Ăn trái cây ngày Tết Đoan Ngọ có 'giết được sâu bọ'?

Mâm cúng ngày Tết Đoan ngọ.

Theo quan niệm cổ truyền, trong cơ thể con người, đặc biệt là ở đường ruột luôn tồn tại nhiều loại ký sinh trùng, mà dân gian thường gọi nôm na là “sâu bọ”. Những sinh vật này được cho là chỉ “lộ diện” và dễ bị tiêu diệt nhất vào đúng ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch, thời điểm dương khí trong tự nhiên đạt đỉnh, thời tiết chuyển sang oi bức, cơ thể dễ mất cân bằng.

Để “giết sâu bọ”, ông bà ta dạy rằng ngay từ sáng sớm ngày Tết Đoan Ngọ khi bụng còn đói, chưa ăn gì nên dùng các món có vị chua, chát, cay nóng hoặc lên men nhẹ như rượu nếp, mận, vải,.. nhằm đánh thức và tiêu diệt sâu bọ trong cơ thể.

Với trẻ nhỏ, nghi lễ này thậm chí còn được thực hiện khi các em còn nằm trên giường, bằng cách cho ăn một quả trứng luộc, vài miếng hoa quả hay một thìa cơm rượu nếp, trước cả khi đánh răng rửa mặt. Hành động tuy đơn giản, nhưng đầy tính biểu tượng và truyền thống, thể hiện sự quan tâm của cha mẹ đến sức khỏe con cái và gìn giữ nếp xưa.

Dưới góc nhìn y học hiện đại, tất nhiên việc ăn trái cây hay rượu nếp không thể “giết sâu bọ” theo đúng nghĩa là tiêu diệt ký sinh trùng hay vi khuẩn có hại. Tuy nhiên, các chuyên gia dinh dưỡng cho rằng phong tục này vẫn mang lại nhiều lợi ích thực tế.

Trái cây như mận, vải, dưa hấu… đều là những loại quả đặc trưng của mùa hè, chứa nhiều vitamin C, chất xơ và nước có tác dụng giải nhiệt, hỗ trợ tiêu hóa và làm mát cơ thể. Đặc biệt, chất xơ trong trái cây giúp thúc đẩy nhu động ruột, hỗ trợ bài tiết và tăng cường hoạt động của hệ tiêu hóa, một yếu tố rất quan trọng trong những ngày hè oi bức khi cơ thể dễ bị nóng trong, mệt mỏi.

Trong khi đó, rượu nếp nếu được lên men đúng cách sẽ chứa các vi khuẩn có lợi và men vi sinh tự nhiên. Những thành phần này góp phần cân bằng hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa và tăng cường miễn dịch. Tuy nhiên, người lớn và trẻ em nên dùng lượng vừa phải, không nên lạm dụng vì nồng độ cồn nhẹ trong rượu nếp có thể không phù hợp với tất cả mọi người, nhất là người có vấn đề về dạ dày hoặc tiêu hóa yếu.

Bên cạnh khía cạnh sức khỏe, việc ăn trái cây và rượu nếp vào sáng sớm ngày Tết Đoan Ngọ còn mang ý nghĩa như một nghi lễ thanh lọc cơ thể và tâm trí. Tháng năm âm lịch là thời điểm bắt đầu bước vào mùa hè, khi nhiệt độ tăng cao, thời tiết oi bức dễ khiến con người cáu gắt, khó chịu. Một miếng mận chua, một đĩa vải ngọt mát hay chén rượu nếp nhẹ nhàng sẽ giúp làm dịu cơ thể, giảm nhiệt từ bên trong và mang lại cảm giác thư thái.

Không chỉ thế, đây còn là dịp đặc biệt để các thành viên trong gia đình sum họp, cùng nhau chia sẻ bữa sáng giản dị nhưng đầy tình cảm. Những tiếng cười giòn tan của con trẻ khi được nếm thử mận chua, tiếng bà nhắc nhớ chuyện xưa, tiếng mẹ chuẩn bị rượu nếp từ tối hôm trước. Tất cả tạo nên một không khí gia đình ấm cúng, kết nối các thế hệ qua một nghi lễ truyền thống tưởng chừng như đơn giản này.

Bởi trong nhịp sống hiện đại bận rộn như ngày nay, không phải gia đình nào cũng có thể dành trọn buổi sáng cho nghi thức “giết sâu bọ” như xưa. Những tiếng đọc “giết sâu bọ, giết sâu bọ” rộn ràng có thể đã ít vang lên hơn, và mâm lễ cũng được giản lược tùy hoàn cảnh. Tuy nhiên, chỉ cần một bát rượu nếp, một đĩa trái cây tươi trên bàn ăn sáng, cũng đủ để gợi lại những ký ức ấm áp mà mỗi người đã mang theo trong mình về Tết Đoan Ngọ của tuổi thơ.

“Giết sâu bọ” bằng trái cây có thể không đúng về mặt y học, nhưng lại rất đúng về mặt tinh thần văn hóa. Đó là một phong tục mang tính nhắc nhở con người quan tâm đến sức khỏe, lắng lại giữa dòng đời hối hả để trân trọng những giá trị giản dị nhưng thiêng liêng trong gia đình. Trong những ngày Tết truyền thống như Đoan Ngọ, việc duy trì một thói quen tưởng chừng đơn giản lại chính là cách để kết nối với cội nguồn, chăm sóc sức khỏe và vun đắp tình thân trong mỗi gia đình.

Thanh Hà