Chiến lược mới đầy rủi ro của Israel ở Trung Đông

Theo kế hoạch thì giai đoạn thứ 2 của thỏa thuận ngừng bắn ở Dải Gaza đã bắt đầu vào ngày 2-3 vừa qua, trong đó Hamas sẽ thả hàng chục con tin của Israel, quân Israel sẽ rút khỏi Gaza và ngừng bắn lâu dài.

Thế nhưng, Israel đã từ chối đàm phán về giai đoạn 2, yêu cầu gia hạn thêm giai đoạn 1 và Hamas phải thả thêm 59 con tin Israel mà không đưa ra bất kỳ bảo đảm nào về việc chấm dứt cuộc chiến hay rút khỏi Dải Gaza. Để gây áp lực buộc Hamas phải đồng ý với những yêu cầu mới, Israel đã ngừng mọi hoạt động viện trợ nhân đạo và cung cấp hàng hóa vào Gaza.

Theo tờ The Economist, điều này cho thấy rõ rằng Israel đang có những động thái thay đổi chiến lược rộng lớn hơn trong bối cảnh Trung Đông đang có nhiều biến chuyển khó lường.

Xe tăng của Israel di chuyển tại Dải Gaza. Ảnh: AFP

Chiến lược mới của Israel

Các quan chức an ninh Israel cho biết diễn tiến tình hình tại khu vực Trung Đông trong 17 tháng qua buộc quốc gia này phải hành động không còn dựa trên thông tin tình báo về ý định của đối thủ như trước mà dựa trên tiềm lực của đối thủ đó.

Điều này đồng nghĩa rằng Israel sẽ không còn chờ đợi các đối thủ của mình tấn công trước để có thể hành động, mà sẽ chủ động hơn trong việc đối phó các đối thủ này. Hệ quả là, Israel đang bỏ qua nhiều thỏa thuận ngừng bắn và tăng cường mở rộng sự hiện diện quân sự của mình ở nhiều vị trí quan trọng quanh Israel.

Thỏa thuận ngừng bắn ở Dải Gaza không phải là thỏa thuận duy nhất đang bị Israel "phớt lờ". Theo các điều khoản của thỏa thuận ngừng bắn với Hezbollah, Lực lượng Phòng vệ Israel đã phải rời khỏi lãnh thổ phía nam của Lebanon vào cuối tháng 1-2025.

Israel sau đó yêu cầu gia hạn đến 18-2 để quân đội Lebanon hoàn tất việc tiếp quản khu vực này. Thế nhưng, ngay cả sau khi thời hạn đó trôi qua, Lực lượng Phòng vệ Israel vẫn tiếp tục hiện diện tại các cứ điểm ở miền nam Lebanon với lý do cần phải bảo vệ các cộng đồng người Israel gần biên giới với Hezbollah.

Tại Cao nguyên Golan, thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel với Syria ký vào năm 1974 cũng đang bị phá vỡ. Khi lực lượng đối lập ở Syria lật đổ Tổng thống Bashar al-Assad vào tháng 12-2024, Lực lượng Phòng vệ Israel đã tiến vào vùng đệm trên Cao nguyên Golan vì lý do thiếu người bảo vệ khu vực quan trọng này.

Đến ngày 23-2, Thủ tướng Israel - ông Benjamin Netanyahu cho biết Israel "sẽ không cho phép lực lượng của họ hoặc quân đội Syria mới được thành lập tiến vào khu vực phía nam Damascus". Ông Netanyahu yêu cầu "phi quân sự hóa hoàn toàn miền nam Syria tại các tỉnh Quneitra, Daraa và Suwayda".

Cuối cùng, Israel cũng đã phớt lờ thỏa thuận Oslo II được ký kết vào năm 1995, trong đó quy định quyền kiểm soát thành phố Jenin và Tulkarm ở Bờ Tây được phân bổ cho Chính quyền Palestine. Vào ngày 29-1, Bộ trưởng Quốc phòng Israel - ông Israel Katz đã tuyên bố rằng Chiến dịch Bức tường Sắt ở Bờ Tây sẽ nhằm “đánh bại cơ sở hạ tầng khủng bố được xây dựng trong các trại tị nạn Palestine”, và “sau khi hoàn thành, Lực lượng Phòng vệ Israel sẽ ở lại để đảm bảo rằng khủng bố không quay trở lại".

Tiềm ẩn rủi ro

Hiện tại, động thái thay đổi chiến lược và mở rộng sự hiện diện quân sự của Israel có thể tránh được những rủi ro chiến tranh trong ngắn hạn. Hoạt động của Hezbollah và Hamas đã giảm đi đáng kể sau các cuộc giao tranh với Israel trong những năm qua. Chính quyền Syria hiện tại do tổ chức Hayat Tahrir al-Sham (HTS) dẫn đầu đang tập trung cho những ưu tiên khác thay vì đối đầu với Israel.

Xe tăng của Israel vượt qua hàng rào dây thép gai để tiến vào vùng đệm ở Cao nguyên Golan gần trạm kiểm soát Quneitra của Liên Hợp Quốc. Ảnh: AFP

Thế nhưng, về lâu dài, chiến lược mới của Israel sẽ đối mặt với nhiều rủi ro. Ở miền nam Lebanon, việc Lực lượng Phòng vệ Israel phớt lờ thỏa thuận ngừng bắn, tiếp tục chiếm giữ những cứ điểm sẽ tạo cho Hezbollah một cái cớ để duy trì năng lực quân sự của mình bất chấp áp lực giải giáp từ các bên.

Đối với bản thân Israel, gánh nặng cho việc duy trì sự hiện diện mở rộng này sẽ rất lớn, cả về mặt tài chính và quân số, khi nhiều binh lính đã phải tham gia chiến đấu liên tục và kéo dài kể từ khi cuộc chiến ở Gaza bắt đầu vào tháng 10-2023. Chiếc lược mới của Israel cũng sẽ phụ thuộc vào việc chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump có hỗ trợ liên tục cho nước này hay không.

Ngoài ra, việc Lực lượng Phòng vệ Israel bỏ qua các thỏa thuận ngừng bắn và tập trung mở rộng hoạt động quân sự cũng có thể khiến nước này đánh mất một loạt cơ hội quan trọng khác. Các chính phủ mới ở Syria và Lebanon đang nóng lòng muốn hợp tác với phương Tây và chứng minh rằng họ không còn là nơi ẩn náu cho các lực lượng vũ trang chống Israel. Do đó, việc Israel tiếp tục chiếm đóng lãnh thổ của các nước này có thể không phải là khởi đầu tốt nhất cho việc cải thiện quan hệ với các nước trong khu vực.

TRỌNG TẤN