Chủ động bảo vệ trẻ em trên không gian mạng

Phụ huynh hướng dẫn con em cách sử dụng thiết bị công nghệ an toàn. Ảnh: HOÀNG HÙNG

Cẩn trọng với mạng xã hội và chatbot

Trước sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, trẻ em ngày càng tiếp xúc sớm với internet và các thiết bị thông minh, nhưng lại thiếu kiến thức và kỹ năng để tự bảo vệ mình. Kẻ xấu có thể dễ dàng ẩn danh trên mạng để thực hiện các hành vi phạm pháp mà không bị phát hiện…, nên trẻ em càng dễ trở thành đối tượng tấn công mạng. Hiện các nền tảng mạng xã hội có những thuật toán khiến nhiều người “bị nghiện”, không thể dứt ra khỏi chiếc màn hình… Những nội dung xấu, độc liên tục xuất hiện, khiến nhận thức về cuộc sống của các bạn trẻ bị méo mó.

Tổ chức UNICEF (Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc) đã chỉ ra không gian mạng có nhiều rủi ro và nguy cơ tiềm ẩn, như trẻ em và học sinh có thể bắt gặp nội dung xấu, không phù hợp với lứa tuổi; thông tin, hình ảnh chia sẻ có thể bị kẻ xấu sử dụng vào mục đích xấu (tung tin, lừa đảo, bêu riếu hay đe dọa các em)… Còn theo nghiên cứu của Trung tâm Sáng kiến Sức khỏe và Dân số, một đơn vị được thành lập từ Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, gần 36,5% trẻ em đã từng trải nghiệm các thông tin hoặc hình ảnh liên quan đến bạo lực trên internet, 38% người dân ở 32 quốc gia đã từng liên quan đến một vụ bắt nạt trên mạng (tại Việt Nam, con số này là 51%). Trẻ em có thể dễ dàng trở thành nạn nhân của các chiêu trò lừa đảo trên mạng, như lừa đảo trúng thưởng, lừa đảo tình cảm, lừa đảo mua bán hàng trực tuyến...

Gần đây, trẻ em và học sinh thuộc mọi lứa tuổi trên toàn thế giới đều đang tiếp cận với công cụ trí tuệ nhân tạo (AI), tuy nhiên những công cụ này yêu cầu ít hoặc không cần bất kỳ giấy cam kết nào trước khi sử dụng. Mặc dù Chatbot AI có rất nhiều lợi ích đáng kể nhưng nếu không nhận thức được rủi ro tiềm ẩn trong những công cụ này đối với trẻ em, người dùng sẽ đối mặt với rủi ro lớn hơn trong việc đánh mất dữ liệu cá nhân, đe dọa mạng và những nội dung không phù hợp. Một trong những rủi ro xảy ra là trẻ em sẽ lầm tưởng AI là người bạn thật sự và hành động theo lời khuyên của AI. Điều này đặc biệt rủi ro vì trẻ em hay học sinh có thể cảm thấy thoải mái hơn khi chia sẻ thông tin cá nhân, cuộc sống riêng tư với chatbot AI.

Ông Noura Afaneh, nhà phân tích nội dung web của Kaspersky, đã chỉ ra một số rủi ro nhất định khi sử dụng Chatbot AI, trong đó ChatGPT đã lập kỷ lục với số lượng người dùng tăng nhanh nhất nhưng lại không xác minh độ tuổi người dùng, điều này là mối đe dọa đối với quyền riêng tư dữ liệu của trẻ em. Hơn nữa, có những nội dung do ChatGPT hay các Chatbot AI khác cung cấp không hoàn toàn chính xác, dễ khiến người dùng tiếp nhận thông tin sai lệch.

Hài hòa giữa công nghệ, nhà trường và gia đình

Để giảm thiểu những nguy hại từ môi trường mạng, hiện có rất nhiều ứng dụng hỗ trợ phụ huynh bảo vệ con cái trong môi trường internet. Norton Family là ứng dụng có khả năng lọc các trang web độc hại, giới hạn thời gian sử dụng thiết bị, theo dõi vị trí của trẻ và cung cấp báo cáo chi tiết về hoạt động trực tuyến của trẻ. Kaspersky Safe Kids giúp phụ huynh quản lý thời gian sử dụng thiết bị của con, chặn các nội dung không phù hợp, theo dõi vị trí của con và bảo vệ con khỏi các mối nguy hiểm trực tuyến… Hay Google Family Link là một ứng dụng miễn phí cho phép phụ huynh quản lý tài khoản Google của con, đặt giới hạn thời gian sử dụng thiết bị…

Phụ huynh hướng dẫn con em cách sử dụng thiết bị công nghệ an toàn. Ảnh: HOÀNG HÙNG

Tuy nhiên, không ứng dụng nào có thể thay thế hoàn toàn vai trò của phụ huynh trong việc giáo dục và bảo vệ trẻ nhỏ trên không gian mạng. Sách trắng mới nhất của Kaspersky nhấn mạnh vai trò then chốt của các nhà giáo dục tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương (APAC) trong việc nâng cao nhận thức về an ninh mạng trong lớp học. “Nhà giáo đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong quá trình xây dựng một cộng đồng miễn dịch không gian mạng trên toàn cầu. Việc các nhà giáo dục được trang bị đầy đủ kiến thức về cách đảm bảo an toàn an ninh mạng và hiểu rõ hậu quả của hành vi thiếu thận trọng trên không gian mạng là điều vô cùng cấp bách”, bà Trishia Octaviano, Trưởng Phòng các vấn đề học thuật khu vực châu Á - Thái Bình Dương của Kaspersky, chia sẻ.

Với sự gia tăng rủi ro cho trẻ em, học sinh trên internet, đặc biệt là khi không thể cấm các ứng dụng AI, thì nhu cầu giám sát và bảo vệ trẻ em ngày càng tăng. Kaspersky khuyến khích các bậc phụ huynh cần hướng dẫn con cách thức sử dụng, nâng cao nhận thức về những vấn đề nên hoặc không nên hỏi Chatbot AI. Phụ huynh cung cấp kiến thức cho trẻ về sự an toàn và quyền riêng tư trực tuyến là một cách hiệu quả để ngăn chặn việc chia sẻ thông tin cá nhân với người lạ, thậm chí cả chatbot…, từ đó giảm thiểu rủi ro từ Chatbot AI.

Các chuyên gia công nghệ cho rằng, việc bảo vệ trẻ em, học sinh cần tập trung vào định hướng: triển khai các hoạt động thúc đẩy các doanh nghiệp Việt Nam phát triển các sản phẩm, dịch vụ để hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng; triển khai hệ thống hỗ trợ ngăn chặn, đánh giá dữ liệu độc hại với trẻ em. Trong đó, việc triển khai hệ thống hỗ trợ ngăn chặn, đánh giá dữ liệu độc hại với trẻ em cần có sự tham gia từ chính các doanh nghiệp công nghệ, từ các tổ chức bảo vệ trẻ em, nhà trường và cả gia đình.

BÁ TÂN