Chế độ dinh dưỡng sinh ceton – Triển vọng cho người bệnh động kinh kháng thuốc

Ngày 23.12, tại phường Vũng Tàu (TPHCM), Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) đã tổ chức “Hội nghị Triển khai một số quy định và Hướng dẫn chuyên môn về hoạt động dinh dưỡng trong bệnh viện” khu vực phía Nam. Hội nghị có sự tham dự và chỉ đạo của TS Dương Huy Lương, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế), cùng hơn 300 đại biểu là đại diện Sở Y tế các tỉnh, thành; lãnh đạo các bệnh viện; trưởng khoa và cán bộ khoa dinh dưỡng của các bệnh viện, viện trực thuộc Bộ Y tế, bệnh viện thuộc trường và Hội nghề nghiệp.

Phát biểu tại hội nghị, TS Dương Huy Lương, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh nhấn mạnh, dinh dưỡng điều trị là một phương pháp điều trị chủ yếu, có vai trò đặc biệt quan trọng trong nâng cao hiệu quả điều trị.

Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh TS Dương Huy Lương phát biểu tại Hội nghị

Chính vì vậy, Bộ Y tế coi dinh dưỡng trong điều trị là thuốc và đã ban hành nhiều quy định nhằm chuẩn hóa nhân lực dinh dưỡng, quy định rõ chức danh, phạm vi chuyên môn, điều kiện hành nghề và đưa quy trình kỹ thuật dinh dưỡng lâm sàng vào danh mục kỹ thuật của ngành y tế, khẳng định dinh dưỡng lâm sàng là một phần không thể thiếu trong điều trị bệnh.

Đáng chú ý, thời gian qua, Bộ Y tế ban hành "Hướng dẫn chế độ dinh dưỡng sinh ceton cho người bệnh động kinh kháng thuốc”. Đây được xem là nền tảng quan trọng để chuẩn hóa và mở rộng việc áp dụng chế độ dinh dưỡng sinh ceton trong hệ thống y tế, góp phần nâng cao chất lượng điều trị và chăm sóc người bệnh.

Tại Hội nghị, Chủ tịch Hội chống động kinh Việt Nam PGS.TS Phan Việt Nga, đã chia sẻ cụ thể về Hướng dẫn thực hành chế độ dinh dưỡng sinh ceton cho người bệnh động kinh kháng thuốc. Theo PGS.TS Phan Việt Nga, động kinh là một trong những bệnh lý thần kinh phổ biến, đặc trưng bởi các cơn co giật tái diễn do rối loạn hoạt động điện học của não. Theo định nghĩa của Hiệp hội Chống động kinh quốc tế (ILAE), động kinh kháng thuốc là tình trạng người bệnh thất bại điều trị với hai phác đồ thuốc chống động kinh được lựa chọn phù hợp và dung nạp, bất kể là đơn trị liệu hay đa trị liệu.

Trong bối cảnh nhiều bệnh nhân không đáp ứng với điều trị bằng thuốc, chế độ dinh dưỡng sinh ceton được xem là một trong những chiến lược điều trị không dùng thuốc đầy triển vọng. Đây là phương pháp điều trị bằng chế độ dinh dưỡng đặc biệt có hàm lượng chất béo rất cao, protein ở mức trung bình và carbohydrate rất thấp, nhằm thúc đẩy quá trình ketosis - một trạng thái trong đó cơ thể đốt cháy chất béo thay vì carbonhydrate để tạo năng lượng.

Phương pháp này đã được áp dụng trên thế giới hơn 100 năm và cho thấy hiệu quả rõ rệt, đặc biệt ở trẻ em mắc động kinh kháng thuốc. Nhiều nghiên cứu ghi nhận, chế độ dinh dưỡng sinh ceton có thể giúp giảm trên 50% số cơn co giật ở nhiều bệnh nhi, thậm chí một số trường hợp kiểm soát hoàn toàn cơn động kinh.

Ở người trưởng thành, các nghiên cứu cũng cho thấy chế độ ăn sinh ceton có khả năng giúp giảm ≥50% cơn co giật ở 22–70% người bệnh với chế độ keto cổ điển và 12–67% với biến thể MAD (chế độ ăn Atkins cải tiến – Modified Atkins Diet), trong đó có những trường hợp hoàn toàn hết cơn.

PGS - TS Phan Việt Nga cho biết, chế độ dinh dưỡng sinh ceton hiện được triển khai dưới ba hình thức gồm: chế độ ăn được kết hợp từ thực phẩm và các nguyên liệu giàu chất béo hoặc pha từ các công thức giàu béo hoặc sữa thông thường kết hợp với thành phần giàu chất béo; Thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt (Food for special dietary uses)/ Thực phẩm dinh dưỡng y học (medical food) keto uống liền; và sử dụng linh hoạt các hình thức của chế độ dinh dưỡng sinh ceton tùy theo tình trạng dinh dưỡng, bệnh lý và sự tuân thủ của người bệnh.

Với chế độ ăn được kết hợp từ thực phẩm và các nguyên liệu giàu chất béo, các kỹ thuật chế biến như “ngụy trang chất béo” hay áp dụng “hố đen” hút dầu giúp món ăn ngon miệng hơn, hỗ trợ người bệnh duy trì chế độ ăn lâu dài, hướng tới đạt được hiệu quả điều trị.

Một số thực đơn theo ngày cho chế độ dinh dưỡng sinh ceton theo mức năng lượng nhất định.

Hiện nay, một số bệnh viện lớn đã triển khai điều trị động kinh kháng thuốc bằng chế độ dinh dưỡng sinh ceton, như Bệnh viện Nhi Trung ương (Hà Nội), Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP. HCM), Bệnh viện Nhi đồng 2 (TP. HCM), Bệnh viện Sản Nhi Đà Nẵng, Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An. Việc ban hành hướng dẫn chính thức sẽ tạo nền tảng để mở rộng mô hình này ra nhiều cơ sở y tế trên cả nước. Theo các chuyên gia, việc áp dụng chế độ dinh dưỡng sinh ceton cần được thực hiện dưới sự giám sát y tế chặt chẽ, nhằm bảo đảm hiệu quả và an toàn.

Song Lê