Chặn thép ngoại giá rẻ, giữ thị phần nội địa

Việc áp thuế chống bán phá giá với thép ngoại giá rẻ sẽ giúp ngành thép trong nước nâng cao sức cạnh tranh. Ảnh: Đức Thanh

Ngành thép được tiếp sức

Bộ Công thương vừa công bố áp thuế chống bán phá giá chính thức với mặt hàng thép mạ nhập từ Trung Quốc, Hàn Quốc.

Theo quyết định ban hành ngày 14/8, Việt Nam áp thuế chống bán phá giá cao nhất trên 37% với một số sản phẩm thép mạ Trung Quốc và gần 16% với sản phẩm từ Hàn Quốc. Trước đó, cơ quan quản lý đã áp thuế tạm thời từ 15,67% đến 37,13% để ngăn lượng nhập khẩu thép mạ tăng nhanh, có nguy cơ gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất trong nước.

Số liệu hải quan cho thấy, đến hết tháng 3/2024, lượng nhập khẩu hàng hóa bị điều tra trong 12 tháng đạt 454.000 tấn, tăng 91% so với cùng kỳ. Ngay cả sau khi Bộ Công thương khởi xướng vụ việc, thép mạ từ Trung Quốc và Hàn Quốc vẫn gia tăng đáng kể.

Trong thời gian áp thuế tạm thời, Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công thương) đã điều tra tại chỗ các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu để xác định mức độ bán phá giá, đồng thời đánh giá tác động của hàng nhập khẩu đến ngành thép và các doanh nghiệp sản xuất hạ nguồn. Kết quả cho thấy tồn tại hành vi bán phá giá, ngành sản xuất trong nước chịu thiệt hại đáng kể và có mối quan hệ nhân quả giữa nhập khẩu với mức thiệt hại này.

Đây không phải lần đầu Việt Nam áp thuế với thép mạ. Giai đoạn 2016-2022, thuế chống bán phá giá cũng đã được áp dụng. Cụ thể, tháng 12/2015, 4 doanh nghiệp gồm China Steel Sumikin Việt Nam (CSVC), Tôn Phương Nam, Thép Nam Kim và Tôn Đông Á đã gửi đơn yêu cầu xử lý. Kết quả điều tra cho thấy, tôn mạ nhập khẩu bán phá giá khiến doanh nghiệp nội địa mất thị phần, thua lỗ và tồn kho tăng cao.

Ông Chu Thắng Trung, Phó cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại cho biết, các biện pháp phòng vệ thương mại góp phần bảo đảm môi trường công bằng, ngăn tác động tiêu cực của hàng nhập khẩu đến sản xuất, lao động, việc làm, an ninh kinh tế và an sinh xã hội.

Theo báo cáo của MBS Research, việc áp thuế tạm thời từ tháng 4 đã thu hẹp khoảng cách giá giữa thép Trung Quốc và Việt Nam, giúp doanh nghiệp nội địa phục hồi sản xuất, tăng thị phần. Tập đoàn Hoa Sen - doanh nghiệp chiếm thị phần số một mảng tôn mạ, dự kiến nâng thị phần từ 29% (năm 2024) lên 30% năm nay và có thể tiếp tục tăng thêm 1 điểm phần trăm vào năm 2026.

Tính đến nay, có 11 biện pháp phòng vệ thương mại đang có hiệu lực đối với sản phẩm thép nhập khẩu. Trước vụ việc thép mạ, đầu tháng 7, Việt Nam cũng áp thuế chống bán phá giá với thép cán nóng (HRC) nhập từ Trung Quốc, kéo dài 5 năm.

Thép Trung Quốc ồ ạt vào Việt Nam khiến thị phần HRC của Hòa Phát và Formosa giảm mạnh, từ 45% năm 2022, xuống chỉ còn 30% năm 2023. Năm 2024, công suất của hai doanh nghiệp này chỉ đạt 73%, so với 86% năm 2021, do cạnh tranh không công bằng với thép nhập khẩu giá rẻ. Việc áp thuế giúp giảm áp lực cạnh tranh, hỗ trợ giá bán trung bình của doanh nghiệp nội địa.

Nhập khẩu sắt thép vẫn ở mức cao

Tính đến hết 7 tháng của năm 2025, chi ngoại tệ nhập khẩu sắt thép của Việt Nam đã vượt trên chục tỷ USD, dù chỉ tăng nhẹ so với cùng kỳ năm 2024.

Tháng 7 vừa qua, nhập khẩu sắt thép đạt 1,64 tỷ USD, tăng 7% so với tháng trước. Lũy kế 7 tháng, nhập khẩu nhóm hàng này đạt 10,69 tỷ USD, tăng 163 triệu USD so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, sắt thép các loại đạt 6,23 tỷ USD (giảm 9,6%), còn sản phẩm từ sắt thép đạt 4,46 tỷ USD (tăng 22,6%).

Riêng nhập khẩu từ Trung Quốc đạt 6,46 tỷ USD, chiếm tới 71% tổng trị giá nhập khẩu sắt thép của cả nước, dù giảm 3,2% so với cùng kỳ năm trước.

Do năng lực sản xuất dư thừa, các nước sản xuất thép lớn như Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc, Nhật Bản đều đẩy mạnh xuất khẩu, trong đó Việt Nam cũng là một điểm đến. Vì vậy, việc dựng hàng rào kỹ thuật và thương mại là yêu cầu sống còn để bảo vệ doanh nghiệp nội địa, giúp họ có thị trường tiêu thụ ổn định.

Thực tế chứng minh, công cụ phòng vệ được áp dụng đúng thời điểm đã tiếp sức đáng kể cho ngành. Năm 2017, Việt Nam áp thuế chống bán phá giá 38,34% với thép mạ nhập từ Trung Quốc, Hàn Quốc. Sau một năm, lượng nhập khẩu giảm từ 19 triệu tấn (năm 2016) xuống 15 triệu tấn (năm 2017). Nhờ đó, ngành tôn mạ phát triển nhanh, không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn xuất khẩu sang hơn 30 thị trường, bao gồm cả Mỹ, EU.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cũng cảnh báo, các biện pháp phòng vệ chỉ là giải pháp ngắn hạn. Về lâu dài, doanh nghiệp thép Việt Nam cần tái cơ cấu sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh, đầu tư công nghệ xanh để giảm chi phí và đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường ngày càng khắt khe. Trong bối cảnh thế giới hướng tới giảm phát thải carbon, thép xanh đang trở thành xu hướng chủ đạo, nếu doanh nghiệp trong nước không kịp thích ứng sẽ khó mở rộng thị trường xuất khẩu. Đồng thời, việc phụ thuộc quá lớn vào một vài thị trường như Trung Quốc cũng tiềm ẩn rủi ro, bởi chỉ cần chính sách thay đổi đột ngột có thể gây áp lực lớn đến giá cả và nguồn cung.

Hải Yến