Xuất khẩu cá ngừ đóng hộp sang EU: 'Tắc' từ nguyên liệu đến thuế quan

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, các doanh nghiệp thành viên phản ánh, một trong những nguyên nhân tác động mạnh tới xu hướng xuất khẩu cá ngừ đóng hộp sang EU trong năm 2024 là thiếu nguyên liệu, đặc biệt là nguồn nguyên liệu có xuất xứ thuần túy (được đánh bắt bởi đội tàu trong nước).

Sau khi Nghị định số 37/2024/NĐ-CP có hiệu lực vào ngày 19/5/2024, với quy định kích thước tối thiểu được phép khai thác chưa phù hợp đối với các loài hải sản, trong đó có cá ngừ vằn, đã ảnh hưởng nghiêm trọng tới hoạt động sản xuất, kinh doanh bình thường của ngư dân và doanh nghiệp, gia tăng thêm các gánh nặng kinh tế cho chuỗi sản xuất liên quan.

Nhiều lô nguyên liệu của ngư dân khai thác ở các tỉnh liên quan đến quy định kể trên trong thời gian qua đang ở trạng thái “treo” và ách tắc, nằm trong kho và không thể xuất khẩu được khi các cảng cá, các chi cục không thể cấp các giấy tờ S/C, C/C. Nhiều đơn hàng, đặc biệt là cá ngừ đóng hộp, xuất khẩu sang các thị trường doanh nghiệp đã phải bỏ lỡ. Một số hợp đồng đã ký thì khách hàng đang yêu cầu dừng hoặc phạt hợp đồng. Ngư dân khai thác các loài kể trên gặp nhiều khó khăn khi “đầu mua” không dám mua, bị đình trệ, một số đã không thể đi biển thường xuyên như kế hoạch.

Một trong những nguyên nhân tác động mạnh tới xu hướng xuất khẩu cá ngừ đóng hộp sang EU trong năm 2024 là thiếu nguyên liệu, đặc biệt là nguồn nguyên liệu có xuất xứ thuần túy.

Các đơn hàng xuất khẩu phải sử dụng nguyên liệu nhập khẩu thì không được hưởng ưu đãi thuế quan theo thỏa thuận trong Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và EU (EVFTA). Điều này đang làm giảm khả năng cạnh tranh của các mặt hàng cá ngừ đóng hộp của Việt Nam tại khối thị trường EU.

Bên cạnh đó, danh mục các loài thủy sản được phép kinh doanh tại Việt Nam tại phụ lục IV của Nghị định 37/2024/NĐ-CP chưa được rõ ràng đang dẫn đến các hiểu nhầm không đáng có trong công tác thực thi của một số cơ quan/tổ chức chịu trách nhiệm, gây ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Số liệu thống kê của VASEP cho thấy, trong năm 2024, xuất khẩu cá ngừ đóng hộp của Việt Nam sang EU sau khi tăng trưởng tốt trong 5 tháng đầu năm đã liên tục sụt giảm trong những tháng cuối năm. Tính riêng trong quý IV/2024, xuất khẩu cá ngừ đóng hộp của ở mức tương đương so với cùng kỳ năm 2023, đạt gần 17 triệu USD. Tính cả năm 2024, kim ngạch xuất khẩu cá ngừ đóng hộp sang EU đạt gần 74 triệu USD, tăng 4% so với năm 2023.

Hiện Đức, Hà Lan, Ba Lan, Italy và Rumania lần lượt là 5 thị trường nhập khẩu nhiều nhất cá ngừ đóng hộp của Việt Nam trong năm 2024, chiếm 70% tổng giá trị xuất khẩu.

Theo VASEP, bước sang năm 2025, mặc dù hạn ngạch ưu đãi thuế quan dành cho các sản phẩm cá ngừ đóng hộp của Việt Nam sang EU đã được khởi động lại, nhưng các đơn hàng xuất khẩu của Việt Nam vẫn đang bị kìm hãm do những vấn đề nêu trên. Do đó, cộng đồng các doanh nghiệp xuất khẩu cá ngừ đóng hộp đang rất mong chờ Chính phủ sớm có Nghị định sửa đổi bổ sung một số Nghị định trong lĩnh vực thủy sản để tạo điều kiện thuận lợi, thúc đẩy xuất khẩu sang khối thị trường EU.

Minh Thu