AI tạo sinh góp phần mở thêm nhiều hướng mới trong giáo dục

AI tạo sinh tạo nhiều khả năng mới cho các nhà giáo dục và người học. Ảnh: DALL-E

Công cụ AI tạo sinh đã làm kinh ngạc giới học thuật. Chúng đã thể hiện xuất sắc trong năm đầu đại học Harvard, vượt qua sinh viên y khoa năm hai của Stanford trong các bài tập về lập luận lâm sàng, và thậm chí còn vượt trội hơn sinh viên của một trường đại học danh giá trong lĩnh vực sáng tạo - vốn từ lâu được xem là độc quyền của con người.

Chúng ta không nên quên những khiếm khuyết vốn tồn tại lâu nay trong hệ thống giáo dục hiện tại - từ sự tiếp cận không công bằng đến tình trạng kiệt sức của giáo viên. AI không chỉ là một thách thức, mà còn là cơ hội để giải quyết những vấn đề dai dẳng này, và nâng tầm tiềm năng cũng như sức sáng tạo của con người. Để làm được điều này một cách hiệu quả, ta cần suy nghĩ lại một cách nghiêm túc về cách phát triển kỹ năng, đánh giá và phương pháp giảng dạy.

Kỹ năng nào cần thiết trong thế giới AI

Những kỹ năng nào sẽ là thiết yếu cho người học trong một thế giới do AI dẫn dắt?Dù chưa ai có câu trả lời chính xác, một bước khởi đầu hợp lý là xây dựng nền tảng hiểu biết cơ bản về AI - cách nó hoạt động, điểm mạnh và điểm yếu của nó. Việc phát triển hiểu biết cơ bản này là quan trọng để gỡ bỏ sự thần bí quanh AI và tránh các ngộ nhận như việc nhân cách hóa AI.

Một kỹ năng thiết yếu khác là khả năng xác định vấn đề - điều thường bị lu mờ bởi kỹ năng giải quyết vấn đề. Trong một thế giới đầy rẫy các công cụ AI có thể đưa ra lời giải ngay tức thì, giá trị thực sự nằm ở chỗ xác định đúng vấn đề, phân tích rõ ranh giới của nó và sáng tạo trong cách định hình lại để mở rộng không gian giải pháp.

Bối cảnh AI liên tục thay đổi cũng đòi hỏi người học có kỹ năng khám phá và thử nghiệm. Khi các công cụ AI mới và được cập nhật xuất hiện ngày càng nhiều, khả năng thích ứng và học nhanh là điều sống còn. Vì những công cụ này thường không có hướng dẫn sử dụng, và ứng dụng thực tế của chúng có thể gây bất ngờ ngay cả cho chính người tạo ra, nên việc rèn luyện tư duy khám phá và sẵn sàng học qua thử-sai là yếu tố then chốt.

Tư duy phản biện và khả năng tự phản tỉnh cũng ngày càng trở nên quan trọng. Khi ranh giới giữa thực và ảo trở nên mờ nhạt, và các công cụ AI đôi khi tạo ra thông tin sai lệch hoặc thiên vị, chúng ta cần những người có khả năng xử lý thông tin một cách tỉnh táo, phản biện. Đồng thời, cần có khả năng suy ngẫm về tác động sâu rộng của AI lên cách ta giải quyết vấn đề, bản sắc cá nhân và cấu trúc xã hội - bởi AI đang ngày càng thâm nhập vào mọi khía cạnh cuộc sống.

Đánh giá thế nào trong kỷ nguyên AI đồng hành?

Những phương pháp đánh giá truyền thống mà ngành giáo dục đã sử dụng từ lâu đang dần trở nên lỗi thời. Nhưng điều đó có thể là một tín hiệu tích cực.

Khi ta thừa nhận rằng học sinh, sinh viên sẽ sử dụng các công cụ AI tạo sinh - dù được cho phép hay không - thì điều đó mở ra những kỳ vọng mới về kết quả học tập. Ta có thể đi xa hơn bài luận hay bài tập định lượng để yêu cầu những sản phẩm học tập hiện đại, thực tiễn và mang tính ứng dụng hơn. Đó có thể là việc tạo ra sản phẩm mẫu, phần mềm hay hiện vật có chức năng, giúp người học chuẩn bị tốt hơn cho những bước tiếp theo trong học tập và sự nghiệp.

Tuy nhiên, việc cho phép dùng AI tạo sinh trong bài tập chỉ là bước đầu. Quan trọng không kém là việc kết hợp với hướng dẫn và cố vấn chặt chẽ từ giáo viên. Điều này đòi hỏi những phương pháp sư phạm mới được thiết kế riêng cho bối cảnh có AI, nhưng vẫn dựa trên những lý thuyết giáo dục đã được chứng minh.

Cá nhân hóa giáo dục cho mọi người

Cá nhân hóa giáo dục từ lâu đã là đặc quyền của một bộ phận nhỏ người học. AI tạo sinh có thể làm thay đổi điều đó.

Nó mang lại viễn cảnh về một tương lai nơi mọi người đều có thể tiếp cận việc học phù hợp với nhu cầu cá nhân - kể cả 250 triệu trẻ em hiện không được đi học. Hãy tưởng tượng một thế giới nơi các trợ giảng AI có thể tạo ra nội dung học tập và câu trả lời phù hợp với từng người học, theo năng lực và sở thích riêng, bất kể họ đang ở đâu trên thế giới.

Nghe có vẻ viễn tưởng, nhưng điều này đang dần trở thành hiện thực. Ví dụ như Khanmigo - một trợ lý AI được Khan Academy phát triển để hỗ trợ học sinh ở nhiều môn học khác nhau. Hiện nay, người dùng cũng có thể tạo ra các chatbot tùy chỉnh từ ChatGPT mà không cần kỹ năng lập trình.

AI tạo sinh còn hứa hẹn mang đến cho giáo viên một bộ trợ lý ảo để xử lý các công việc hành chính hoặc hỗ trợ tạo ra tài liệu học mới. Trong bối cảnh thiếu giáo viên và khủng hoảng kiệt sức, AI có thể tạo ra sự khác biệt lớn, giúp giáo viên dành nhiều thời gian và năng lượng hơn cho công việc chính: giảng dạy.

Trong tương lai mà AI đóng vai trò trung tâm trong việc truyền đạt thông tin, mục tiêu của lớp học cũng cần thay đổi. Lớp học có thể được chuyển sang mô hình “lớp học đảo ngược” (flipped classroom), nơi thời gian trên lớp được dành cho các hoạt động tương tác và hợp tác thực sự.

Có lẽ mối đe dọa lớn nhất đối với giáo dục trong kỷ nguyên AI không nằm ở bản thân công nghệ, mà nằm ở sự do dự của chúng ta trong việc khám phá và tận dụng một cách nghiêm túc tiềm năng rộng lớn của AI để khởi tạo một kỷ nguyên học tập, giảng dạy và phát triển mới.

(Theo Weforum)