Chặn dịch sốt xuất huyết bằng vắc-xin

Vắc-xin sốt xuất huyết đang nhận được nhiều quan tâm của người dân.

Khó khăn và thách thức trong kiểm soát sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết đang trở thành một thách thức lớn với ngành y tế Việt Nam khi số ca mắc ngày càng tăng, bất chấp mùa mưa mới chỉ bắt đầu. Tính đến giữa năm 2025, cả nước đã ghi nhận hơn 22.974 ca mắc và 5 trường hợp tử vong tại nhiều tỉnh, trong đó có Bình Dương, Bình Thuận, TP.HCM, Khánh Hòa và Ninh Thuận. Nguy cơ bùng phát dịch lớn còn tiềm ẩn khi dịch bệnh cùng lúc tăng cùng với các bệnh truyền nhiễm khác như tay chân miệng, Covid-19, tạo ra gánh nặng kép cho hệ thống y tế.

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm phổ biến trên toàn cầu với khoảng 3,9 tỷ người sống trong vùng nguy cơ. Mỗi năm, có khoảng 500.000 bệnh nhân phải nhập viện và hơn 25.000 người tử vong. Tại Việt Nam, tình hình dịch bệnh vẫn diễn biến rất phức tạp, thậm chí có thể nói là đang ở mức báo động khi số ca mắc chưa có dấu hiệu giảm dù đã trải qua đỉnh dịch năm 2017. Trái ngược với chu kỳ dịch truyền thống, sốt xuất huyết hiện nay xuất hiện quanh năm và gây áp lực lớn cho ngành y tế.

Một thách thức lớn nữa là tỷ lệ bệnh nhân không có triệu chứng hoặc chỉ biểu hiện nhẹ chiếm tới 80%, dẫn đến nhiều trường hợp không được phát hiện sớm và tiếp tục lây lan trong cộng đồng. Đồng thời, tỷ lệ bệnh nặng và nhập viện cũng không nhỏ, gây quá tải hệ thống y tế. Việc chẩn đoán và phát hiện bệnh kịp thời vẫn còn nhiều khó khăn do các dấu hiệu ban đầu không đặc hiệu, gây nhầm lẫn với các bệnh sốt khác.

Theo PGS-TS. Đỗ Duy Cường, Viện trưởng Viện Y học nhiệt đới (Bệnh viện Bạch Mai), nhiều người vẫn còn chủ quan khi cho rằng, sốt xuất huyết chỉ gây nguy hiểm khi có xuất huyết hoặc sốc. Đây là nhận định sai lầm, bởi nếu không điều trị sớm và đúng cách, bệnh có thể tiến triển rất nhanh và gây hậu quả nghiêm trọng.

Ngăn dịch bùng phát bằng vắc-xin

Trước tình hình này, các chuyên gia y tế khuyến cáo cần thay đổi cách tiếp cận từ chủ động phòng chống, thay vì chỉ phản ứng khi dịch bùng phát. Đó là xây dựng hệ thống giám sát dịch bệnh chủ động, cảnh báo sớm, kiểm soát véc-tơ truyền bệnh như muỗi Aedes. Đây là thủ phạm chính gây sốt xuất huyết. Đồng thời, nâng cao nhận thức cộng đồng về cách phòng bệnh như dọn dẹp nơi muỗi đẻ trứng, sử dụng các biện pháp bảo vệ cá nhân.

Bên cạnh đó, truyền thông cộng đồng đóng vai trò thiết yếu trong việc cung cấp thông tin đúng, khuyến khích người dân hành động kịp thời, tránh những hiểu lầm và chủ quan gây hậu quả nghiêm trọng. Ngoài ra, một giải pháp đột phá trong phòng chống sốt xuất huyết hiện nay là tiêm vắc-xin. Bộ Y tế vừa phê duyệt vắc-xin Qdenga của Hãng Takeda (Nhật Bản), được sản xuất tại Đức, là vắc-xin phòng sốt xuất huyết đầu tiên được phép lưu hành tại Việt Nam. Vắc-xin này được đánh giá có hiệu quả bảo vệ khoảng 80%, giảm nguy cơ nhập viện tới 90% trong 12-18 tháng sau khi tiêm.

Qdenga sử dụng virus sống giảm độc lực, bảo vệ đầy đủ cả 4 tuýp huyết thanh (DEN-1 đến DEN-4), phù hợp với người từ 4 tuổi trở lên, tiêm hai mũi cách nhau 3 tháng. Đã có hơn 300.000 liều được sử dụng tại Việt Nam, với phản ứng an toàn tốt. Bác sỹ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa của hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC nhấn mạnh, miễn dịch tự nhiên sau mắc bệnh chỉ giúp bảo vệ một số tuýp virus nhất định và không lâu dài, nên vắc-xin là biện pháp tạo miễn dịch cộng đồng bền vững, giảm tỷ lệ mắc và nguy cơ bệnh nặng.

Về phía Bộ Y tế, để phòng chống dịch, Ths.Võ Hải Sơn, Phó cục trưởng Cục Phòng chống bệnh nhấn mạnh, không một đơn vị nào có thể kiểm soát dịch bệnh riêng lẻ mà cần sự đồng lòng, phối hợp đa ngành, trong đó truyền thông là cầu nối quan trọng giúp thay đổi hành vi của người dân, nâng cao hiệu quả phòng chống dịch.

Mộc An