữ đúng tinh thần kính nhớ tổ tiên một cách văn minh, tránh để những hủ tục không cần thiết làm mất đi ý nghĩa tốt đẹp của ngày lễ này.

Những thay đổi cần thiết trong ngày Thanh minh

Thay vì cúng bái linh đình, các gia đình nên tập trung vào những việc làm thiết thực như dọn dẹp mộ phần, thắp hương và kể lại những câu chuyện về tổ tiên cho con cháu. Theo GS.TS Đinh Quang Báo:

“Cốt lõi của Thanh Minh không nằm ở hình thức mà ở sự tưởng nhớ của thế hệ sau với thế hệ trước. Sự tri ân ấy có thể biểu hiện khác nhau qua từng thời đại, nhưng ý nghĩa thì không thay đổi. Việc giáo dục con cháu về cội nguồn cũng là một cách quan trọng để giữ gìn truyền thống lâu đời này”.

GS.TS Đinh Quang Báo, Chuyên gia tâm lý học, Nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

Một thực trạng đáng lo ngại trong ngày Thanh minh là tình trạng xả rác bừa bãi tại các nghĩa trang. Để bảo vệ môi trường, mỗi người nên có ý thức thu gom rác sau khi viếng mộ, hạn chế sử dụng túi nilon và đồ nhựa dùng một lần.

Thanh minh là một phong tục đẹp, nhưng những hủ tục lạc hậu cần được điều chỉnh để phù hợp với cuộc sống hiện đại. Như GS.TS Đinh Quang Báo đã nhấn mạnh: “Truyền thống không có nghĩa là giữ nguyên mọi thứ, mà phải biết chọn lọc để phát huy những giá trị tốt đẹp nhất”.

Bằng cách loại bỏ những thói quen không còn phù hợp và giữ lại những nét đẹp truyền thống, chúng ta sẽ làm cho Tết Thanh minh trở nên ý nghĩa hơn – không chỉ là dịp tưởng nhớ tổ tiên mà còn là cơ hội giáo dục đạo hiếu và gắn kết các thế hệ trong gia đình.

Trần Liên