Xuất bản và truyền thông đang làm giàu nhờ quá khứ

Ảnh: Bloomberg

Trên khắp Mỹ và châu Âu, các chương trình podcast lịch sử đang trở thành hiện tượng. Một ví dụ là The Rest is History của hai nhà sử học Tom Holland và Dominic Sandbrook. Từ New Zealand đến New York, Los Angeles hay sân khấu Albert Hall có sức chứa 5.000 chỗ ngồi của London, rất đông người hâm mộ đổ tới để nghe hai người đàn ông Anh trung niên thân thiện nói về người Visigoth hoặc Đô đốc Nelson - vị tướng nổi tiếng trong cuộc chiến Napoleon.

Podcast The Rest is History cũng được tải xuống 12,5 triệu lần mỗi tháng, đưa chương trình này vượt xa một podcast tương đối phổ biến trước đó là This American Life. Goalhanger, công ty sản xuất The Rest is History, đã ký một thỏa thuận với một công ty sản xuất phim của Hollywood để phát triển các định dạng phim và truyền hình dựa trên chương trình podcast lịch sử này.

Nhìn rộng hơn, ngành kinh doanh quá khứ đang bùng nổ. Vào năm 2023, người dân ở Anh và Ireland đã chi nhiều tiền cho sách lịch sử hơn bất kỳ thời điểm nào khác, tính từ khi Nielsen BookData bắt đầu theo dõi số liệu này từ năm 1998.

Doanh số bán sách lịch sử cổ đại tăng 67% từ năm 2013 đến năm 2023, trong khi những tác phẩm tập trung vào các chủ đề cụ thể, như các câu chuyện trong cuộc sống, sự kiện hoặc phong trào nào đó, tăng 70% trong cùng kỳ. Tại Mỹ, nơi thị trường sách nói chung đang đi ngang, sách lịch sử đã tăng 6% chỉ trong năm qua, theo Circana. Lần đầu tiên trong một năm bầu cử, lịch sử là một danh mục bán chạy hơn chính trị (thậm chí gấp đôi).

Trên các nền tảng truyền thông số, các tác giả và chuyên gia lịch sử cũng nhận được nhiều sự chú ý. Giáo sư lịch sử Heather Cox Richardson của Đại học Boston là một trong những tác giả thành công nhất của Substack, với 1,8 triệu người đăng ký. Trên Tiktok, La Mã và những điều nam giới nghĩ về đế chế này đã trở thành chủ đề của hơn 85 triệu video.

Trong giới podcast, hàng trăm chương trình về lịch sử, như The Rest is History, Hardcore History, Revisionist History, The History of Rome, Stuff You Missed in History Class, Tides of History, History Hit,… được lập nên để thỏa mãn “cơn thèm” của công chúng đối với những cuộc thảo luận về chiến tranh, chế độ quân chủ, đế chế, bệnh dịch hay các cuộc cách mạng.

Giá trị của lịch sử

Con đường dẫn đến sự thống trị thế giới của các podcast lịch sử bắt đầu vào đầu những năm 1990, cùng thời gian với sự phát triển mạnh mẽ của sự Internet. Dan Carlin, một chuyên gia lịch sử tại Đại học Colorado vào cuối những năm 1980, đã lẻn vào trường báo chí để nghe một bài nói chuyện của nhà báo phát thanh lớn Connie Chung.

Trong buổi hỏi đáp, một sinh viên đã hỏi Chung rằng học phần nào sẽ giúp họ chuẩn bị tốt nhất cho sự nghiệp. Chung đưa ra câu trả lời mà bà thừa nhận là không được ưa chuộng. Bà nói với họ rằng những kỹ năng sinh viên báo chí đang được học sẽ được dạy lại cho họ khi họ đi làm, và sẽ tốt hơn nếu rèn luyện các kỹ năng cơ bản về tư duy phản biện, phân tích và nghiên cứu, bằng cách học lịch sử.

Tom Holland và Dominic Sandbrook - hai người dẫn chương trình của The Rest is History. Ảnh: Bloomberg.

Carlin tin vào điều này và khi trở thành một nhà báo ở Los Angeles, ông cũng thành thạo trong việc tìm ra những điều ẩn sau các câu chuyện. Ông chuyển sang phát thanh và vào mùa hè năm 2006, bắt đầu chương trình podcast Hardcore History.

Tập đầu tiên chỉ dài 16 phút. Ông nhớ đã đạt được 5.000 lượt tải xuống - một "chiến thắng lớn" vào thời điểm đó. Nhưng thực tế, con số đó chưa phải là lớn vì trong những thập kỷ tiếp theo, lượng khán giả của ông tăng lên đến hàng triệu người. Carlin nhận ra không có giới hạn nào đối với nhu cầu được nghe về lịch sử.

Các tập podcast hiện có thể kéo dài hơn sáu giờ và mặc dù Carlin chỉ sản xuất một hoặc hai tập mỗi năm, Hardcore History vẫn là một trong những podcast lịch sử phổ biến nhất trên thế giới. Carlin cho biết quảng cáo chỉ chiếm một phần nhỏ trong doanh thu và phần lớn còn lại đến trực tiếp từ người nghe, những người trả tiền cho từng tập hoặc đăng ký gói với giá lên tới 100 USD. Những tập đầu của ông vẫn bán chạy, một lợi thế của ngành lịch sử là tài liệu cũ không lỗi thời.

Thành công của Carlin có lẽ là nhờ thông tin chuẩn xác. Ông dành 6-8 tháng cho một tập phim, trong đó hai tháng sẽ dành hoàn toàn cho việc đọc và nghiên cứu. Vào thời điểm mà rất nhiều sản phẩm truyền thông được làm nhanh chóng và chủ yếu mang tính gợi mở, khán giả lịch sử thực sự đắm chìm vào chủ đề của họ.

Sự quan tâm từ toàn cầu

Vào năm 2019, một công ty sản xuất truyền hình nhỏ có trụ sở tại London, Goalhanger Films, đã mở rộng từ mảng tài liệu thể thao sang sản xuất một podcast về Thế chiến 2 có tên là We Have Ways of Making You Talk, do nhà sử học James Holland và diễn viên hài kiêm nhà sử học Al Murray dẫn chương trình. Đồng sáng lập công ty Goalhanger, Jack Davenport cho biết họ đã rất ngạc nhiên trước việc podcast nhanh chóng đạt tới một triệu lượt tải xuống mỗi tháng.

Tuy nhiên, để thu hút nhiều khán giả hơn, Davenport biết họ sẽ cần một chương trình có nội dung và cách tương tác dễ tiếp cận hơn. Vì vậy, họ đã nghĩ ra một định dạng có thể để khán giả tham gia bất kỳ lúc nào, đó là tách nhỏ nội dung theo từng tập. Họ đã đưa ý tưởng này cho Tom Holland, người nổi tiếng với các tác phẩm lịch sử viết về Rome, Hồi giáo và châu Âu thời trung cổ và để Tom tự quyết định người muốn dẫn chương trình cùng, chính là Dominic Sandbrook. Chính sự ăn ý này phần nào mở ra cánh cửa dẫn đến thành công toàn cầu của The Rest is History.

Dù vậy, điều tạo nên những podcast lịch sử hay nhất không chỉ là mối quan hệ giữa những người dẫn chương trình, mà còn là tình cảm chân thành của họ dành cho chủ đề này.

Sandbrook cho biết, khán giả "yêu thích những câu chuyện. Họ yêu thích các nhân vật. Họ thích cảm giác được đưa trở lại quá khứ. Vì vậy, theo một cách kỳ lạ, tôi nghĩ rằng họ không thực sự đến với podcast vì chúng tôi, mà là vì những gì chúng tôi mang tới, sự phong phú của quá khứ, những cuộc phiêu lưu tuyệt vời, một thế giới đã biến mất mà chúng ta sẽ không bao giờ gặp lại nữa".

Minh Hoa