Bài tập cho trẻ mắc Hội chứng West

Hội chứng West (Infantile Spasms - IS) là một dạng động kinh nặng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, thường xuất hiện trong giai đoạn 3 - 12 tháng tuổi. Hội chứng này đặc trưng bởi các cơn co thắt cơ xảy ra theo từng cụm, kèm theo rối loạn phát triển thần kinh và sóng điện não bất thường (loạn nhịp điện não).

Trẻ mắc Hội chứng West nếu không được can thiệp kịp thời có thể có nguy cơ chậm phát triển nhận thức, vận động và gặp khó khăn trong cuộc sống sau này.

1. Vai trò của tập luyện đối với trẻ mắc Hội chứng West

Việc tập luyện đối với trẻ mắc Hội chứng West là rất cần thiết, giúp:

Thúc đẩy phát triển vận động: Trẻ cải thiện kiểm soát cơ bắp, tăng cường sức mạnh và sự linh hoạt.

Hỗ trợ phát triển thần kinh: Các bài tập có thể kích thích sự kết nối thần kinh, từ đó giúp trẻ tiến bộ hơn trong nhận thức và phản xạ.

Trẻ mắc Hội chứng West cần được can thiệp sớm.

Tăng cường tuần hoàn và hô hấp: Việc vận động nhẹ nhàng giúp cải thiện lưu thông máu, cung cấp oxy tốt hơn cho não bộ của trẻ.

Cải thiện chất lượng cuộc sống: Giúp trẻ thích nghi tốt hơn với môi trường, giảm nguy cơ cứng khớp và teo cơ do ít vận động.

2. Các bài tập cho trẻ mắc Hội chứng West

Tùy vào mức độ ảnh hưởng của bệnh, cha mẹ và chuyên gia vật lý trị liệu có thể lựa chọn các bài tập phù hợp nhằm hỗ trợ vận động, cải thiện chức năng thần kinh cho trẻ.

Một số bài tập thích hợp cho trẻ như:

2.1. Bài tập kiểm soát đầu và cổ

Trẻ mắc Hội chứng West thường gặp khó khăn trong việc giữ đầu thẳng do trương lực cơ yếu và các cơn co thắt ảnh hưởng đến sự phối hợp vận động. Bài tập này sẽ giúp trẻ nâng cao khả năng kiểm soát đầu và cổ, từ đó tạo nền tảng vững chắc cho các kỹ năng vận động sau này như ngồi, bò, đứng, đi; cải thiện khả năng kiểm soát tư thế và hỗ trợ phát triển hệ thần kinh vận động.

Bài tập nâng đầu: Đặt trẻ nằm sấp trên thảm mềm, nhẹ nhàng kích thích trẻ nâng đầu lên bằng cách đưa đồ chơi trước mặt hoặc sử dụng âm thanh thu hút sự chú ý.

Bài tập kiểm soát cổ: Hỗ trợ trẻ ngồi với sự giúp đỡ, khuyến khích trẻ giữ thăng bằng đầu bằng cách nhẹ nhàng di chuyển người về trước và sau.

Bài tập dựa gối: Đặt trẻ nằm sấp trên một chiếc gối mềm để nâng đỡ phần ngực, giúp trẻ dễ dàng nâng đầu hơn.

Bài tập ôm nâng: Ôm trẻ trong tư thế đứng thẳng, nhẹ nhàng di chuyển theo phương thẳng đứng để kích thích trẻ giữ đầu ổn định.

Bài tập dựa gối tăng cường cơ cổ cho trẻ mắc Hội chứng West.

2.2. Bài tập vận động tay

Trẻ mắc Hội chứng West gặp nhiều khó khăn trong việc kiểm soát tay chân và thực hiện các cử động cơ bản. Chính vì vậy, việc tập luyện đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường sức mạnh cơ bắp, giúp trẻ cầm nắm tốt hơn, hỗ trợ phối hợp vận động tay chân, kích thích hệ thần kinh phát triển và giảm nguy cơ co cứng,…

Bài tập cầm nắm đồ vật: Đưa các đồ vật có kích thước phù hợp (đồ chơi mềm, bóng nhỏ, vòng nhựa) vào tay trẻ, kích thích trẻ cầm, nắm, bóp và thả. Nếu trẻ chưa tự nắm được, có thể hỗ trợ bằng cách đặt vật vào tay và kích thích bằng những động tác nhẹ nhàng.

Bài tập kéo giãn tay: Nhẹ nhàng duỗi thẳng tay trẻ, sau đó uốn cong khuỷu tay rồi thả lỏng. Động tác cần thực hiện chậm rãi, không nên kéo quá mạnh để tránh làm tổn thương khớp của trẻ.

Bài tập cầm nắm đồ vật tăng cường sức mạnh cơ bắp ở trẻ mắc Hội chứng West (ảnh minh họa).

2.3. Bài tập vận động chân

Tương tự các bài tập cho tay, trẻ mắc Hội chứng West cũng nên được tập các bài tập vận động chân như:

Bài tập nâng chân: Đặt trẻ nằm ngửa trên thảm, nhẹ nhàng nâng một chân lên rồi hạ xuống, sau đó thực hiện tương tự với chân còn lại (có thể kết hợp hát hoặc trò chuyện để trẻ cảm thấy thoải mái hơn khi tập luyện). Lưu ý, tránh ép chân trẻ duỗi hoặc gập quá mức, chỉ thực hiện trong giới hạn thoải mái của trẻ.

Bài tập kích thích phản xạ chân: Dùng tay hoặc đồ chơi chạm nhẹ vào lòng bàn chân để kích thích trẻ phản ứng bằng cách co hoặc duỗi chân.

Bài tập vận động toàn thân: Đặt trẻ nằm trên giường hoặc thảm, nhẹ nhàng nắm tay và chân trẻ, di chuyển theo chuyển động tròn hoặc hình chữ X để giúp trẻ cảm nhận được sự thay đổi vị trí cơ thể.

3.4. Bài tập tập ngồi

Bố mẹ nên áp dụng các bài tập tập ngồi và bò cho trẻ để cải thiện khả năng giữ thăng bằng, tạo tiền đề cho các kỹ năng vận động phức tạp hơn.

Bài tập hỗ trợ ngồi với gối hoặc đệm: Đặt trẻ ở tư thế ngồi trên sàn, lưng dựa vào gối mềm hoặc đệm, dùng tay đỡ nhẹ phần thân trên để trẻ làm quen với tư thế này. Tập tăng dần thời gian theo khả năng của trẻ.

Bài tập ngồi với sự hỗ trợ từ cha mẹ: Đặt trẻ ngồi trên đùi người lớn, giữ nhẹ phần hông và lưng để giúp trẻ duy trì thăng bằng. Dùng đồ chơi để thu hút sự chú ý, giúp trẻ điều chỉnh cơ thể khi với tay lấy đồ vật.

Bài tập ngồi không cần hỗ trợ: Khi trẻ đã có thể ngồi với hỗ trợ, dần dần giảm mức độ trợ giúp, khuyến khích trẻ tự giữ thăng bằng. Có thể đặt đồ chơi trước mặt để khuyến khích trẻ vươn người ra lấy.

3.5. Bài tập tập bò cho trẻ

Bài tập trẻ chống tay: Đặt trẻ nằm sấp trên thảm mềm, đặt một món đồ chơi trước mặt để kích thích trẻ nâng đầu và chống tay lên. Nếu trẻ gặp khó khăn, có thể dùng tay đỡ nhẹ phần ngực để hỗ trợ. Nếu trẻ chưa quen với tư thế này, chỉ nên tập khoảng 1 - 2 phút và tăng dần thời gian theo khả năng của trẻ.

Bài tập nâng người trên khuỷu tay: Khi trẻ đã quen với tư thế nằm sấp, khuyến khích trẻ nâng phần thân trên bằng cách chống khuỷu tay xuống sàn; có thể dùng đồ chơi hoặc gọi tên trẻ để thu hút sự chú ý.

Bài tập nâng người trên khuỷu tay giúp trẻ mắc Hội chứng West tập bò (ảnh minh họa).

Bài tập đẩy người về phía trước: Khi trẻ đã có thể chống tay và nâng người lên, cha mẹ có thể nhẹ nhàng đặt tay sau chân trẻ để tạo điểm tựa, khuyến khích trẻ đẩy người về phía trước; có thể đặt đồ chơi cách xa một chút để trẻ cố gắng tiếp cận.

Bài tập bò: Đặt một chiếc gối mềm dưới bụng trẻ để giúp nâng phần thân lên, tạo cảm giác bò mà không cần dùng quá nhiều sức; có thể dùng tay hướng dẫn trẻ di chuyển từng bước một.

3.6. Bài tập kích thích cảm giác và giao tiếp

Trẻ mắc Hội chứng West thường gặp khó khăn trong việc cảm nhận và phản ứng với môi trường xung quanh, đồng thời có thể bị chậm phát triển kỹ năng giao tiếp. Các bài tập kích thích cảm giác và giao tiếp giúp tăng cường nhận thức cảm giác, khả năng phản ứng và phát triển kỹ năng tương tác ở trẻ.

Bài tập tiếp xúc với các bề mặt khác nhau: Cho trẻ chạm vào các vật liệu có kết cấu khác nhau như vải mềm, khăn bông, giấy nhám, miếng bọt biển… Quan sát phản ứng của trẻ, nếu trẻ thích hoặc không thích một loại bề mặt nào đó, có thể điều chỉnh để phù hợp hơn.

Bài tập cảm nhận nhiệt độ: Nhúng khăn vào nước ấm/lạnh (ở mức nhiệt an toàn) rồi chạm nhẹ vào tay, chân, mặt trẻ để giúp trẻ nhận biết sự thay đổi nhiệt độ.

Bài tập với đồ chơi có âm thanh: Dùng lục lạc, chuông nhỏ, hoặc đồ chơi phát nhạc để thu hút sự chú ý của trẻ. Lắc nhẹ ở các vị trí khác nhau để trẻ tìm kiếm nguồn âm thanh.

Bài tập giao tiếp bằng mắt: Ngồi đối diện với trẻ, gọi tên trẻ và thu hút ánh mắt bằng biểu cảm khuôn mặt hoặc đồ chơi yêu thích. Khi trẻ nhìn vào mắt, hãy cười và tương tác.

Bài tập bắt chước biểu cảm: Làm các biểu cảm đơn giản như cười, nhăn mặt, chu môi và khuyến khích trẻ bắt chước. Nếu trẻ phản ứng, có thể thưởng bằng vỗ tay hoặc ôm nhẹ.

3. Lưu ý khi tập luyện ở trẻ mắc Hội chứng West

Lựa chọn không gian rộng rãi, không có vật sắc nhọn, bề mặt mềm để tránh chấn thương.

Khi tập luyện cho trẻ, nên chọn thời điểm sáng hoặc chiều, khi trẻ tỉnh táo và không quấy khóc.

Tránh tập ngay sau khi ăn để giảm nguy cơ trào ngược dạ dày.

Nên chia nhỏ các buổi tập thành nhiều lần trong ngày thay vì tập liên tục quá lâu.

Nếu trẻ bị sốt cao, quấy khóc, nôn ói, nên tạm dừng tập luyện cho đến khi trẻ hồi phục.

Nếu trẻ chỉ bị cảm nhẹ, có thể tiếp tục tập nhưng với cường độ nhẹ nhàng hơn và thời gian ngắn hơn. Không ép buộc trẻ tập luyện. Mọi bài tập cần được thực hiện một cách nhẹ nhàng, không gây căng thẳng.

Luôn theo dõi phản ứng của trẻ, nếu trẻ có dấu hiệu mệt mỏi, cáu kỉnh, cần dừng lại ngay.

Cha mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ và chuyên gia vật lý trị liệu để có chương trình tập luyện phù hợp. Các bài tập này cần thời gian dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn của cha mẹ.

Tập luyện đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị Hội chứng West, giúp trẻ cải thiện vận động và tăng cường chức năng thần kinh. Tuy nhiên, việc tập luyện các bài tập cần có sự tư vấn và giám sát của chuyên gia y tế để đạt hiệu quả tốt nhất.

BSNT. Hương Trà