Cách uống viên sắt đạt hiệu quả tối ưu

Sắt là một khoáng chất quan trọng, nhưng việc bổ sung quá liều có thể gây ngộ độc và ảnh hưởng đến các cơ quan như gan, tim. Do đó, cần có sự chỉ định của bác sĩ sau khi thăm khám và xét nghiệm để xác định tình trạng thiếu sắt và dùng liều lượng phù hợp.

Liều lượng sắt cần bổ sung phụ thuộc vào độ tuổi, giới tính, tình trạng sức khỏe... nên người dùng cần tuân thủ liều lượng theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý tăng liều hoặc bổ sung khi chưa có chỉ định.

1. Uống viên sắt đúng cách

Việc uống viên sắt bổ sung cần được thực hiện đúng cách để cơ thể hấp thu tối ưu và tránh các tác dụng phụ không mong muốn.

- Uống viên sắt cùng vitamin C: Vitamin C giúp chuyển hóa sắt từ dạng khó hấp thu (Fe3+) sang dạng dễ hấp thu hơn (Fe2+). Do đó, nên uống viên sắt cùng với nước cam, nước chanh hoặc viên vitamin C để tăng cường hấp thu.

- Uống đủ nước: Uống viên sắt với ít nhất 200ml để giúp hòa tan và giảm nguy cơ táo bón.

Cần uống viên sắt với nhiều nước để ngăn ngừa táo bón.

- Không nhai viên sắt: Đối với viên nén, hãy nuốt trọn viên thuốc với ít nhất nửa cốc nước.

- Dạng siro hoặc giọt cho trẻ em và người già: Đối với trẻ nhỏ hoặc người già, dạng siro hoặc giọt dễ uống và hấp thu hơn. Cần dùng đúng liều lượng theo chỉ dẫn của bác sĩ. Có thể dùng ống hút và sau khi uống xong cần xúc miệng thật sạch để tránh làm đen răng.

2. Thời điểm uống viên sắt tốt nhất

Sắt được hấp thu tốt nhất khi bụng đói. Thời điểm lý tưởng là uống trước bữa ăn 1 giờ hoặc sau bữa ăn 2 giờ. Buổi sáng thường là thời điểm tốt nhất vì dạ dày trống rỗng sau một đêm dài.

Một số người có thể bị buồn nôn, khó chịu dạ dày khi uống sắt lúc đói. Trong trường hợp này, có thể uống viên sắt sau bữa ăn nhỏ và chia liều sắt trong ngày để giảm tác dụng phụ. Cần lưu ý đến các thực phẩm có thể cản trở hấp thu sắt.

3. Tránh tương tác sắt với thực phẩm và thuốc khác

Tránh các thực phẩm gây cản trở hấp thu

- Không uống cùng canxi và sữa: Canxi và sắt cạnh tranh hấp thu với sắt trong đường ruột. Uống sắt cùng lúc với sữa, các sản phẩm từ sữa, hoặc thực phẩm bổ sung canxi có thể làm giảm đáng kể sự hấp thu sắt, do đó nên uống cách nhau ít nhất 2 giờ.

- Chất xơ: Nhiều thực phẩm giàu chất xơ như ngũ cốc nguyên hạt (yến mạch, gạo lứt, lúa mì nguyên cám), các loại đậu (đậu nành, đậu đen, đậu lăng), các loại hạt (hạnh nhân, óc chó, hạt điều) và hạt có dầu có chứa phytates.

Phytates có khả năng liên kết mạnh mẽ với các khoáng chất như sắt, kẽm, canxi và magie. Khi phytates liên kết với sắt, chúng tạo thành các phức hợp không hòa tan, khiến sắt không thể được hấp thu qua đường tiêu hóa vào máu. Điều này có thể làm giảm đáng kể hiệu quả của việc bổ sung sắt, đôi khi lên đến 50-65%.

- Trà, cà phê: Có chứa caffeine và tannin, ngăn trở cơ thể hấp thu sắt. Tannin có khả năng liên kết với sắt non-heme (loại sắt có trong thực phẩm thực vật và phần lớn trong các viên uống bổ sung sắt), tạo thành phức hợp không hòa tan. Khi sắt bị liên kết với tannin, cơ thể không thể hấp thu được, làm giảm hiệu quả của việc bổ sung sắt. Caffeine ít ảnh hưởng trực tiếp đến sự liên kết với sắt như tannin, nhưng có tác dụng lợi tiểu. Điều này có nghĩa là làm tăng tốc độ đào thải nước và các vitamin, khoáng chất tan trong nước (như vitamin C và sắt) ra khỏi cơ thể qua nước tiểu, làm giảm thời gian cơ thể có thể hấp thu chúng.

Cả cà phê, trà và sắt đều có thể gây ra một số khó chịu cho đường tiêu hóa ở một số người. Việc kết hợp cả hai có thể làm tăng nguy cơ gặp các tác dụng phụ như ợ nóng, buồn nôn, đau bụng hoặc táo bón.

Tránh các tương tác thuốc

Sắt có thể tương tác với một số loại thuốc làm giảm hiệu quả của cả sắt và thuốc điều trị. Do đó người dùng cần thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc đang sử dụng, đặc biệt là các thuốc sau:

- Kháng sinh nhóm tetracyclin và quinolon: Sắt làm giảm hấp thu các loại kháng sinh này.

- Thuốc kháng acid (antacids) và thuốc ức chế bơm proton (PPIs): Các thuốc này làm giảm môi trường acid trong dạ dày, ảnh hưởng đến hấp thu sắt, nếu buộc phải uống, nên uống cách nhau 2 giờ.

- Thuốc hormone tuyến giáp levothyroxine: Sắt làm giảm hấp thu levothyroxine, nên uống cách nhau ít nhất 4 giờ....

Thừa sắt gây ảnh hưởng tới nhiều bộ phận trong cơ thể...

4. Theo dõi tác dụng phụ

- Táo bón hoặc tiêu chảy: Đây là tác dụng phụ phổ biến nhất khi bổ sung viên sắt. Để giảm táo bón, hãy uống nhiều nước, tăng cường chất xơ trong chế độ ăn. Nếu cần, có thể dùng thêm thuốc làm mềm phân theo chỉ định của bác sĩ.

- Buồn nôn, đau bụng: Có thể xảy ra, đặc biệt khi uống liều cao. Để tránh tác dụng phụ này, nên chia nhỏ liều hoặc uống sau bữa ăn nhỏ.

- Phân đen: Phân có màu đen hoặc xanh sẫm là hiện tượng bình thường khi uống sắt. Tuy nhiên, nếu phân có màu đen sẫm hoặc có vệt máu, hoặc kèm theo đau bụng dữ dội, cần đi khám ngay.

- Phản ứng dị ứng: Tình trạng này hiếm gặp nhưng có thể xảy ra. bao gồm phát ban, nổi mề đay, khó thở, sưng mặt/môi/lưỡi... Nếu có, ngưng thuốc và tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức.

- Ngộ độc sắt: Uống quá liều sắt có thể gây ngộ độc, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ nhỏ. Các triệu chứng bao gồm buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng, sốt, da xanh xao, co giật...

5. Duy trì liệu trình và tái khám

- Thời gian điều trị: Mặc dù các triệu chứng thiếu máu có thể cải thiện sau vài tuần, nhưng cần tiếp tục bổ sung sắt trong vài tháng (thường là 3-6 tháng, thậm chí 6-12 tháng) để khôi phục lượng sắt dự trữ trong cơ thể.

- Tái khám định kỳ: Thực hiện các xét nghiệm máu định kỳ theo chỉ định của bác sĩ để đánh giá mức độ sắt trong cơ thể và điều chỉnh liều lượng phù hợp.

Việc tuân thủ các lưu ý trên sẽ giúp bổ sung sắt một cách an toàn và hiệu quả, tối ưu hóa lợi ích mà sắt mang lại cho sức khỏe

BS. Đỗ Thị Dung