Xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc tăng vọt bất chấp lệnh hạn chế

Xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc vẫn tăng dù có lệnh hạn chế

Theo số liệu hải quan Trung Quốc, lượng đất hiếm xuất khẩu trong tháng 5 đạt gần 5.865 tấn, tăng 23% so với tháng trước và là con số cao nhất trong 12 tháng qua. Điều này gây bất ngờ trong bối cảnh Bắc Kinh vừa áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu vào tháng 4 đối với một số loại đất hiếm và nam châm đất hiếm.

Các chuyên gia cho rằng mức tăng này có thể đến từ việc các loại đất hiếm không nằm trong danh mục bị hạn chế vẫn được xuất khẩu bình thường. Mặt khác, các doanh nghiệp nước ngoài có thể đã gấp rút nhập hàng trước khi các hạn chế được mở rộng hoặc thực thi nghiêm ngặt hơn.

Tuy nhiên, số liệu hiện tại vẫn chưa phân biệt rõ ràng các loại đất hiếm nào được xuất khẩu, do đó cần chờ báo cáo chi tiết hơn vào ngày 20/6 để đánh giá chính xác tác động của các biện pháp kiểm soát.

Việc Trung Quốc – nhà cung cấp đất hiếm hàng đầu thế giới – áp dụng kiểm soát xuất khẩu đã nhanh chóng gây ra hiệu ứng lan rộng. Đất hiếm là nguyên liệu không thể thiếu trong các ngành công nghệ cao như sản xuất ô tô điện, điện thoại thông minh và chất bán dẫn.

Trong tháng 4, xuất khẩu nam châm đất hiếm – thành phần chủ chốt trong động cơ điện – đã giảm một nửa. Nhiều nhà máy sản xuất linh kiện ô tô tại châu Âu phải tạm ngừng hoạt động vì thiếu nguyên liệu.

Một số công ty sản xuất chip tại châu Âu cũng cảnh báo rằng họ chỉ còn đủ nguyên liệu cho vài tuần nữa, và nguy cơ phải dừng sản xuất là rất cao nếu không tìm được nguồn thay thế.

Lệnh hạn chế xuất khẩu còn trở thành một nội dung quan trọng trong cuộc điện đàm hiếm hoi giữa lãnh đạo Mỹ và Trung Quốc gần đây, cho thấy mức độ ảnh hưởng mang tính chiến lược toàn cầu của đất hiếm.

Trung Quốc đang kiểm soát những loại đất hiếm nào?

Hiện tại, Trung Quốc chưa áp đặt hạn chế với toàn bộ 17 nguyên tố đất hiếm, mà mới chỉ chọn lọc một số loại và sản phẩm chế biến từ đất hiếm như nam châm.

Dù vậy, việc thiếu minh bạch trong các số liệu công bố khiến các nước và doanh nghiệp khó xác định mức độ ảnh hưởng cụ thể. Số liệu xuất khẩu mới nhất không chia rõ loại đất hiếm nào tăng hay giảm, khiến giới phân tích phải chờ báo cáo đầy đủ vào cuối tháng 6 để có cái nhìn toàn diện.

Tuy nhiên, việc giảm mạnh xuất khẩu nam châm đất hiếm trong tháng 4 đã cho thấy Trung Quốc hoàn toàn có khả năng gây tác động mạnh mẽ đến chuỗi cung ứng toàn cầu chỉ bằng những thay đổi nhỏ trong chính sách.

Xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc năm 2025 có xu hướng ra sao?

Tính chung trong 5 tháng đầu năm 2025, Trung Quốc đã xuất khẩu khoảng 24.827 tấn đất hiếm – tăng nhẹ so với con số 24.266,5 tấn cùng kỳ năm ngoái.

Sự tăng trưởng này cho thấy nhu cầu toàn cầu đối với đất hiếm vẫn rất lớn, bất chấp các lo ngại về hạn chế nguồn cung và sự phụ thuộc vào Trung Quốc.

Nhiều quốc gia và doanh nghiệp đang tìm cách đa dạng hóa nguồn cung đất hiếm, nhưng việc này đòi hỏi thời gian và đầu tư lớn. Trong ngắn hạn, Trung Quốc vẫn giữ vai trò gần như không thể thay thế trong chuỗi cung ứng nguyên liệu này.

Nếu chính phủ Trung Quốc tiếp tục mở rộng các biện pháp kiểm soát, thị trường toàn cầu có thể đối mặt với những cú sốc lớn hơn trong nửa cuối năm.

Trung Quốc không chỉ đơn thuần bảo vệ nguồn tài nguyên chiến lược mà còn sử dụng đất hiếm như một công cụ đàm phán trong quan hệ quốc tế.

Việc thắt chặt xuất khẩu trong thời điểm nhạy cảm cho thấy Bắc Kinh muốn gia tăng vị thế thương lượng, nhất là với các quốc gia đang cạnh tranh trong lĩnh vực công nghệ cao như Mỹ và EU.

Bên cạnh đó, các biện pháp này còn thúc đẩy sự phát triển ngành công nghiệp trong nước, ưu tiên sử dụng đất hiếm cho sản xuất nội địa và nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm chế biến sâu.

Về dài hạn, Trung Quốc có thể sẽ tiếp tục điều chỉnh chính sách xuất khẩu để vừa kiểm soát thị trường, vừa duy trì ảnh hưởng toàn cầu trong lĩnh vực công nghệ chiến lược.

Kì Lân (Theo Reuters)