Các trình độ của GDĐH chưa bao gồm cao đẳng đang gây thiệt thòi cho người học

Sau 5 năm thực hiện Luật Giáo dục đại học sửa đổi (Luật số 34/2018/QH14), trước những thay đổi mạnh mẽ về kinh tế - xã hội của đất nước, yêu cầu hội nhập quốc tế, một số quy định của Luật Giáo dục đại học đã bộc lộ bất cập nhất định so với yêu cầu thực tiễn phát triển.

Theo khoản 1, Điều 6, Luật số 34 quy định: Các trình độ đào tạo của giáo dục đại học bao gồm trình độ đại học, trình độ thạc sĩ và trình độ tiến sĩ. Như vậy, các trình độ đào tạo của giáo dục đại học chưa bao gồm trình độ cao đẳng.

Chưa phù hợp với thông lệ quốc tế, giảng viên dạy cao đẳng khó xét lên chức danh phó giáo sư

Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Trương Đình Thăng - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Sư phạm Quảng Trị cho biết, nhiều quốc gia, đặc biệt là những nước có nền giáo dục phát triển, việc phân loại trình độ cao đẳng có sự khác biệt so với Việt Nam.

Ở Mỹ, trình độ tương đương với cao đẳng (associate degree) thường được coi là một phần của hệ thống giáo dục đại học. Các trường cao đẳng cộng đồng (community college) cung cấp chương trình đào tạo với hai mục tiêu rõ ràng là dạy nghề và trang bị kiến thức để sinh viên học tiếp lên các trình độ cao hơn.

Ở Châu Âu, trình độ tương đương với cao đẳng (short cycle) được xem là một phần của hệ thống giáo dục đại học, nằm dưới trình độ cử nhân và được công nhận trong lộ trình học tiếp lên các bậc cao hơn. Trình độ này nhằm tạo điều kiện cho sinh viên có cơ hội tiếp cận giáo dục đại học nhanh chóng, rút ngắn thời gian học để sớm tham gia vào thị trường lao động, đồng thời đảm bảo cơ hội để tiếp tục học lên bậc cử nhân.

Như vậy, việc các trình độ của giáo dục đại học không bao gồm trình độ cao đẳng trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam chưa hoàn toàn phù hợp với thông lệ quốc tế phổ biến. Để hội nhập quốc tế sâu hơn, cần xem xét, điều chỉnh lại nhằm phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho việc công nhận bằng cấp và lộ trình học tập giữa các quốc gia.

Tiến sĩ Trương Đình Thăng - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Sư phạm Quảng Trị. (Ảnh website nhà trường)

Trình độ cao đẳng không nằm trong các trình độ đào tạo của giáo dục đại học cũng dẫn đến một số khó khăn và bất cập trong quá trình giảng dạy, nghiên cứu, đặc biệt là trong việc liên thông giữa các trình độ đào tạo, công nhận bằng cấp và cơ hội việc làm cho người học. Cụ thể:

Thứ nhất, khó khăn trong liên thông giữa các trình độ đào tạo. Khi trình độ cao đẳng không được xếp trong hệ thống giáo dục đại học, việc liên thông từ cao đẳng lên đại học gặp nhiều rào cản. Sinh viên tốt nghiệp cao đẳng phải thực hiện nhiều thủ tục bổ sung hoặc học lại các môn học không được công nhận trong chương trình đại học. Việc này dẫn đến tình trạng gián đoạn học tập, tốn thời gian, chi phí cho người học khi muốn nâng cao trình độ.

Thứ hai, bất cập trong công nhận giá trị bằng cấp, hạn chế cơ hội việc làm của người học. Khi không được công nhận là một phần của trình độ giáo dục đại học, bằng cao đẳng bị giảm giá trị trong mắt nhà tuyển dụng. Các doanh nghiệp thường ưu tiên tuyển dụng ứng viên có bằng đại học, dù thực tế, nhiều vị trí cần kỹ năng thực hành mà chương trình đào tạo cao đẳng có thể đáp ứng tốt.

Ngoài ra, điều này còn gây khó khăn trong việc chuyển đổi hoặc công nhận bằng cấp quốc tế, đặc biệt khi sinh viên muốn học tập hoặc làm việc ở nước ngoài.

Thứ ba, khó khăn trong công tác giảng dạy và nghiên cứu. Việc phân tách trình độ cao đẳng khỏi giáo dục đại học dẫn đến sự thiếu đồng nhất trong hệ thống đào tạo, gây khó khăn trong xây dựng chương trình liên thông hoặc hợp tác nghiên cứu giữa các cơ sở đào tạo.

Các trường cao đẳng cũng bị hạn chế trong nghiên cứu khoa học do không được công nhận là cơ sở đào tạo trình độ của giáo dục đại học, làm ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy và năng lực nghiên cứu của đội ngũ giảng viên tại trường. Dù có năng lực nghiên cứu khoa học tốt, đáp ứng đầy đủ tiêu chí về công trình khoa học, nhiều giảng viên cao đẳng vẫn gặp trở ngại lớn trong hồ sơ xét công nhận phó giáo sư do không đủ điều kiện “giảng dạy bậc đại học”.

Cùng bàn về vấn đề này, Thạc sĩ Nguyễn Việt Mười - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Sóc Trăng cho rằng, việc không đưa trình độ cao đẳng vào các trình độ của giáo dục đại học gây ra nhiều bất cập, đặc biệt là trong tính linh hoạt của công tác đào tạo, công nhận bằng cấp quốc tế và phát triển nguồn nhân lực.

Trước hết, điều này khiến sinh viên cao đẳng gặp khó khăn khi muốn học lên bậc cao hơn như đại học hay thạc sĩ. Do sự khác biệt trong khung chương trình và tín chỉ đào tạo, quá trình chuyển tiếp giữa các bậc học trở nên phức tạp, làm giảm cơ hội nâng cao trình độ của người học.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh hội nhập quốc tế, hệ thống giáo dục cần có sự tương đồng và minh bạch về các trình độ đào tạo. Khi cao đẳng không được công nhận là một phần của giáo dục đại học, việc đối chiếu và công nhận bằng cấp với các quốc gia khác trở nên khó khăn, ảnh hưởng đến cơ hội học tập và làm việc ở nước ngoài của sinh viên.

Không chỉ vậy, việc tách cao đẳng ra khỏi hệ thống giáo dục đại học có thể làm hạn chế sự phát triển của các chương trình đào tạo ngắn hạn, vốn giúp người học nhanh chóng tiếp cận các kỹ năng nghề nghiệp và đáp ứng nhu cầu thị trường lao động. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân người học mà còn tác động đến chất lượng nguồn nhân lực trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng đòi hỏi sự linh hoạt và thích ứng cao.

Thạc sĩ Nguyễn Việt Mười - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Sóc Trăng. (Ảnh NVCC)

Cần cân nhắc đưa cao đẳng vào các trình độ đào tạo của giáo dục đại học

Tiến sĩ Trương Đình Thăng nhận định, việc đưa trình độ cao đẳng vào hệ thống giáo dục đại học là đề xuất cần được cân nhắc trong bối cảnh hội nhập quốc tế và yêu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Trước hết, đây là cách để tăng cơ hội học tập giúp người học dễ dàng chuyển tiếp lên bậc đại học, thạc sĩ hoặc tiến sĩ, tiết kiệm thời gian, chi phí.

Đồng thời, việc công nhận cao đẳng là một trình độ trong giáo dục đại học cũng giúp nâng cao giá trị của tấm bằng cao đẳng, xứng đáng với những nỗ lực của người học, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường lao động.

Bên cạnh đó, việc đưa trình độ cao đẳng vào hệ thống giáo dục đại học giúp đào tạo nguồn nhân lực có tay nghề cao nhưng không nhất thiết phải học lên đại học, đáp ứng nhu cầu thực tế của nhiều ngành nghề như kỹ thuật, dịch vụ, sản xuất...

Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Sư phạm Quảng Trị cũng đưa ra một số đề xuất nhằm phát triển đào tạo trình độ cao đẳng trong nước. Cụ thể:

Thứ nhất, cần xây dựng cơ chế liên thông từ cao đẳng lên đại học rõ ràng, tạo điều kiện thuận lợi cho người học chuyển đổi tín chỉ và công nhận kết quả học tập từ cao đẳng lên đại học, tránh tình trạng học lại các nội dung đã hoàn thành.

Thứ hai, chuẩn hóa và nâng cao chất lượng đào tạo cao đẳng. Chương trình đào tạo cao đẳng cần bám sát theo tiêu chuẩn quốc gia, tiệm cận khung tham chiếu trình độ ASEAN (AQRF) và các chuẩn quốc tế khác. Đào tạo phải gắn liền với thực tiễn doanh nghiệp, tăng cường hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp trong thiết kế chương trình, triển khai chương trình thực tập, đảm bảo sinh viên có việc làm sau khi tốt nghiệp.

Thứ ba, mở rộng hợp tác quốc tế và công nhận bằng cấp. Cần xây dựng hệ thống đánh giá chất lượng và công nhận văn bằng theo các tiêu chuẩn quốc tế, giúp sinh viên có cơ hội học tập, làm việc tại nước ngoài. Đồng thời, thúc đẩy chương trình liên kết đào tạo, trao đổi giảng viên, sinh viên với cơ sở giáo dục nước ngoài nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và tăng cường hội nhập quốc tế.

Trong khi đó, Thạc sĩ Nguyễn Công Hùng - Phó hiệu trưởng Trường Cao đẳng Thủy sản và Công nghệ Thực phẩm (Hải Phòng) chia sẻ, nếu đưa trình độ cao đẳng vào hệ thống giáo dục đại học mở ra nhiều cơ hội cho các cơ sở đào tạo.

Nếu nắm bắt tốt cơ hội và triển khai hiệu quả, nhà trường có thể thu hút đội ngũ giảng viên chất lượng cao cũng như tăng số lượng học viên đăng ký theo học. Công tác đào tạo các chương trình có thể linh hoạt hơn nếu cơ chế, thủ tục hành chính và chế độ liên thông từ cao đẳng lên đại học được đơn giản hóa. Điều này giúp quá trình thực tập, thực hành của sinh viên trở nên thuận tiện hơn trong suốt thời gian đào tạo.

Để tạo thuận lợi trong việc phát triển và công nhận trình độ cao đẳng trong hệ thống giáo dục đại học, đồng thời nâng cao chất lượng đào tạo nói chung, thầy Hùng đề xuất thêm: “Cần có sự phân cấp rõ ràng giữa các cơ sở đào tạo đại học và cao đẳng để đảm bảo mỗi hệ thống có một vai trò và định hướng phát triển phù hợp.

Bên cạnh đó, về đầu tư cơ sở vật chất nên có chính sách hỗ trợ đầu tư rõ ràng cho các trường, đặc biệt là những trường đào tạo ngành nghề mới hoặc đang trong giai đoạn chuyển đổi mô hình. Ngoài ra, việc điều chỉnh học phí theo quy định hiện hành cần được thực hiện một cách hợp lý để cơ sở giáo dục có thể tự chủ tài chính mà vẫn đảm bảo chất lượng đào tạo.

Việc đưa trình độ cao đẳng trở thành một trong những trình độ đào tạo của giáo dục đại học là bước đi quan trọng nhưng để phát huy hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, nhà trường và doanh nghiệp nhằm đảm bảo chất lượng đào tạo và đáp ứng tốt nhất nhu cầu của thị trường lao động”.

Sinh viên Trường Cao đẳng Thủy sản và Công nghệ Thực phẩm (Hải Phòng). Ảnh: website nhà trường

Cùng bàn về vấn đề này, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Sóc Trăng cho hay, để nâng cao chất lượng giáo dục và thúc đẩy sự phát triển của chương trình cao đẳng, cần có những cải cách toàn diện, từ chương trình đào tạo, phương thức giảng dạy đến việc kết nối với doanh nghiệp và ứng dụng công nghệ trong giáo dục.

Trước hết, việc xây dựng chương trình theo chuẩn quốc tế cũng là một yếu tố quan trọng, giúp bằng cấp có giá trị cao hơn và tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên trong quá trình học tập, làm việc ở môi trường trong nước lẫn nước ngoài.

Bên cạnh đó, đào tạo cao đẳng cần khuyến khích sinh viên tham gia các dự án sáng tạo, nghiên cứu khoa học và hoạt động khởi nghiệp. Chương trình đào tạo không chỉ tập trung vào lý thuyết mà còn phải gắn liền với thực tiễn, tăng cường hợp tác với doanh nghiệp để sinh viên có cơ hội thực tập, tiếp cận với nhu cầu tuyển dụng thực tế.

Đồng thời, việc xây dựng hệ thống hỗ trợ sinh viên toàn diện là yếu tố quan trọng nhằm tạo ra môi trường học tập thân thiện, năng động. Các trường cao đẳng cần đẩy mạnh hoạt động tư vấn học tập, định hướng nghề nghiệp và hỗ trợ tâm lý giúp sinh viên xác định lộ trình phát triển phù hợp, đồng thời trang bị kỹ năng cần thiết để thích ứng với thị trường lao động.

Hồng Mai