'Ba nhà' cùng thiệt khi phân bón không chịu thuế giá trị gia tăng

Hàng nhập khẩu lợi đơn, lợi kép

Suốt 10 năm qua, việc phân bón không chịu thuế GTGT như Luật thuế 71/2014/QH13 (Luật thuế 71) quy định đã tạo ra một thị trường cạnh tranh thiếu công bằng giữa hàng sản xuất trong nước và hàng nhập khẩu.

Đơn cử, giá phân bón trong nước nếu bán giá 107 đồng, thì có 7 đồng là phần của nhà nước (thuế GTGT đầu vào) và 100 đồng là phần của doanh nghiệp đã bao gồm lợi nhuận định mức. Trong khi đó, hàng nhập khẩu chỉ cần bán với giá 100 đồng là đã đạt được lợi nhuận định mức như hàng trong nước bán với giá 107 đồng.

Phân bón sản xuất trong nước bị cạnh tranh dữ dội bởi hàng nhập khẩu bởi lợi thế được hoàn thuế GTGT đầu vào ở nước xuất khẩu và không chịu thuế GTGT ở Việt Nam do quy định của Luật 71 hiện hành.

Đây là bởi phân bón sản xuất ở nước ngoài khi xuất khẩu đã đã được hoàn thuế GTGT đầu vào tại nước sở tại, trong khi nhập vào Việt Nam lại không phải chịu thuế GTGT. Với dư địa 7 đồng này, hàng nhập khẩu vô cùng lợi thế khi cạnh tranh với hàng sản xuất trong nước.

Theo dõi của các chuyên gia ngành phân bón cho thấy, khi mùa vụ tới, nhu cầu tăng cao, hàng nhập khẩu có thể bán với giá gần với giá hàng trong nước, ví dụ 106 đồng, vừa cạnh tranh hơn hàng sản xuất trong nước, đồng thời vẫn thu được thêm 6 đồng lợi nhuận siêu ngạch ngoài lợi nhuận định mức.

Phần 6 đồng này chính là khoản thuế GTGT lẽ ra phải thu vào ngân sách Nhà nước, nhưng đã vào thẳng túi tư nhân.

Trái lại, vào giai đoạn thấp vụ, tiêu thụ hàng kém, hàng nhập khẩu có thể bán với giá thấp hơn hẳn so với hàng trong nước, ví dụ 103 đồng. Việc đặt giá này giúp doanh nghiệp nhập khẩu phân bón vừa bán được hàng vì giá thấp hơn hàng trong nước mà vẫn thu được cả lợi nhuận định mức lẫn lợi nhuận siêu ngạch.

Điều này dẫn tới hàng sản xuất trong nước không tiêu thụ được, tồn kho cao hoặc chịu thiệt hại nặng khi buộc phải bán hàng với giá thấp.

Như vậy, trong mọi trường hợp, quy định phân bón không chịu thuế GTGT đã làm lợi cho hàng nhập khẩu rất lớn, còn bên chịu thiệt là cả “ba nhà”: nhà nước, nhà nông và doanh nghiệp.

Sản xuất nội địa lao đao vì thuế ưu đãi hàng ngoại

Theo thống kê của Hiệp hội Phân bón Việt Nam, nhà nước hàng năm mất khoản thu thuế GTGT từ hàng nhập khẩu từ 1.000 - 2.000 tỷ đồng/năm.

Nếu thu được phần thuế này, nhà nước có điều kiện để tăng cường hỗ trợ cho sản xuất nông nghiệp, nông dân một cách trực tiếp hay gián tiếp thông qua đầu tư cơ sở hạ tầng giao thông, nghiên cứu cây giống, vật nuôi...

Phía nhà nông thì phải mua phân bón với giá cao hơn so với khi áp thuế GTGT 5% khiến chi phí sản xuất tăng, thu nhập giảm sút. Chưa kể phân bón nhập khẩu được mua từ nhiều nguồn, thậm chí có chất lượng chưa đảm bảo và phối trộn thủ công, không đảm bảo thành phần các chất dinh dưỡng, gây ảnh hưởng đến môi trường đất, nước và năng suất mùa màng.

Các nhà máy phân bón tại Việt Nam được đầu tư bài bản để đảm bảo an ninh lương thực không có động lực để đổi mới và phát triển do suất đầu tư bị đội lên khiến sản phẩm kém cạnh tranh so với nước ngoài.

Cuối cùng là doanh nghiệp trong nước chịu thiệt bởi tình trạng không được khấu trừ thuế GTGT đầu vào kéo dài khiến thâm hụt dòng tiền, nguồn vốn của doanh nghiệp.

Theo tính toán, ở các doanh nghiệp như Tổng công ty Phân bón và Hóa chất dầu khí (PVFCCo) hay Công ty Phân bón Cà Mau (PVCFC) mỗi năm chi phí sản xuất bị đội lên hơn 400 tỷ đồng do không được khấu trừ thuế GTGT đầu vào.

Thực tế này khiến doanh nghiệp không có động lực đầu tư phát triển bởi suất đầu tư bị đội lên, chi phí sản xuất bị đội lên, sản phẩm kém sức cạnh tranh so với hàng nước ngoài.

Hệ quả là ngành phân bón trong nước đi thụt lùi, nông nghiệp có nguy cơ mất tự chủ nguồn phân bón và rất dễ rơi vào trạng thái mất an ninh lương thực.

Dẫu vậy, các bất cập kể trên sẽ được giải quyết khi đưa phân bón vào diện áp thuế GTGT ở mức 5%, như trước thời điểm ban hành Luật Thuế 71 vào năm 2014.

Bởi vậy, lắng nghe tiếng nói của người dân, từ thực tế, xem xét thấu đáo mọi khía cạnh để đưa ra quyết sách đúng đắn, mang lại lợi ích cho cả nền nông nghiệp đất nước là điều được đặt ra với các đại biểu Quốc hội vào lúc này.

Hoàng Nam