Xu hướng mở ngành học 'cạnh tranh' AI

Ảnh minh họa INT.

Trong đó đáng chú ý là xu hướng đầu tư vào nhóm ngành khó bị trí tuệ nhân tạo (AI) “cướp” việc làm.

Trường Cao đẳng Lý Tự Trọng TPHCM dự kiến mở thêm 3 ngành học, trong đó có ngành mộc xây dựng - trang trí nội thất và thiết kế thời trang. Trường Cao đẳng Bách khoa Sài Gòn cũng lên kế hoạch mở thêm một số ngành thuộc khối sức khỏe như: Y sĩ, điều dưỡng, chăm sóc sắc đẹp. Trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Hà Nội tiếp tục đầu tư vào nghề truyền thống như: Du lịch, Kỹ thuật chế biến…

“Từng có thời mộc, xây dựng, may mặc… tuột dốc, nhường cho ngành công nghệ. Thế nhưng trong bối cảnh AI rộ nở tranh nhiều việc làm, thì nghề thợ may, mộc, xây dựng… nếu được đào tạo bài bản sẽ trở thành nghề ‘hái ra tiền’”, một lãnh đạo trường nghề chia sẻ.

AI phát triển mang đến nhiều cơ hội lẫn thách thức cho con người về việc làm. Tại Diễn đàn Kinh tế thế giới diễn ra đầu năm 2024, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho rằng, khoảng 40% việc làm trên toàn thế giới có thể bị ảnh hưởng bởi sự phát triển của AI. Nhóm công việc dễ bị AI tranh nhiều nhất là kế toán, lập trình, nhân viên ngân hàng… Thế nhưng, bên cạnh đó nhiều ngành nghề ít bị ảnh hưởng, có cơ hội mưu sinh ổn định hơn như lao động phổ thông có kỹ năng, thợ làm vườn, sửa chữa, nề, lao động trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe...

Thực tế tuyển dụng gần đây cho thấy nhu cầu lao động có kỹ năng nghề rộng cơ hội việc làm hơn. Phân chia nhu cầu tuyển dụng đầu năm 2025 theo trình độ chuyên môn kỹ thuật của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội TPHCM (trước khi sáp nhập) cho thấy, nhu cầu tuyển dụng tập trung chủ yếu vào nhóm công nhân kỹ thuật không bằng cấp, chiếm 37,31%.

Các nhóm trình độ khác lần lượt gồm chứng chỉ nghề ngắn hạn dưới 3 tháng (14,48%), sơ cấp nghề từ 3 - 12 tháng (7,88%), trung cấp (19,59%), cao đẳng (8,48%). Trong khi đó, nhu cầu tuyển dụng trình độ đại học có xu hướng giảm. Kết quả khảo sát gần 1.800 đơn vị sử dụng lao động tại 4 tỉnh, thành phố khu vực Đông Nam Bộ từ đề tài nghiên cứu do PGS.TS Hồ Quốc Bằng - Phó Trưởng ban, Ban Đào tạo (Đại học Quốc gia TPHCM) làm chủ nhiệm cho thấy, nhu cầu tuyển dụng lao động trình độ cao (từ đại học trở lên) sẽ giảm khoảng 14,4% trong 3 năm tới.

Xu hướng rộng mở việc làm nhóm giáo dục nghề nghiệp trong bối cảnh AI phát triển đang kéo theo những thay đổi trong cân nhắc chọn nghề của học sinh trên toàn cầu. Theo National Student Clearinghouse - công ty chuyên về dữ liệu giáo dục ở Mỹ, số học sinh đăng ký vào các trường nghề tăng 16% vào năm ngoái.

Số chọn nghề xây dựng và bảo trì hệ thống điều hòa không khí, sửa chữa xe tăng lần lượt 23% và 7% kể từ năm 2022, trong khi tỷ lệ nhập học đại học chỉ tăng 1,2%. Còn tại Việt Nam, những năm gần đây tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp có sự khởi sắc, không thiếu những học sinh giỏi thừa sức vào đại học vẫn chọn trường nghề. Đây là cơ hội cho giáo dục nghề nghiệp tăng tốc.

Việc nhiều trường nghề quan tâm mở ngành mới, đặc biệt nhóm ngành khó bị AI cạnh tranh trong mùa tuyển sinh 2025 cho thấy đào tạo đã kịp thời thích ứng thị trường lao động và tình hình hướng nghiệp của học sinh. Cùng với việc giáo dục nghề nghiệp trở về thuộc sự quản lý của Bộ GD&ĐT, thông tin tuyển sinh các trường sẽ được cập nhật lên hệ thống tuyển sinh chung, công tác tuyển sinh nghề nghiệp tới đây sẽ thuận lợi hơn.

Tuy vậy, khó khăn lớn nhất với các trường nghề khi mở thêm ngành học mới vẫn là làm sao đủ kinh phí đầu tư đáp ứng những yêu cầu, quy định về cơ sở vật chất, thiết bị thực hành, bởi đặc trưng của giáo dục nghề nghiệp là thực hành nhiều. Bài toán này sẽ khó giải nếu thiếu sự chung sức của các địa phương.

Gần đây TPHCM dự kiến chi gần 3.360 tỷ đồng để đầu tư nâng cấp năng lực đào tạo nghề cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp của thành phố. Đây là tín hiệu tích cực cần nhân rộng, để hệ thống giáo dục nghề nghiệp đáp ứng nhu cầu nhân lực trong bối cảnh mới.

Gia Khánh