Nhân dân thị xã Bà Rịa chào đón Quân giải phóng. (Ảnh tư liệu)
Bà Rịa-Vũng Tàu án ngữ đường biển duy nhất vào Sài Gòn, hơn 80% hàng viện trợ của Mỹ được chuyển qua cửa ngõ này. Bà Rịa-Vũng Tàu được Mỹ-Ngụy xây dựng thành một căn cứ quân sự lớn, một trung tâm huấn luyện và hậu cứ, dịch vụ cho cuộc chiến tranh xâm lược.
Sau khi Phan Rang, Phan Thiết, Xuân Lộc thất thủ, Bà Rịa-Vũng Tàu trở thành cái túi chứa tàn quân Ngụy từ các nơi đổ về.
17 giờ ngày 26/4/1975, 19 khẩu trọng pháo trút bão lửa vào các căn cứ của địch, nổ súng báo hiệu lệnh, mở màn cuộc tiến công giải phóng Bà Rịa-Vũng Tàu.
23 giờ ngày 26/4/1975, Trung đoàn 12 mở đợt tiến công quận lỵ Đức Thạnh. Tại chi khu Đức Thạnh, địch dựa vào công sự kiên cố đã phản kích quyết liệt; tuy nhiên không chịu nổi các đợt tiến công dồn dập của lực lượng giải phóng.
Sáng 27/4/1975, quận lỵ Đức Thạnh được giải phóng. Đây là quận lỵ đầu tiên của tỉnh được giải phóng.
Tại thị xã Bà Rịa, sau loạt pháo mở màn chiến dịch lúc 17 giờ ngày 26/4/1975, Trung đoàn 141 cùng bộ đội địa phương và lực lượng biệt động dẫn đường tiến công vào thị xã và Trung tâm huấn luyện Vạn Kiếp. Chiến sự trong thị xã ác liệt, quân ta và địch giành nhau từng góc phố.
Đến rạng sáng 27/4, các mũi tiến công đồng loạt xuất kích đánh chiếm các mục tiêu trọng yếu của địch.
15 giờ ngày 27/4, ta chiếm lĩnh hoàn toàn các cơ quan đồn bốt của địch trong nội ô. Thị xã Bà Rịa được giải phóng. Cờ Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam tung bay trên đỉnh Lầu nước (Nhà Tròn).
Trên địa bàn Xuyên Mộc và Long Đất, lực lượng vũ trang địa phương cũng đồng loạt mở các cuộc tiến công. Sáng 27/4, lực lượng vũ trang Xuyên Mộc tiến công, áp sát, bao vây các chi khu. Địch tháo chạy hỗn loạn. Trưa 27/4, Xuyên Mộc được giải phóng.
Các xã Phước Thạnh, Phước Thọ, Phước Hòa Long được giải phóng lúc 12 giờ 30 phút ngày 27/4/1975. Cờ Tổ quốc, cờ Mặt trận bay rợp trời Long Đất.
16 giờ cùng ngày, xã Phước Lợi được giải phóng. Với khí thế tiến công, ngày 28/4/1975, các đơn vị thuộc Sư đoàn 3 Sao Vàng chia làm hai mũi tiến về Vũng Tàu.
13 giờ 30 phút ngày 30/4/1975, thành phố Vũng Tàu hoàn toàn giải phóng.
Tối 27/4/1975, Cục tác chiến báo cáo tình hình chiến sự vùng ven Sài Gòn. Quân ta cơ bản thực hiện kế hoạch tác chiến chiến dịch trên các hướng.
Trong cuốn “Đại thắng mùa Xuân," Đại tướng Văn Tiến Dũng viết: Tối 27/4/1975, qua một ngày đêm chiến đấu, tại Sở Chỉ huy Chiến dịch, tình hình được tổng hợp như sau: Ở hướng Đông, Quân đoàn 2 nổ súng đúng vào 17 giờ ngày 26/4. Gần chục tiểu đoàn pháo binh trút bão lửa vào đầu giặc. Tiếng pháo vừa dứt, quân ta từ các rừng cao su ào ào xông lên theo tiếng kèn đồng vang khu rừng. Trong vòng chưa đầy hai giờ, Sư đoàn 304 chiếm được Trường Huấn luyện thiết giáp, một phần căn cứ Nước Trong.
Phối hợp với Sư đoàn 304, các chiến sỹ Sư đoàn 325 đánh chiếm chỉ khu Long Thành, vượt đường số 15, giải phóng Phước Thường và bao vây Long Tần. Sư đoàn 3 của Quân khu 5 lúc này thuộc quyền chỉ huy của Quân đoàn 2 có pháo hạng nặng và xe tăng trực tiếp chi viện tiến công như vũ bão, sau ba giờ chiến đấu đã chiếm chi khu Đức Thạnh, 15 giờ ngày 27/4 giải phóng hoàn toàn thị xã Bà Rịa, đang phát triển về hướng Vũng Tàu thì địch đánh sập cầu Cỏ May.
Sư đoàn 3 phải dừng lại để chờ sửa cầu. Phối hợp với bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân Bà Rịa đánh chiếm các đồn bốt, quận lỵ, chi khu, giải phóng một phần rộng lớn tỉnh Bà Rịa.
Ở hướng Tây Nam, ta cắt đứt đường số 4 từ cầu Bến Lúc đến ngã ba Trung Lương về phía bắc phà Mỹ Thuận và đoạn từ Cai Lậy đến An Hữu, ngăn chặn và thu hút lực lượng các sư đoàn 7, 9, 22 Ngụy, tạo điều kiện thuận lợi cho các hướng khác hoạt động.
Ở hướng Bắc, Quân đoàn 1 diệt được một số trận địa pháo địch và làm chủ đoạn đường số 16 để đưa lực lượng vào triển khai thọc sâu, đã vào cách phía Bắc Thủ Dầu Một 7km. Đêm 27/4/1975, Bình Mỹ - một cứ điểm của địch trên đường 16 bị mất. Toàn bộ đồn bốt địch án ngữ phía Đông trục đường 16 tan rã và tháo chạy. Tuyến phòng ngự của địch trên đường 16 hoàn toàn bị phá vỡ.
Ở hướng Tây Bắc, Quân đoàn 3 trong một ngày đêm diệt 11 trong số 18 trận địa pháo địch, cắt các đường số 22 và số 1, chặn các trung đoàn của Sư đoàn 25 Ngụy ngay từ Tây Ninh co về Đồng Dù và bức một tiểu đoàn thuộc Trung đoàn 50 Ngụy đầu hàng.
Một đơn vị đặc công và Trung đoàn Gia Định đánh chiếm và làm chủ con đường vành đai Sài Gòn đoạn từ cầu Bình Phước đến Quán Tre và mở cửa qua các vật chướng ngại phía bắc sân bay Tân Sơn Nhất chuẩn bị cho bộ đội chủ lực tiến công.
Trên các hướng Đông và Tây Bắc, địch đánh trả và phản kích quyết liệt hòng không cho ta đánh chiếm căn cứ Nước Trong và Hố Nai để mở đường triển khai lực lượng thọc sâu vào nội thành và chúng cố không cho ta cắt đứt sự liên hệ của Sư đoàn 25 giữa Tây Ninh và Sài Gòn. Nhưng đã đến lúc những cố gắng của quân Ngụy không sao ngăn được sự tan vỡ toàn bộ hệ thống phòng thủ của chúng.
Trong một diễn biến khác, ngày 27/4/1975, Cù Lao Thu và đảo Phú Quý-mảnh đất cuối cùng của tỉnh Bình Thuận đã được hoàn toàn giải phóng.
Tại quần đảo Trường Sa, vào lúc 1 giờ 30 phút ngày 27/4/1975, tàu 673 chở lực lượng đánh chiếm rời đảo Sơn Ca hướng về đảo Nam Yết. 10 giờ 30 phút cùng ngày, tàu 673 đến đảo Nam Yết. Một bộ phận của Phân đội 3 nhanh chóng đổ bộ chiếm giữ đảo. 11 giờ 30 phút ngày 27/4/1975, ta hoàn toàn làm chủ đảo Nam Yết.
Sau khi chiếm đảo Nam Yết, tàu 673 tiếp tục đưa một bộ phận lực lượng đi giải phóng đảo Sinh Tồn. 10h30 ngày 28/4/1975, ta hoàn toàn làm chủ đảo Sinh Tồn.
[Nguồn: TTXVN; Tổng hành dinh trong mùa Xuân toàn thắng, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000; Những trận đánh làm nên lịch sử, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2015; Đại Thắng mùa Xuân, Nxb Quân đội nhân dân, tái bản lần thứ 5, Hà Nội 2024]
Theo TTXVN/Vietnam+
