Căng thẳng tâm lý ở học sinh

Gia đình cần chủ động hỗ trợ con tiếp cận với công nghệ. Ảnh minh họa: ITN

Trong bối cảnh cạnh tranh học tập ngày càng gay gắt và sự bùng nổ của công nghệ thông tin, học sinh phải đối mặt với hàng loạt áp lực từ đạt điểm cao đến xử lý thông tin đa chiều trên mạng xã hội. Những “gánh nặng” này không chỉ ảnh hưởng đến thành tích học tập, mà còn tác động sâu sắc đến sức khỏe tâm lý và sự phát triển toàn diện của thế hệ trẻ.

“Trận chiến” liên tục

Áp lực học tập không chỉ xuất phát từ kỳ vọng của bản thân mà còn đến từ gia đình, nhà trường và cả xã hội. Phụ huynh luôn mong muốn con em mình đạt được thành tích xuất sắc để có một tương lai tươi sáng, điều này đôi khi dẫn đến việc ép buộc, so sánh và tạo ra “cuộc đua vô tận” ngay từ lúc còn nhỏ.

Sự cạnh tranh gay gắt từ hệ thống thi cử, đặc biệt trong bối cảnh tuyển sinh vào các trường đại học danh tiếng, đã biến việc học tập thành một “trận chiến” liên tục. Đồng thời, xã hội hiện đại thường xuyên tôn vinh thành công trên truyền thông và mạng xã hội càng làm gia tăng cảm giác thiếu sót, lo lắng ở học sinh khi không đạt được chuẩn mực ấy.

Bên cạnh đó, nền giáo dục còn nặng tính thi cử và ít chú trọng kỹ năng tư duy sáng tạo khiến học sinh mệt mỏi, đánh mất niềm vui học tập. Các kỳ thi lớn cùng môi trường học đường cạnh tranh khốc liệt giữa bạn bè, từ điểm số đến hoạt động ngoại khóa, dễ gây tổn thương tâm lý khi các em không đáp ứng được kỳ vọng.

Mặt khác, công nghệ số vừa mang lại lợi ích vừa gây áp lực vô hình. Kỷ nguyên số mang đến lượng thông tin khổng lồ từ mạng xã hội, các trang tin tức hay video giải trí, khiến cho não bộ của trẻ em liên tục bị “cháy” thông tin. Khi mà các em không chỉ học để thi, mà còn phải “lướt” qua các nền tảng trực tuyến, thì sự phân tâm và căng thẳng từ môi trường số càng làm trầm trọng thêm hiệu ứng stress học tập.

Học sinh dễ bị cuốn vào mạng xã hội, game, video... dẫn đến mất tập trung và hình thành sự so sánh tiêu cực với những hình ảnh lý tưởng hóa. Thêm vào đó, tin giả và thông tin thiếu kiểm chứng khiến các em dễ hoang mang, lo âu trong học tập và cuộc sống.

Áp lực học tập kéo dài khiến học sinh suy giảm tinh thần, mất tự tin, giảm hiệu quả học tập và khả năng sáng tạo. Tình trạng lo âu, căng thẳng mãn tính, thậm chí trầm cảm có thể xuất hiện, nhất là khi kết hợp với tác động tiêu cực từ môi trường số. Bên cạnh đó, việc thức khuya, lệ thuộc vào thiết bị điện tử để giải tỏa stress cũng khiến học sinh mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ và suy giảm sức khỏe thể chất.

Khi tinh thần bị chi phối bởi áp lực, học sinh dễ thu mình, thiếu chia sẻ và đồng cảm với người xung quanh. Mối quan hệ với bạn bè và gia đình trở nên căng thẳng, xa cách, dẫn đến cảm giác cô lập và bế tắc, càng làm trầm trọng thêm những bất ổn tâm lý đã tồn tại. Vì vậy, giáo dục không chỉ dừng lại ở học thuật, mà còn phải trang bị cho học sinh những kỹ năng mềm, khả năng xử lý thông tin và thích nghi với môi trường công nghệ phát triển không ngừng.

Công nghệ số vừa mang lại lợi ích vừa gây áp lực vô hình đối với trẻ nhỏ. Ảnh minh họa: ITN

Giải pháp quản lý stress và giảm căng thẳng

Xây dựng lối sống lành mạnh và cân bằng: Học sinh cần được khuyến khích duy trì một lối sống cân bằng với thời gian biểu hợp lý giữa học, nghỉ ngơi, giải trí và vận động. Chế độ dinh dưỡng khoa học cùng việc tập thể dục đều đặn giúp tăng cường sức khỏe, cải thiện tâm trạng và nâng cao chất lượng giấc ngủ.

Thiền định và quản lý cảm xúc: Các phương pháp như thiền chánh niệm, yoga và hít thở sâu giúp giảm căng thẳng, cải thiện sự tập trung và nhận thức bản thân. Việc tham gia các lớp thiền theo nhóm còn tạo cơ hội kết nối, chia sẻ và hỗ trợ tinh thần từ bạn bè cùng trang lứa.

Hỗ trợ từ gia đình và nhà trường: Gia đình và nhà trường cần chủ động trò chuyện cởi mở với học sinh để nhận diện áp lực kịp thời. Ngoài ra, việc tổ chức các lớp kỹ năng sống và hỗ trợ tâm lý chuyên sâu sẽ giúp học sinh học cách kiểm soát cảm xúc và vượt qua khủng hoảng tinh thần.

Sử dụng công nghệ một cách tích cực: Thay vì lạm dụng thiết bị điện tử, học sinh nên được hướng dẫn sử dụng các ứng dụng quản lý thời gian hiệu quả. Các khóa học kỹ năng sống trực tuyến cũng là công cụ hữu ích giúp rèn luyện tư duy tích cực, giảm stress và phát triển bản thân.

Kỹ năng quản lý căng thẳng trong kỷ nguyên số: Việc trang bị cho học sinh kỹ năng quản lý căng thẳng và tự chăm sóc tinh thần là nhu cầu cấp thiết. Đây là nền tảng giúp các em thích nghi và phát triển toàn diện trong môi trường học tập và làm việc hiện đại.

Khuyến khích tư duy độc lập và loại bỏ áp lực so sánh: Giáo dục hiện đại cần thúc đẩy tư duy phản biện, sáng tạo, giúp học sinh biết đặt câu hỏi, tìm giải pháp và tự tin đối diện thách thức. Đồng thời, việc xây dựng văn hóa “không so sánh”, tôn trọng sự phát triển cá nhân sẽ góp phần giảm bớt áp lực, khơi dậy giá trị nội tại của từng em.

Giáo dục toàn diện – từ kiến thức đến tinh thần: Trường học không chỉ là nơi truyền đạt kiến thức, mà còn cần trở thành điểm tựa tinh thần cho học sinh. Việc chú trọng đến nhân cách, cảm xúc và kỹ năng sống sẽ tạo nền tảng bền vững cho học sinh tự tin bước vào cuộc sống và tương lai.

Áp lực học tập trong kỷ nguyên số là vấn đề phức tạp, xuất phát từ nhiều phía. Sự phối hợp giữa các bên – phụ huynh, giáo viên, chuyên gia và xã hội – là chìa khóa quan trọng. Mỗi học sinh cần được nhìn nhận như một cá thể riêng biệt với tiềm năng phát triển khác nhau. Điều này đòi hỏi môi trường giáo dục phải chú trọng đến cả thể chất, tinh thần và kỹ năng sống, thay vì chỉ tập trung vào điểm số hay thành tích.

TS Quách Thị Quế (Chuyên gia Tâm lý - Giáo dục)