Ý tưởng choáng váng của Tổng thống Mỹ Trump có thể gây thêm bất ổn ở Trung Đông

Tổng thống Mỹ Donald Trump. (Ảnh: AP)

Đó là nhận định của chuyên gia bình luận quốc tế Phạm Phú Phúc, người từng có nhiều năm công tác ở Trung Đông và đã đến Dải Gaza, trong cuộc trao đổi với PV Tiền Phong về tuyên bố gần đây của Tổng thống Donald Trump rằng Mỹ sẽ “tiếp quản” Dải Gaza.

PV: Ông đánh giá như thế nào về phát biểu gần đây của ông Trump, rằng Mỹ sẽ tiếp quản Dải Gaza và biến nơi này thành “Riviera của Trung Đông"?

Ông Phạm Phú Phúc: Tôi cho rằng đó là đề xuất rất không bình thường. Xưa nay chưa ai đưa ra đề xuất như vậy, kể cả những tổng thống Mỹ rất quyết liệt trong quan hệ quốc tế.

Dường như chỉ có ông Trump mới nghĩ rằng đất của người khác là đất của mình; quyền của người khác là quyền của mình. Không ai được làm như thế trong quan hệ quốc tế cả. Người Palestine có quyền của họ; đó là đất của họ, là nhà nước của họ, dù thực tế họ chưa có nhà nước vì những mánh khóe chính trị. Ai có quyền đẩy họ sang Jordan, sang Ai Cập để Mỹ vào đó xây dựng? Đó là việc chiếm đất vô cớ và không bình thường. Đến nay tôi chỉ thấy mỗi Israel ủng hộ, vì điều đó có lợi cho họ.

Trước đây Israel đã chiếm Dải Gaza nhưng không giữ được, mà đến năm 2005 phải trả lại, đến năm 2007 Hamas trở thành lực lượng quản lý vùng đất này. Không giữ được mà “bán” cho bên khác thì đó là điều không thể chấp nhận được trong quan hệ quốc tế.

Hơn ai hết trên thế giới này Mỹ là nước luôn đề cao nhân quyền. Nhân quyền bao gồm cả quyền thờ cúng bố mẹ, thờ cúng tổ tiên, quyền hồi hương, quyền được sống trên mảnh đất của mình… Giờ ông Trump bảo đưa hết người Palestine sang Ai Cập và Jordan để xây dựng lại, xây đô thị, xây nhà mới. Ông ấy bảo sau này người Palestine sẽ được trở lại. Nhưng đó chỉ là lời nói hiện tại, việc có thực hiện điều đó hay không sẽ còn là câu chuyện dài. Sau này khi ông Trump kết thúc nhiệm kỳ, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cũng vậy, thì ai bảo đảm những quyền đó cho người Palestine?

Israel không đủ sức giữ Dải Gaza lại mời Mỹ vào để xây dựng, sau này Mỹ có thể tạo nên những căn nhà, căn hộ đắt đỏ, người Palestine nào đủ tiền vào đó ở? Cư dân ở đó sẽ là những người giàu có từ nhiều nơi khác đến đó mua đất, mua nhà. Đây là vấn đề nhân chủng học, khi một dân tộc bị xóa sổ khỏi mảnh đất của họ.

Israel đã chỉ đạo quân đội chuẩn bị mở đường thoát để người Palestine ra đi. Theo ông, kế hoạch của ông Trump có thực sự diễn ra không?

Họ muốn làm gì thì trước tiên phải đẩy người Palestine đi. Nhưng để trả lời câu hỏi này, tôi nói luôn rằng kế hoạch của họ không bao giờ thành công. Tôi đã thấy Thủ tướng Palestine Mohammad Mustafa và Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas tuyên bố người Palestine không rời bỏ một tấc đất của họ ở Bờ Tây và Dải Gaza, trừ khu đông của Zerusalem nơi Israel đang chiếm.

Tôi ước tính hiện còn khoảng 1,4 triệu người Palestine ở Dải Gaza. Để đẩy hết họ ra khỏi vùng đất đó không phải chuyện dễ. Nếu đẩy tất cả họ đi để người Mỹ xây dựng, biến nơi đó thành “Riviera của Trung Đông” thì sẽ có hàng chục nghìn, thậm chí hàng trăm ngàn người Palestine nữa thiệt mạng. Đó sẽ là một thảm họa mới ở Trung Đông mà chúng ta chưa từng chứng kiến.

Thảm họa đó sẽ khốc liệt hơn rất nhiều so với chiến dịch tấn công mà Israel thực hiện ở Dải Gaza kể từ ngày 7/10/2023, để đáp trả đòn bất ngờ của Hamas. Đến nay, chiến dịch tấn công của Israel đã giết chết khoảng 47.000 người Palestine.

Tôi đã đến Dải Gaza hơn một lần. Tôi rất hiểu ý chí của người Palestine như thế nào. Họ sẵn sàng hy sinh những đứa con của mình, sẵn sàng chia tay bố mẹ để ra chiến trường bảo vệ đất nước. Lòng yêu nước của họ rất lớn. Tôi tin rằng tham vọng của ông Trump sẽ không bao giờ thành hiện thực.

Cảnh tượng hoang tàn ở Dải Gaza sau cả năm trời xung đột. (Ảnh: AP)

Những bài học không thể quên

Đến nay chúng ta đã thấy sự phản đối của người Palestine và thế giới Ả-rập về kế hoạch mà ông Trump đưa ra. Theo ông, tình hình hiện nay có thể dẫn đến những hậu quả gì?

Cái gì tương đối tốt còn được bên này bên kia ủng hộ, nhưng không bình thường thì không ai ủng hộ. Đề xuất của ông Trump đến nay không được ai ủng hộ, trừ Israel, trong khi một số nước Tây Âu đang nghiêng ngả.

Chúng ta thấy Liên đoàn các nước Ả-rập, Liên minh châu Âu, Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh, Tổ chức hợp tác Hồi giáo, châu Phi, Nga, Trung Quốc… đã lên tiếng phản đối. Ở Mỹ, đảng Dân chủ không đồng tình, trong đảng Cộng hòa không phải tất cả ủng hộ, dù có người e dè chưa lên tiếng.

Tôi nghĩ kế hoạch này không có tương lai, không thể thực thi được. Không chỉ với Dải Gaza, ông Trump cũng từng tuyên bố sẽ giành lấy Greenland, lấy lại kênh đào Panama hay sáp nhập Canada thành 1 bang của Mỹ. Ông ấy cứ nói thế chứ thực thi hay không là chuyện khác.

Với Trung Đông, tôi đã ở đó mười mấy năm nên hiểu rằng họ sẽ không bao giờ chấp nhận điều đó.

Nếu người Mỹ muốn làm chuyện gì lớn ở Trung Đông, họ không nên quên hình ảnh xác lính Mỹ bị kéo lê trên đường phố Mogadishu của Somalia. Họ cũng không nên quên chuyện Đại sứ quán của Mỹ ở Tehran bị các thanh niên Iran bao vây và ném bom xăng năm 1979, dẫn đến việc 50 người Mỹ làm việc trong Đại sứ quán bị giam lỏng suốt 444 ngày.

Afghanistan cũng là một bài học lớn. Mỹ tạo ra Taliban để chống Liên Xô, nhưng sau này không ai chống Mỹ mạnh như Taliban. Cuối cùng chính quyền Tổng thống Joe Biden trước đây phải thực hiện chiến dịch rút quân khỏi Afghanistan trong hỗn loạn. Tất cả những bài học đó vẫn còn nóng hổi cho đến bây giờ.

Ông nhận xét như thế nào về những ngày đầu tiên của chính quyền Trump?

Từ ngày 20/1 đến nay chưa nhiều thời gian, nhưng chúng ta thấy tính ông Trump vẫn bốc đồng và khó đoán. Có vẻ ông ấy tự tin hơn sau khi giành chiến thắng lớn trong cuộc bầu cử vào tháng 11 năm ngoái. Sợ rằng nếu vấn đề Dải Gaza, quan hệ với châu Âu, với Trung Quốc, Mexico, Canada… cứ căng thẳng như thế, Mỹ sẽ rơi vào cảnh “một mình một ngựa”, không còn đồng minh nữa và một mình chống lại thế giới. Tự tin quá mức có thể không quay lại được. Đó là điều mà nhiều người đã dự đoán.

Tôi cho rằng chừng nào Mỹ vẫn cứ can thiệp sâu vào Trung Đông, vẫn cứ một mực ủng hộ Israel và bỏ rơi quyền lợi, lợi ích dân tộc của người Palestine và thế giới Ả-rập thì Trung Đông không bao giờ có hòa bình. Trung Đông chỉ có thể có hòa bình khi nào giải pháp hai nhà nước được thực hiện. Để thực hiện được giải pháp đó cần sự công bằng, xây dựng và thiện chí.

Cảm ơn ông.

Thu Loan (thực hiện)