Cải lương kinh điển hồi sinh

Sàn diễn cải lương thời gian gần đây đã khởi sắc hơn khi hàng loạt vở kinh điển như: "Đời cô Lựu", "Khách sạn Hào Hoa", "Người ven đô", "Hồ Nguyệt Cô hóa cáo", "Lan và Điệp", "Nàng Xê Đa"... được dàn dựng mới.

Nỗ lực giữ chân khán giả

Sự trở lại của những tác phẩm từng làm nên tên tuổi cho sân khấu cải lương không chỉ gợi nhớ ký ức một thời vàng son, mà còn mang đến làn gió mới cho loại hình nghệ thuật truyền thống.

Tiêu biểu như vở "Hàn Mặc Tử" của sân khấu Vũ Luân và vở "Lan và Điệp" của nhóm NSND Thanh Ngân. Với sự "mát tay" của NSND Trần Ngọc Giàu, phiên bản mới của 2 vở này thể hiện sự chỉn chu trong công tác dàn dựng, tạo được dấu ấn đẹp, mang lại doanh thu cao.

Điều cảm nhận rõ nhất là trong mỹ thuật sân khấu và âm nhạc cải lương, khi các đạo diễn đã xử lý hài hòa giữa truyền thống và đương đại. Điều này không chỉ giúp sân khấu cải lương giữ được hồn cốt riêng mà còn tạo không gian cho các diễn viên trẻ thử sức, làm mới vai diễn.

NSND Minh Vương chuẩn bị trang phục cho nghệ sĩ Nguyễn Văn Khởi trước giờ ra sân khấu

Ngoài Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang, các sân khấu ngoài công lập như: Sen Việt, Cải lương Mới Đại Việt, Chí Linh - Vân Hà, Vũ Luân, Thanh Ngân, Kim Ngân, Thiên Long... đang trở thành bệ phóng cho lớp diễn viên trẻ như: Minh Trường, Nhã Thy, Hoàng Hải, Nguyễn Hùng Vương, Võ Ngọc Huyền, Biện Thuy, Như Ý, Trọng Hiếu, Diệp Duy, Sơn Minh... thể hiện năng lực qua những vai diễn "kinh điển" của các bậc tiền bối. NSƯT Võ Minh Lâm đoạt giải Mai Vàng lần thứ 30 với vai diễn ông Bảy đờn (vở "Người ven đô"), anh nói: "Đây là cơ hội quý vì vở kinh điển đã có bề dày, điều cần thiết là phả vào nhân vật hơi thở, góc nhìn của thời đại".

Nâng tầm đạo diễn trẻ

Không chỉ diễn viên, nhiều đạo diễn trẻ cũng xem việc tái dựng vở kinh điển là cơ hội rèn giũa nghề nghiệp và khẳng định dấu ấn cá nhân. Các tên tuổi như: NSND Trần Ngọc Giàu, NSƯT Hoa Hạ, NSƯT Chí Linh, NSƯT Kim Phương, NSƯT Lê Nguyên Đạt... đã kiên trì theo đuổi mục tiêu "hồi sinh cải lương từ những kịch bản kinh điển". Họ thử nghiệm những cách kể mới, đưa yếu tố điện ảnh, vũ đạo dân gian, vũ đạo tuồng cổ, múa đương đại... hòa vào ngôn ngữ cải lương truyền thống. Từ đó, lực lượng kế thừa học hỏi và phát huy.

Tuy nhiên, việc tái dựng những vở kinh điển không hề đơn giản. NSƯT Ca Lê Hồng chia sẻ: "Phải có kiến thức nền sâu về kịch bản văn học, bối cảnh, phong cách biểu diễn thời kỳ trước, đồng thời hiểu thị hiếu khán giả hôm nay để điều chỉnh, từ đó rút gọn, lồng ghép các yếu tố mới mà không làm mất chất cải lương". Theo NSND Trần Minh Ngọc, cải lương là loại hình nghệ thuật đặc biệt - vừa dân dã, vừa bác học; vừa lắng đọng nhân văn, vừa hấp dẫn thị giác và thính giác. Do vậy, việc làm sống lại những vở kinh điển theo cách mới, trao quyền sáng tạo cho thế hệ trẻ và đưa sân khấu đến gần khán giả hơn chính là con đường khả thi nhất.

Việc các vở kinh điển được khán giả đón nhận là tín hiệu đáng mừng, song cũng đặt ra bài toán làm sao duy trì "phong độ" một cách căn cơ, bền vững? Muốn vậy, không thể thiếu sự hà hơi, tiếp sức của các cơ quan quản lý văn hóa trong vai trò "bà đỡ" - từ việc hỗ trợ chi phí dàn dựng, tổ chức các đợt lưu diễn ở các quận, huyện, trường học, khu công nghiệp... đến chiến lược truyền thông để đưa các vở diễn tiếp cận nhiều đối tượng khán giả hơn.

Đạo diễn trẻ Võ Hoàng Phương, khi dàn dựng "Hồ Nguyệt Cô hóa cáo", cho biết: "Tôi xem đây là bài học lớn. Vở có bề dày biểu diễn với dấu ấn quá lớn của nhiều nghệ sĩ tài danh, nên khi làm tôi phải nghiên cứu rất kỹ các phiên bản trước đó. Điều quan trọng là giữ được cái hồn và thông điệp sâu sắc của vở".

Trong khi đó, đạo diễn Hùng Vũ - người trẻ nhất trong số các đạo diễn dựng vở "Ngàn năm tình sử" - chia sẻ: "Kịch bản gốc rất đồ sộ, văn chương cổ điển và có chiều sâu lịch sử. Tôi chọn cách kể dung dị hơn, lồng vào các thủ pháp múa và âm nhạc để kéo khán giả trẻ đến gần hơn với cải lương. Làm mới không phải là phá cách, mà là tôn trọng nền tảng và khơi gợi cảm xúc mới từ điều xưa cũ".

Bài và ảnh: Thanh Hiệp