Xét xử lại vụ án liên quan tới các cựu chiến binh ở Đắk Nông

Tại sao lại phải xét xử lại vụ án này từ cấp sơ thẩm?

Đó là vì sau khi chấp hành án tù tại Trại giam Công an tỉnh Đắk Nông và thi hành xong khoản tiền bồi thường thiệt hại, các CCB: Đỗ Mạnh Hùng, Ngân Xuân Dũng, Vũ Tất Đắc, Hoàng Văn Sằn, Nguyễn Nam Thái và Cao Minh Điến tiếp tục kêu oan trong hơn 10 năm qua.

Điều này khiến cơ quan chức năng vào cuộc khi thấy có nhiều dấu hiệu còn chưa rõ ràng. Ngày 18-5-2020, Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp cao tại TP Hồ Chí Minh đã ban hành Quyết định giám đốc thẩm số 16/2020/HS-GĐT hủy toàn bộ Bản án phúc thẩm số 117/2017/HS-PT, ngày 14, 15-12-2017 của Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Nông và Bản án sơ thẩm số 45/2017/HS-ST ngày 12-9-2017 của Tòa án nhân dân thị xã Gia Nghĩa để điều tra lại.

Các CCB đã từng tham gia kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và bảo vệ biên giới phía Bắc tin rằng, những "oan sai" đã chịu đựng trong hơn 10 năm qua sẽ được làm sáng tỏ sau khi có sự vào cuộc của cơ quan chức năng; đồng thời những tổ chức, cá nhân cố tình vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng hình sự trong vụ án này cũng phải được làm rõ và xử lý nghiêm minh theo đúng quy định của pháp luật.

Trước đó, ngày 14-4-2016, Tòa án nhân dân thị xã Gia Nghĩa mở phiên tòa sơ thẩm (lần 1) tuyên 7 bị cáo, trong đó 6 bị cáo nhận khung hình phạt 6 tháng tù, riêng bị cáo Đỗ Mạnh Hùng 7 tháng tù. Sau khi bị Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Nông tuyên hủy án sơ thẩm, ngày 12-9-2017, Tòa án nhân dân thị xã Gia Nghĩa mở phiên tòa sơ thẩm (lần 2), xét xử 6 bị cáo (vì bị cáo Đoàn Xuân Trường chết trong thời gian tại ngoại vào ngày 13-8-2017 do bị bệnh), tuyên phạt như phiên tòa sơ thẩm (lần 1). Và ngày 14, 15-12-2017, Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Nông mở phiên tòa phúc thẩm (lần 2) tuyên y án sơ thẩm.

Nhóm CCB Đắk Nông trao đổi với phóng viên về diễn biến vụ án.

Diễn biến vụ án

Theo Quyết định Kháng nghị Giám đốc thẩm của Tòa án nhân dân cấp cao tại TP Hồ Chí Minh, ngày 09-3-2020 ghi rõ phần nội dung vụ án:

Vào năm 2008, UBND xã Trường Xuân, huyện Đắk Song, tỉnh Đắk Nông giao 21 ha diện tích đất rừng tại khu vực Đắk Nhu thuộc thôn 6, xã Trường Xuân cho hộ ông Nguyễn Văn Đạt (là Chi hội trưởng Chi hội CCB thôn 6, xã Trường Xuân) và hộ Nguyễn Nam Thái (là thành viên Chi hội CCB thôn 6, xã Trường Xuân) để các hộ này quản lý, bảo vệ. Sau khi được giao đất, ông Đạt, Nam Thái và ông Trần Văn Thọ (là cán bộ địa chính xã Trường Xuân) thỏa thuận chia cho ông Đạt 10ha và chia cho ông Nam Thái 05 ha.

Năm 2013, ông Đạt giao lại chi Chi hội CCB thôn 6 03 ha đất rừng trong diện tích 10 ha đất rừng đã được giao nói trên để chi hội quản lý và bảo vệ. Do diện tích rừng này nằm sát với rẫy của ông Nguyễn Văn Uyên (là thành viên Chi hội CCB thôn 6) nên Chi hội giao lại cho ông Uyên quản lý và bảo vệ. Sau khi nhận diện tích rừng này, ông Uyên không quản lý, nên bị người dân lấn chiếm mất một phần làm nương rẫy. Đến năm 2014, Chi hội CCB thôn 6, xã Trường Xuân nhận lại phần đất rừng của ông Uyên để quản lý, bảo vệ.

Tại cuộc họp tổng kết ngày 17-12-2014, Chi hội CCB thôn 6 đã bầu ông Đỗ Mạnh Hùng là Chi hội trưởng thay cho ông Nguyễn Văn Đạt. Sau cuộc họp, ông Hùng đưa ra ý kiến Chi hội CCB thôn 6 phát dọn diện tích rừng nhận lại từ ông Uyên để trồng keo gây quỹ hoạt động. Các hội viên không biết cụ thể hiện trạng, vị trí, diện tích đám rừng này nhưng khi ông Hùng kêu gọi hoạt động gây quỹ thì tất cả cùng đồng ý.

Cuối tháng 1-2015, 7 cán bộ, hội viên Chi hội CCB thôn 6, xã Trường Xuân, huyện Đắk Song tham gia phát dọn 3ha đất lâm nghiệp được UBND xã giao từ năm 2008 để trồng cây keo tạo quỹ hội, đã bị cơ quan chức năng thị xã Gia Nghĩa (nay là thành phố Gia Nghĩa) “bắt quả tang”; sau đó bị truy tố, kết án 6-7 tháng tù giam về tội “hủy hoại rừng” và bồi thường thiệt hại tổng cộng 42.708.146 đồng. Từ năm 2015 đến nay, các CCB: Đỗ Mạnh Hùng, Ngân Xuân Dũng, Vũ Tất Đắc, Hoàng Văn Sằn, Nguyễn Nam Thái, Cao Minh Điến và Đoàn Xuân Trường liên tục kêu oan, ngay cả khi đã chấp hành xong án tù.

Điều tra cho thấy, sở dĩ xảy ra vụ án này, trước hết chính là việc UBND xã Trường Xuân, huyện Đắk Song thời điểm năm 2008 có giao 2 thửa đất, diện tích 21ha (gồm thửa 18 ha và thửa 3ha) đất lâm nghiệp, đất trống cho Chi hội CCB thôn 6 trồng keo gây quỹ.

Tại thời điểm đó, UBND xã Trường Xuân cũng không biết thửa đất 3ha liền kề đất của các hộ dân thôn 6 là đất lâm nghiệp, thuộc lô 3, lô 6, khoảnh 1, tiểu khu 1710, tờ bản đồ số 8, tọa lạc tại xã Quảng thành (thị xã Gia Nghĩa), được UBND tỉnh Đắk Nông giao cho Công ty TNHH MTV Gia Nghĩa theo Quyết định số 1162/QĐ-UBND, ngày 30-8-2008.

Tại cuộc họp chi hội ngày 17-12-2014, Chi hội CCB thôn 6 thống nhất tổ chức phát dọn thửa đất 3ha để trồng cây keo. Cũng tại cuộc họp này, đồng chí Đỗ Mạnh Hùng được bầu làm chi hội trưởng. Sáng 24-1-2015, chi hội tổ chức đi phát dọn rẫy, từ 8 giờ đến 11 giờ, có 9 hội viên tham gia, mang theo công cụ là dao phát. Trong quá trình phát dọn, đã xảy ra tranh chấp với hộ ông Nguyễn Hữu Thuận có nhà và đất liền kề. Ông Thuận khẳng định “Thửa đất này ông mua 10 triệu đồng”. Khi xảy ra tranh chấp, ông Đỗ Mạnh Hùng gọi điện mời ông Nguyễn Nam Thái, thời điểm đó là thôn trưởng, cùng ông Hoàng Văn Cây - công an viên thôn đến giải quyết; và đi đến thống nhất, chi hội chỉ phát dọn 1ha, để lại cho ông Thuận 2ha.

Đại diện nhóm CCB Đắk Nông và phóng viên tại hiện trường vụ án.

Sáng 25-1-2015, chi hội tiếp tục tổ chức phát dọn, có 10 người tham gia. Tiếp đó, sáng 19-4-2015, chi hội tổ chức phát dọn với 13 người tham gia; sáng 20-4-2015, có 8 người tham gia. Và chính trong sáng 20-4-2015, vào lúc 10 giờ 30 phút, khi các hội viên đang tiến hành phát dọn, thì cơ quan chức năng thị xã Gia Nghĩa ập đến “bắt quả tang”, lập biên bản về hành vi “hủy hoại rừng”, tạm giữ 3 dao phát và 1 dao tông để phục vụ điều tra.

Tại biên bản kiểm tra hiện trường, lập ngày 21-7-2015, lực lượng chức năng thị xã Gia Nghĩa xác định tổng diện tích rừng bị phá là 0,75 ha; trong đó ngày 24-1-2015 phá 0,2ha, ngày 25-1-2015 phá 0,2ha, ngày 19-4-2015 phá 0,3ha và ngày 20-4-2015 phá 0,1ha; dụng cụ phá rừng là dao phát và cưa xăng.

Tuy nhiên, biên bản hiện trường khẳng định trong ngày 25-1-2015, các CCB sử dụng 1 cưa xăng; và ngày 19-4-2015 sử dụng 2 cưa xăng để cưa những cây có đường kính 10cm trở lên, nhưng cơ quan điều tra không tịch thu được tang vật là cưa xăng và không hề thu được khối lượng gỗ nào.

Các CCB (Đỗ Mạnh Hùng, Ngân Xuân Dũng, Vũ Tất Đắc, Hoàng Văn Sằn, Nguyễn Nam Thái và Cao Minh Điến), cũng băn khoăn về việc thu giữ vật chứng của vụ án. Bởi chỉ có một biên bản làm việc lập ngày 20-4-2015 thu giữ tại chỗ 3 con dao phát và 1 con dao tông.

Các CCB (Đỗ Mạnh Hùng, Ngân Xuân Dũng, Vũ Tất Đắc, Hoàng Văn Sằn, Nguyễn Nam Thái và Cao Minh Điến), cung cấp thông tin: Cơ quan chức năng không cung cấp ảnh hiện trường của vụ án trong hồ sơ ban đầu, mà sau đó mới bổ sung bản ảnh. Bản ảnh không ghi rõ chụp lúc nào, chụp ở đâu, không thể hiện tính liên hệ với vụ án, bởi bản ảnh chụp những gốc cây có đường kính lớn bị cưa chặt, nhưng không đủ căn cứ xác định đó là gốc cây tại hiện trường vụ án.

Một điều khó hiểu nữa là bản Kết luận giám định ngày 24-4-2015 của hạt kiểm lâm thị xã Gia Nghĩa, số gỗ bị thiệt hại là 64,717m3, thuộc loại gỗ từ nhóm 5 đến nhóm 7. Đây là khối lượng gỗ rất lớn, nhóm CCB, hầu hết là những người đã hết tuổi lao động, không thể sử dụng dao phát để trong khoảng thời gian tổng cộng 12 giờ đồng hồ của các ngày 24, 25-1-2015 và 19, 20-4-2015 có thể “cưa cắt” và hủy hoại được diện tích rừng lên đến 0,75ha rừng.

Trong trường hợp các CCB này có hủy hoại và cưa cắt 64,717m3, vậy khối lượng gỗ này phải là tang vật, nhưng đã được cơ quan tiến hành tố tụng hình sự thị xã Gia Nghĩa “hô biến” đi đâu (?).

Hơn nữa, các biên bản vi phạm hành chính được lập ngày 27-3-2015 và biên bản xác minh ngày 28-3-2015, Công văn số 47/KL-TT,PC ngày 10-4-2015 của Hạt kiểm lâm thị xã Gia Nghĩa xác định diện tích rừng tại lô 3, lô 6, khoảnh 1, tiểu khu 1710 bị thiệt hại là 100%. Vậy sau đó, trong buổi sáng 19 và 20-4-2025, cơ quan công an vẫn khẳng định cũng tại lô 3, lô 6, khoảnh 1, tiểu khu 1710, các CCB phá tổng cộng 0,4ha; vậy rừng này lấy ở đâu ra, khi trước đó đã xác định bị hủy hoại 100% (?).

Như vậy, giả dụ các CCB có hành vi “hủy hoại rừng”, thì tính diện tích rừng họ hủy hoại trong các sáng 24, 25-1-2015 chỉ tổng cộng là 0,4ha (4.000m2). Và theo quy định tại khoản 1, Điều 189 Bộ luật Tố tụng Hình sự, diện tích rừng bị phá phải từ 0,5ha trở lên mới đủ yếu tố cấu thành tội phạm.

Về số đối tượng bị khởi tố, truy tố, xét xử, cơ quan tố tụng hình sự thị xã Gia Nghĩa cũng thực hiện hết sức “tùy hứng”, bởi nếu đây là vụ “hủy hoại rừng”, thì số đối tượng chịu trách nhiệm hình sự phải là tổng số 18 cán bộ, hội viên Chi hội CCB thôn 6 tham gia cuộc họp thống nhất phát dọn 3ha đất trồng keo ngày 14-12-2014; hoặc phải là 17 cán bộ, hội viên trực tiếp phát dọn trong 4 buổi sáng như diễn biến vụ việc mới đúng.

Nhưng ở đây, tại sao cơ quan tố tụng hình sự thị xã Gia Nghĩa lại xử lý 7 đối tượng về tội “hủy hoại rừng” (?). Riêng đối với CCB Nguyễn Nam Thái, thời điểm đó đang là Thôn trưởng thôn 6, ông khẳng định rằng không hề tham gia phát dọn, mà buổi sáng 24-1-2015, ông được gọi đến để giải quyết tranh chấp; và trưa 20-4-2015, ông đến để ăn cơm trưa với anh em trong chi hội. Vì vậy việc khởi tố, truy tố, phạt tù ông Thái liệu có tuân thủ pháp luật, kể cả khi đây là vụ “hủy hoại rừng” (?).

Bên cạnh đó, việc xác định đất tại lô 3, lô 6, khoảnh 1, tiểu khu 1710, tờ bản đồ số 8 tọa lạc tại xã Quảng Thành, thị xã Gia Nghĩa là rừng sản xuất, đất nông nghiệp, hay đất trống, cũng chưa được cơ quan tố tụng hình sự làm rõ. Bởi diện tích đất này, nằm trong tổng diện tích của tiểu khu 1710 là 4.662.929m2, Công ty TNHH MTV Gia Nghĩa được UBND tỉnh Đắk Nông cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AM 880965, ngày 30-8-2008, gồm có các loại đất: 2.978.636m2 đất rừng sản xuất, 1.636.772m2 đất nông nghiệp, và 47.521m2 đất trống.

Về diện tích rừng bị xâm hại, cũng theo Quyết định Kháng nghị Giám đốc thẩm của Tòa án nhân dân cấp cao tại TP Hồ Chí Minh, ngày 09-3-2020 ghi: Xét thấy, theo giải thích của Hạt kiểm lâm thị xã Gia Nghĩa thì việc thực hiện kiểm tra hiện trường, đo đạc thực hiện không đúng yêu cầu kỹ thuật nên kết quả đo đạc không có giá trị pháp lý. Một số biên bản đã lập về phần diện tích rừng bị hủy hoại là không đủ cơ sở. Do đó, việc xác định hành vi chặt phá rừng có hay không và diện tích là bao nhiêu cần được làm rõ, mới có cơ sở định lượng để truy cứu trách nhiệm hình sự.

Điều tra của KIỀU BÌNH ĐỊNH