Bồi dưỡng kỹ năng số cho nhà giáo: Để thầy cô dẫn dắt học sinh thành công dân số

ThS Cao Hồng Huệ, giảng viên Viện Công nghệ thông tin, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 (thứ hai từ phải sang), trong một buổi tập huấn về công nghệ thông tin.

Điều này đòi hỏi mỗi nhà giáo phải nâng cao năng lực số để đáp ứng nhu cầu hình thành năng lực số cho sinh viên, học sinh.

TS Nguyễn Thế Dũng - Khoa Tin học, Trường Đại học Sư phạm (Đại học Huế): Quan tâm chương trình, nội dung, hình thức bồi dưỡng

Trong bối cảnh chuyển đổi số và sự phát triển vượt bậc của trí tuệ nhân tạo, việc nâng cao tri thức công nghệ trong khung TPACK (Technological Pedagogical Content Knowledge) cho giáo viên trở nên vô cùng quan trọng. Dưới đây là một số vấn đề cần lưu ý:

Thứ nhất là bồi dưỡng kỹ năng công nghệ cho giáo viên. Để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, giáo viên cần nắm vững các công cụ kỹ thuật số và thành tựu của trí tuệ nhân tạo trong dạy học và quản lý lớp học. Họ phải biết cách phát triển, chỉnh sửa và quản lý tài nguyên dạy học số, đồng thời bảo vệ thông tin cá nhân và dữ liệu học sinh, cũng như hướng dẫn học trò về bảo mật số.

Giáo viên cũng cần biết cách sử dụng công nghệ số để đổi mới phương pháp dạy học, sử dụng công cụ đánh giá trực tuyến để đo lường năng lực số của học sinh. Họ phải nắm vững kiến thức và kỹ năng công nghệ thông tin cơ bản, như sử dụng thành thạo máy tính, phần mềm văn phòng, tìm kiếm và xử lý thông tin trên mạng, hiểu biết về an ninh mạng.

Việc ứng dụng công nghệ số trong giảng dạy là cần thiết, từ soạn giảng bằng phần mềm trình chiếu, khai thác nguồn học liệu số, tổ chức các hoạt động tương tác trực tuyến đến sử dụng công cụ đánh giá trực tuyến. Đồng thời, giáo viên cần phát triển năng lực tự học, tự bồi dưỡng để luôn cập nhật công nghệ mới và chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy.

Thứ hai, về nội dung bồi dưỡng. Nội dung bồi dưỡng cho giáo viên bao gồm nhiều lĩnh vực quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy trong môi trường số. Trước hết, giáo viên cần được đào tạo về cách sử dụng công nghệ số trong giảng dạy thông qua các phần mềm hỗ trợ như Google Classroom, Moodle, MS Teams. Việc thiết kế nội dung số cũng rất quan trọng, bao gồm biên soạn bài giảng E-learning, tạo video và tài liệu tương tác để nâng cao trải nghiệm học tập của học sinh.

Ngoài ra, giáo viên cần được trang bị kiến thức về an toàn và đạo đức số, bao gồm quy tắc ứng xử trên không gian mạng và bảo vệ quyền riêng tư của học sinh. Các nội dung về dữ liệu và trí tuệ nhân tạo cũng cần được tích hợp, giúp giáo viên hiểu và ứng dụng AI vào phân tích dữ liệu học tập. Sử dụng các nền tảng đánh giá trực tuyến như Kahoot, Quizizz là một phần quan trọng nhằm đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá.

Bên cạnh kiến thức, giáo viên cần rèn luyện các kỹ năng như sử dụng máy tính thành thạo, tìm kiếm và chia sẻ thông tin, soạn giảng bằng công cụ số, tổ chức hoạt động tương tác, đánh giá trực tuyến. Việc bồi dưỡng cần chú trọng đến thái độ tích cực trong cập nhật công nghệ, tinh thần hợp tác với đồng nghiệp và trách nhiệm đảm bảo an ninh mạng, bảo mật thông tin, góp phần xây dựng môi trường giáo dục số an toàn, hiệu quả.

Thứ ba, hình thức bồi dưỡng cho giáo viên cần đa dạng và linh hoạt để đáp ứng nhu cầu thực tế. Một phương thức hiệu quả là tổ chức các lớp tập huấn trực tiếp do chuyên gia công nghệ số hướng dẫn, giúp giáo viên tiếp cận và thực hành ngay với các công cụ, phần mềm hỗ trợ giảng dạy. Ngoài ra, các hội thảo chuyên đề là cơ hội để cập nhật xu hướng công nghệ giáo dục mới và chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn.

Bên cạnh tập huấn trực tiếp, việc học tập trực tuyến thông qua các khóa học MOOC (Massive Open Online Courses) giúp giáo viên chủ động tiếp thu kiến thức theo lịch trình cá nhân. Hình thức tự học có hướng dẫn cũng quan trọng, khi đó, giáo viên được tiếp cận tài liệu, video hướng dẫn và thực hành theo lộ trình cụ thể. Điều này tạo điều kiện cho họ rèn luyện kỹ năng chủ động, linh hoạt.

Ngoài ra, cộng đồng học tập đóng vai trò nâng cao năng lực công nghệ số. Giáo viên có thể tham gia các nhóm trao đổi chuyên môn, diễn đàn trực tuyến để chia sẻ kinh nghiệm, cập nhật kiến thức. Học hỏi từ đồng nghiệp qua các câu lạc bộ chuyên môn cũng là cách hiệu quả để tiếp cận các phương pháp giảng dạy hiện đại, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục trong môi trường số.

Thứ tư, chương trình bồi dưỡng kỹ năng công nghệ cho giáo viên được thiết kế theo từng giai đoạn nhằm đảm bảo tính hiệu quả và ứng dụng thực tế. Theo đó, giai đoạn đầu tiên tập trung vào nhận diện và nâng cao nhận thức về năng lực số, đồng thời khảo sát nhu cầu thực tế của giáo viên để xây dựng nội dung phù hợp. Đây là bước quan trọng giúp thầy cô hiểu rõ vai trò của công nghệ số trong giảng dạy và quản lý lớp học.

Giai đoạn tiếp theo cung cấp kiến thức và kỹ năng cơ bản, bao gồm hướng dẫn sử dụng công cụ, phần mềm và ứng dụng công nghệ vào giảng dạy. Các lớp tập huấn sẽ giúp giáo viên thành thạo nền tảng dạy học số, thiết kế nội dung học liệu số và áp dụng công nghệ trong tổ chức lớp học trực tuyến và trực tiếp.

Giai đoạn thực hành, áp dụng vào thực tế lớp học là bước quan trọng để giáo viên triển khai các phương pháp đã học vào bài giảng. Việc chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi từ đồng nghiệp trong quá trình này giúp giáo viên không ngừng cải thiện kỹ năng. Cuối cùng, chương trình bồi dưỡng kết thúc với hoạt động đánh giá hiệu quả, phản hồi và điều chỉnh để nâng cao chất lượng giảng dạy số, đảm bảo nhà giáo có thể áp dụng công nghệ một cách hiệu quả và bền vững.

Các chương trình này cần được cập nhật thường xuyên để phù hợp với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ giáo dục.

TS Nguyễn Thế Dũng trong giờ lên lớp tại Trường Đại học Sư phạm (Đại học Huế). Ảnh: NVCC

ThS Cao Hồng Huệ - giảng viên Viện Công nghệ thông tin, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2: Trường sư phạm đi đầu trong đào tạo

Nâng cao năng lực số cho giáo viên phổ thông không chỉ là yêu cầu tất yếu trong thời đại chuyển đổi số, mà còn là điều kiện tiên quyết để thầy cô có thể dẫn dắt học sinh trở thành công dân số có trách nhiệm, sáng tạo.

Đây không phải yêu cầu mới mà đã đặt ra từ nhiều năm trước, thể hiện qua các chính sách và văn bản chỉ đạo. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, cần có chương trình bồi dưỡng thực chất, phù hợp từng nhóm giáo viên, đảm bảo mỗi thầy cô không chỉ biết sử dụng, mà còn có khả năng khai thác công nghệ để đổi mới phương pháp giảng dạy.

Mới đây, Bộ GD&ĐT ban hành khung năng lực số cho người học. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết với công tác bồi dưỡng, giúp giáo viên không chỉ sử dụng công nghệ trong giảng dạy mà còn có thể hướng dẫn học sinh phát triển năng lực số toàn diện.

Bồi dưỡng năng lực số của giáo viên không chỉ dừng lại ở khả năng sử dụng công cụ công nghệ, mà bao gồm các kỹ năng quan trọng như: Thiết kế nội dung số phù hợp phương pháp giảng dạy; tích hợp công nghệ vào bài giảng để tăng tương tác, cá nhân hóa học tập; đánh giá và phản hồi học sinh thông qua nền tảng số; hướng dẫn học sinh về an toàn, đạo đức, trách nhiệm công dân số.

Để thực hiện mục tiêu này, không chỉ tập trung vào đội ngũ giáo viên phổ thông hiện tại mà còn phải xây dựng nền tảng đào tạo năng lực số cho sinh viên sư phạm. Các trường sư phạm cần đi đầu trong đào tạo giáo viên có năng lực số.

Cách thức là xây dựng học phần về ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học các môn học vào chương trình đào tạo sinh viên sư phạm; tăng cường nhiệm vụ học tập yêu cầu sinh viên phải ứng dụng công nghệ thông tin vào giải quyết vấn đề thực tiễn; kết nối với hệ thống trường phổ thông để hỗ trợ triển khai giáo dục số, hướng dẫn giáo viên cách áp dụng công nghệ hiệu quả trong giảng dạy.

Bên cạnh đó, cần sớm xây dựng Khung năng lực số dành cho giảng viên và sinh viên sư phạm, làm cơ sở cho việc bồi dưỡng, đào tạo đội ngũ giáo viên trong tương lai. Nâng cao năng lực số cho giáo viên, sinh viên sư phạm không chỉ giúp họ thích ứng với đổi mới giáo dục, mà còn góp phần tạo ra một thế hệ học sinh có tư duy số, khả năng làm chủ công nghệ để phát triển trong tương lai.

TS Nguyễn Minh Giám trao đổi với giáo viên về kỹ năng số.

TS Nguyễn Minh Giám - Khoa Sư phạm, Trường Đại học Thủ Dầu Một (Bình Dương): Bồi dưỡng kỹ năng và tư duy đổi mới

Năng lực số của giáo viên thể hiện khả năng sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông một cách hiệu quả trong hoạt động giảng dạy, học tập và quản lý giáo dục. Đây là tập hợp các kỹ năng, kiến thức giáo viên cần có để tích hợp công nghệ số vào quá trình dạy - học, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và tạo ra môi trường học tập tương tác, linh hoạt hơn cho người học.

Xây dựng một chương trình bồi dưỡng kỹ năng số cho giáo viên đặc biệt quan trọng, cần thiết trong bối cảnh giáo dục hiện đại; nhất là mới đây, Bộ GD&ĐT ban hành quy định về năng lực số của người học. Nếu giáo viên không được trang bị đầy đủ năng lực số, việc hình thành, phát triển năng lực này cho học sinh sẽ trở nên khó khăn, thậm chí bất khả thi.

Năng lực số không chỉ là khả năng sử dụng công nghệ, mà còn bao gồm tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề và tương tác hiệu quả trong môi trường số - những kỹ năng học sinh cần để thích ứng với thế kỷ 21. Vì vậy, giáo viên cần được bồi dưỡng năng lực số để đáp ứng yêu cầu giảng dạy và trở thành người dẫn dắt, truyền cảm hứng cho học sinh trong hành trình tiếp cận công nghệ số.

Việt Nam đã có những chương trình nhằm nâng cao kỹ năng số cho giáo viên, như Chương trình ETEP hay các khóa đào tạo do Bộ GD&ĐT và các địa phương tổ chức. Tuy nhiên, với yêu cầu mới về năng lực số của học sinh, các chương trình này cần được cải tiến cả về chất lượng lẫn quy mô. Thực tế, nhiều giáo viên vẫn gặp khó khăn trong sử dụng công cụ công nghệ số cơ bản. Do đó, đào tạo năng lực số cho giáo viên cần được xem là ưu tiên chiến lược, đảm bảo tính hệ thống, thực tiễn và liên tục.

Về nội dung bồi dưỡng, chương trình nên tập trung vào các vấn đề cụ thể: Kỹ năng cơ bản về công nghệ số cho giáo viên; ứng dụng công nghệ, công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong giảng dạy, chẳng hạn thiết kế bài giảng số, sử dụng nền tảng học trực tuyến, giáo viên ảo; phát triển năng lực số cho học sinh, như hướng dẫn học sinh tư duy phản biện, tìm kiếm thông tin an toàn trên Internet; sử dụng năng lực số phát triển năng lực tự học, học tập suốt đời; đạo đức và an toàn số bao gồm bảo mật thông tin, phòng tránh các rủi ro trên mạng. Nội dung cần được cập nhật thường xuyên, phù hợp với các tiêu chuẩn năng lực số mà Bộ GD&ĐT đặt ra cho giáo viên, học sinh.

Hình thức bồi dưỡng cần linh hoạt hơn, kết hợp đào tạo trực tiếp và trực tuyến để vừa phù hợp với điều kiện giáo viên mọi vùng miền. Các khóa đào tạo ngắn hạn có thể diễn ra tại trường hoặc qua nền tảng số, kèm theo tài liệu tự học và cộng đồng trực tuyến hỗ trợ giáo viên rèn luyện lâu dài.

Hiếu Nguyễn (ghi)