Bước đi chiến lược cho thương hiệu Việt tại thị trường RCEP

Trong bối cảnh Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) mở ra thị trường rộng lớn với sức cạnh tranh khốc liệt, bài toán xây dựng thương hiệu đang trở thành yếu tố sống còn cho doanh nghiệp Việt, đặc biệt là khối doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Trong cuộc trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, TS. Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế đã phân tích thực trạng, cơ hội và thách thức của thương hiệu Việt, đồng thời đề xuất những bước đi chiến lược để nâng tầm trong chuỗi giá trị khu vực.

TS. Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế. Ảnh: Thành Đạt

Doanh nghiệp loay hoay với bài toán thương hiệu

- Ông đánh giá như thế nào về năng lực hiện tại của doanh nghiệp Việt trong việc xây dựng thương hiệu tại thị trường RCEP?

TS. Nguyễn Minh Phong: Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp Việt vẫn đang loay hoay với bài toán xây dựng thương hiệu, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và sức ép cạnh tranh gay gắt từ các thị trường lớn như RCEP. Điểm yếu lớn nhất chính là xuất phát điểm thấp, thiếu tầm nhìn dài hạn và nền tảng quản trị thương hiệu bài bản. Đa phần doanh nghiệp chỉ chú trọng đến sản xuất và doanh thu ngắn hạn mà chưa coi thương hiệu là tài sản chiến lược, dẫn đến tình trạng sản phẩm Việt có chất lượng nhưng không có chỗ đứng rõ ràng trên bản đồ thương hiệu quốc tế.

Trong khi đó, các quốc gia trong khối như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc đã có hàng chục năm đầu tư nghiêm túc để phát triển những thương hiệu đủ sức cạnh tranh toàn cầu. Chính sự đầu tư bài bản này đã giúp họ kiểm soát được toàn bộ chuỗi giá trị, từ sản xuất đến phân phối, tạo dựng niềm tin với người tiêu dùng và nâng cao giá trị sản phẩm. Trái lại, nhiều doanh nghiệp Việt vẫn bị mắc kẹt trong vai trò gia công, phụ thuộc thị trường và thiếu chủ động trong khâu định vị thương hiệu.

Dù vậy, cơ hội cho thương hiệu Việt không hề nhỏ. Một số ngành hàng như nông sản, thủy sản, hàng tiêu dùng, dệt may hay công nghiệp nhẹ đã khẳng định được chất lượng và uy tín ở nhiều phân khúc thị trường RCEP. Vấn đề là chúng ta chưa biết cách khai thác triệt để lợi thế này để tạo nên những thương hiệu mạnh xứng tầm.

Về chiến lược, tôi cho rằng, doanh nghiệp Việt cần áp dụng cách tiếp cận bài bản và chuyên nghiệp hơn. Trước hết, phải lựa chọn những sản phẩm chủ lực, có lợi thế nổi trội để đầu tư chiều sâu. Đồng thời, nên học hỏi kinh nghiệm quốc tế trong quản trị thương hiệu, đặc biệt là tách biệt thương hiệu doanh nghiệp với thương hiệu sản phẩm nhằm giảm rủi ro lan tỏa khi có sự cố.

Vai trò của Nhà nước và các hiệp hội là không thể thiếu. Doanh nghiệp rất cần sự đồng hành về chính sách, hỗ trợ về pháp lý, cũng như xúc tiến thương mại để bảo vệ thương hiệu trong nước và quốc tế. Khi có một hệ sinh thái hỗ trợ đủ mạnh, cộng đồng doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể tận dụng cơ hội từ RCEP để nâng tầm thương hiệu, từng bước khẳng định vị thế của mình trong chuỗi giá trị toàn cầu.

"Chìa khóa" cho thương hiệu Việt

- Doanh nghiệp Việt cần chuyển hướng chiến lược như thế nào để phù hợp với bối cảnh mới tại thị trường RCEP, thưa ông?

TS. Nguyễn Minh Phong: Trong nhiều năm, lợi thế cạnh tranh bằng giá rẻ, từ lao động đến hàng hóa đã giúp doanh nghiệp Việt duy trì khả năng xuất khẩu và mở rộng thị trường. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng như hiện nay, đặc biệt là tại thị trường RCEP, lợi thế này không còn mang tính quyết định.

Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, tự động hóa và chuyển đổi số đã giúp nhiều quốc gia tối ưu chi phí sản xuất, khiến yếu tố giá trở nên ít khác biệt. Đồng thời, xu hướng tiêu dùng toàn cầu ngày càng hướng tới chất lượng, an toàn và giá trị bền vững, khiến cuộc đua giá rẻ dần trở nên lạc hậu.

Vì vậy, doanh nghiệp Việt cần chuyển hướng chiến lược. Thứ nhất, phải tập trung vào phân khúc có giá trị gia tăng cao, thay vì chỉ cạnh tranh bằng chi phí thấp. Điều này giúp nâng cao biên lợi nhuận, giúp doanh nghiệp định vị thương hiệu ở phân khúc cao hơn, giảm nguy cơ bị thay thế.

Ra mắt sản phẩm gạo thương hiệu Việt Nam thứ hai tại thị trường Nhật Bản, tháng 10/2024. Ảnh: TTXVN

Thứ hai, doanh nghiệp cần đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ để làm chủ các khâu then chốt trong chuỗi cung ứng. Chủ động nhập khẩu và tiếp nhận công nghệ hiện đại sẽ giúp doanh nghiệp từng bước nâng cấp năng lực sản xuất, giảm phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu và bán thành phẩm nhập khẩu, vốn là nguyên nhân khiến giá trị thương hiệu Việt bị "bào mòn".

Cuối cùng là nâng cao năng lực quản trị, áp dụng tiêu chuẩn quốc tế và xây dựng thương hiệu chuyên nghiệp sẽ là chìa khóa để thoát khỏi "vùng trũng" gia công. Chỉ khi doanh nghiệp Việt dám thay đổi, hướng tới sáng tạo và giá trị bền vững, chúng ta mới có thể tận dụng hiệu quả thị trường RCEP, khẳng định vị thế của thương hiệu Việt trong chuỗi giá trị toàn cầu.

- Theo ông, các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) Việt Nam cần làm gì để không bị tụt lại trong cuộc đua thương hiệu tại thị trường RCEP?

TS. Nguyễn Minh Phong: Để các doanh nghiệp SME của Việt Nam không bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua xây dựng thương hiệu tại thị trường RCEP, theo tôi, cần đi theo hai hướng chiến lược song song.

Thứ nhất, xây dựng thương hiệu riêng cho từng doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp đã có lợi thế về sản phẩm hoặc vị thế nhất định trong chuỗi cung ứng. Việc phát triển thương hiệu riêng giúp doanh nghiệp khẳng định dấu ấn, tạo chỗ đứng ổn định trong thị trường ngách, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh khi tham gia vào các đơn hàng quốc tế.

Thứ hai, các doanh nghiệp nhỏ cần liên kết để hình thành thương hiệu ngành hoặc nhóm thương hiệu cộng đồng. Cách làm này vừa giảm chi phí đầu tư thương hiệu, vừa cộng hưởng sức mạnh tập thể trong việc cung ứng sản phẩm với số lượng, chất lượng, sự đồng đều và ổn định theo yêu cầu của nhà nhập khẩu. Một doanh nghiệp nhỏ lẻ khó có thể đáp ứng các đơn hàng lớn hoặc tiêu chuẩn nghiêm ngặt, nhưng khi hợp tác dưới các hình thức như hợp tác xã, liên minh cổ phần hoặc liên kết chuỗi, họ có thể nâng sức cạnh tranh và tối ưu hóa nguồn lực.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh thương mại điện tử xuyên biên giới phát triển mạnh tại RCEP, doanh nghiệp Việt phải đầu tư nghiêm túc cho nhận diện số. Điều này bao gồm chuẩn hóa hình ảnh, nội dung, nâng cấp nền tảng bán hàng, tối ưu trải nghiệm khách hàng và quan trọng nhất là xây dựng uy tín để không bị "chìm" giữa muôn vàn lựa chọn của người tiêu dùng toàn cầu. Nếu làm tốt, thương mại điện tử sẽ trở thành công cụ đắc lực giúp thương hiệu Việt mở rộng tầm ảnh hưởng và gia tăng giá trị tại các thị trường trong khối RCEP.

Xin cảm ơn ông!

Nguyên Thảo