Cần thêm 50,3 tỉ đồng mỗi năm để thực hiện 'nghỉ thai sản 7 tháng'

Bộ Y tế đang lấy ý kiến đối với dự thảo Luật Dân số.

Dự thảo nêu rõ: “Luật Dân số thể chế hóa Nghị quyết 21-NQ/TW tập trung chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển”.

Nhiều quy định nhằm duy trì mức sinh thay thế

Tại dự thảo Luật Dân số, Bộ Y tế đề xuất nhiều quy định nhằm duy trì mức sinh thay thế.

Trong đó, Bộ Y tế đề xuất định kỳ Chính phủ công bố tình trạng mức sinh để địa phương xây dựng, thực hiện các chính sách hỗ trợ, khuyến khích phù hợp. Trường hợp mức sinh của một số địa phương xuống mức rất thấp, Chính phủ báo cáo, đề xuất Quốc hội có biện pháp can thiệp kịp thời.

Tại dự thảo Luật Dân số, Bộ Y tế đề xuất cho phép phụ nữ sinh con thứ 2 nghỉ thai sản 7 tháng. Ảnh minh họa: TT

Dự thảo Luật Dân số cũng quy định cho phép lao động nữ khi sinh con thứ 2 được kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 6 tháng lên 7 tháng. Phụ nữ sinh đủ 2 con ở các khu công nghiệp, khu chế xuất và các tỉnh, thành có mức sinh thấp được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội.

Theo Bộ Y tế, những quy định này sẽ thúc đẩy các cặp vợ chồng sinh đủ 2 con.

Đồng thời, dự thảo Luật Dân số cần lồng ghép các nội dung về duy trì mức sinh thay thế, kế hoạch hóa gia đình trong xây dựng, thực hiện các chiến lược, kế hoạch, chương trình phát triển kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh.

Nhằm kiểm soát lựa chọn giới tính thai nhi để bảo đảm cân bằng giới tính khi sinh, Bộ Y tế đề xuất định kỳ Chính phủ công bố các tỉnh, thành mất cân bằng giới tính khi sinh ở mức rất cao, cao và ở mức cân bằng tự nhiên.

Cùng với đó, Bộ đề xuất tăng mức xử phạt vi phạm hành chính về dân số lên 100 triệu đồng (hiện nay, mức phạt tiền tối đa trong lĩnh vực quản lý nhà nước về dân số đối với cá nhân là 30 triệu đồng theo quy định tại Luật xử lý vi phạm hành chính).

Dự thảo Luật Dân số cũng đưa ra các chính sách thích ứng với quá trình già hóa dân số.

Cụ thể, Bộ Y tế đề xuất xây dựng và phát triển mạng lưới chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại nhà, cộng đồng và cơ sở chăm sóc tập trung; đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực về chăm sóc người cao tuổi, bao gồm: cấp học bổng, hỗ trợ học phí đối với người học chuyên ngành lão khoa; xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng về chăm sóc người cao tuổi… Đồng thời, mua thẻ BHYT cho người cao tuổi chưa có thẻ BHYT được ngân sách nhà nước đóng.

Nhằm nâng cao chất lượng dân số, dự thảo Luật Dân số quy định các cơ sở khám chữa bệnh tại cơ sở có trách nhiệm tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn; khuyến khích nam, nữ thực hiện tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn.

Các cơ sở khám chữa bệnh có chuyên khoa sản, nhi phải cung cấp dịch vụ tư vấn, sàng lọc trước sinh và sơ sinh; khuyến khích phụ nữ mang thai thực hiện tầm soát, chuẩn đoán, điều trị trước sinh và sơ sinh.

Đối tượng chính sách, vùng sâu và đối tượng có hoàn cảnh khó khăn được Nhà nước hỗ trợ thực hiện tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn, cũng như tầm soát, chuẩn đoán, điều trị trước sinh và sơ sinh.

Ngân sách cho công tác dân số chỉ đáp ứng 15% nhu cầu

Tại dự thảo Luật Dân số, Bộ Y tế cho biết hiện nay, nhiều quy định liên quan đến công tác dân số vẫn chưa đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành và không đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn.

Thực trạng dân số Việt Nam đã phát sinh những vấn đề nghiêm trọng phải kịp thời giải quyết. Trong khi đó, nguồn lực đầu tư cho công tác dân số còn thấp, chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra.

Mức sinh trên toàn quốc đang có xu hướng giảm thấp dưới mức sinh thay thế, đạt 1,91 con/phụ nữ (2024) - thấp nhất trong lịch sử và được dự báo là sẽ tiếp tục xuống thấp trong các năm tiếp theo.

Nếu mức sinh tiếp tục giảm, năm 2039 Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng, năm 2042, quy mô dân số trong độ tuổi lao động đạt đỉnh và sau năm 2054, dân số bắt đầu tăng trưởng âm.

Mất cân bằng giới tính khi sinh cũng trở thành thách thức. Năm 2006, tỉ số giới tính khi sinh ở mức 109,8 bé trai/100 bé gái sinh ra sống, năm 2024 là 111,4.

Năm 2024, tỉ số giới tính khi sinh ở mức 111,4 bé trai/100 bé gái. Ảnh minh họa: TT

Hiện, Việt Nam chưa có giải pháp đồng bộ thích ứng với già hóa dân số, dân số già; dịch vụ chăm sóc sức khỏe người cao tuổi còn hạn chế. Chất lượng dân số chưa đáp ứng yêu cầu.

Bên cạnh đó, từ năm 2016 đến nay, nguồn lực đầu tư cho dân số và phát triển còn thấp, chưa tương xứng với nhu cầu. Ngân sách nhà nước giảm mạnh, nhiều địa phương chưa quan tâm đầu tư nguồn lực cho công tác dân số; tài trợ quốc tế hầu như không còn, nguồn lực huy động từ xã hội và tư nhân gặp nhiều khó khăn.

Giai đoạn 2011-2015 là khoảng 740 tỉ đồng/năm, giai đoạn 2016-2020 chỉ còn dưới 360 tỉ đồng/năm.

Năm 2021 đến nay, sau kết thúc Chương trình mục tiêu y tế - dân số, giai đoạn 2021-2023, mặc dù nhu cầu thực tế trung bình lên đến 800 tỉ đồng/năm, nhưng địa phương chỉ bố trí được khoảng 95 tỉ đồng/năm và trung ương chỉ bảo đảm được khoảng 25 tỉ đồng/năm (tức chỉ đáp ứng 15% nhu cầu).

Dự thảo Luật Dân số dự kiến trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 10 tháng 10-2025.

THANH THANH