Bỏ tòa huyện, lập tòa khu vực phải 'gần dân, sát dân'

Chiều ngày 12-5, Quốc hội đã thảo luận tại tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án.

Cần sửa mạnh mẽ hơn để nâng cao hiệu quả án hành chính

Thảo luận tại đây, đại biểu Nguyễn Hữu Chính (Hà Nội) dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân hiện đang quy định thẩm quyền của các tòa chuyên trách thuộc TAND khu vực với 5 chức năng.

Tuy nhiên, hiện dự thảo mới chỉ quy định chức năng của Tòa sở hữu trí tuệ mà chưa đề cập chức năng của Tòa phá sản. Trong khi đó, theo Điều 60 của dự thảo luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội có thể thành lập các tòa chuyên trách này khi cần thiết. Hiện nay, các vụ việc liên quan đến phá sản vẫn do Tòa kinh tế xử lý.

“Vì vậy, nếu đã bổ sung Tòa phá sản thì cần quy định rõ thẩm quyền sơ thẩm của tòa này để bảo đảm tính đầy đủ và phù hợp với dự thảo luật. Tương tự nếu bổ sung các tòa án mới cũng cần sửa đổi điều khoản này để tương ứng”, ông Chính nói.

ĐBQH Nguyễn Hữu Chính (Hà Nội)

Ông chính dẫn Điều 36 hiện chưa quy định thẩm quyền phúc thẩm đối với Tòa sở hữu trí tuệ và Tòa phá sản. Đây là một thiếu sót cần bổ sung, đồng thời cần quy định rõ cấp tòa nào—cấp khu vực hay cấp tỉnh—sẽ thực hiện chức năng phúc thẩm đối với hai loại tòa chuyên trách này.

Đề cập đến Luật Tố tụng hành chính, ông Chính cho rằng, dự thảo mới chỉ chỉnh sửa một số từ ngữ cho phù hợp với quy định mới. Tuy nhiên, trên thực tế, luật cần được sửa đổi mạnh mẽ hơn.

Ông Chính viện dẫn số liệu tổng kết năm 2024 của TAND Tối cao, cả nước thụ lý hơn 13.000 vụ án hành chính, trong đó hơn 11.000 vụ liên quan đến kiện chủ tịch tỉnh, quận, huyện… nhưng chỉ giải quyết được khoảng 8.000 vụ.

“Thực tế cho thấy, việc chấp hành pháp luật tố tụng hành chính của UBND, đặc biệt là chủ tịch UBND chưa tích cực. Có nhiều nguyên nhân cả chủ quan và khách quan, như việc cung cấp tài liệu, chứng cứ không đầy đủ khiến tòa không thể giải quyết vụ án”, ông Chính cho hay.

Cũng theo đại biểu, trước đây, chủ tịch UBND có thể ủy quyền cho trưởng hoặc phó phòng, nhưng hiện nay chỉ được ủy quyền cho phó chủ tịch UBND. Trong khi đó, cấp phó lại thường rất bận, khó tham gia đầy đủ các phiên tòa, dẫn đến án không giải quyết được.

“Đây là điểm bất cập rất lớn, cần phải sửa đổi luật để khắc phục”, ông Chính nói.

Để tòa án gần dân, sát dân

Góp ý về tổ chức bộ máy tòa án, đại biểu Trần Văn Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho biết, dự thảo đã sắp xếp lại hệ thống Tòa án theo mô hình 3 cấp, bỏ tòa án cấp huyện, thành lập tòa án khu vực trên cơ sở gộp các tòa cấp huyện.

Tuy nhiên, dự thảo chưa quy định biện pháp đảm bảo tòa án sau sáp nhập vẫn “gần dân, sát dân” như yêu cầu đặt ra. Người dân ở huyện không đặt trụ sở TAND khu vực có thể phải di chuyển xa hơn để tham gia tố tụng, gây bất tiện.

Từ phân tích trên, ông Khải đề nghị bổ sung quy định để bộ máy tòa án tinh gọn nhưng không tạo khoảng cách với người dân.

ĐBQH Trần Văn Khải (Hà Nam)

“Chủ tịch nước đã nhấn mạnh phải tổ chức cơ quan tư pháp “thực sự gần dân, sát dân”. Việc thiếu tòa án cấp huyện có thể ảnh hưởng đến quyền tiếp cận công lý của người dân địa phương nếu không có cơ chế hỗ trợ”, ông Khải cho hay.

Bên cạnh đó, theo ông Khải, nhiệm vụ của TAND cấp tỉnh tới đây sẽ tăng lên, đòi hỏi số lượng thẩm phán tỉnh phải tương xứng. Trên tinh thần đó, ông đề nghị bổ sung điều khoản yêu cầu tòa án khu vực mở văn phòng hoặc điểm xét xử tại các địa bàn không đặt trụ sở chính, hoặc tổ chức các phiên tòa lưu động định kỳ tại huyện, quận trực thuộc.

Quy định này sẽ đảm bảo người dân địa phương vẫn giải quyết vụ việc thuận tiện tại nơi cư trú. Ngoài ra, đại biểu cũng đề nghị bổ sung quy định về biên chế, số lượng thẩm phán tại tòa án cấp tỉnh (và khu vực) tương ứng với nhiệm vụ mở rộng. Trên cơ sở đó, có thể giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội điều chỉnh số lượng thẩm phán tối thiểu cho mỗi tòa cấp tỉnh trên cơ sở khối lượng án phải giải quyết, nhằm bảo đảm tòa án cấp tỉnh đủ nhân lực thực hiện tốt chức năng mới. “Những điều chỉnh này sẽ hoàn thiện mô hình tòa án 3 cấp, vừa tinh gọn hiệu quả, vừa giữ được sự tiếp cận công lý gần dân”, ông Khải nêu rõ.

NHÓM PHÓNG VIÊN