Xếp hạng thành tựu bài báo nghiên cứu của các cơ sở GDĐH Việt Nam năm 2024

Kết quả đo lường khoa học đối với thành tựu nghiên cứu và công bố bài báo nghiên cứu quốc tế chuẩn WoS (Web of Science) trong nửa đầu năm 2024 của các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam đã được công bố ngày 17/07/2024.

Kết quả nghiên cứu này không chỉ có ý nghĩa đối sánh rất quan trọng giữa 240 cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam mà còn là một kênh tham khảo rất hữu ích trong việc đối chiếu chuẩn cơ sở giáo dục đại học đã được ban hành tại Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT ngày 05/02/2024 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, cụ thể là “Tiêu chuẩn 6: Nghiên cứu và đổi mới sáng tạo”.

Bài báo này công bố kết quả như đã nêu cho cả năm qua, 2024, về thành tựu bài báo nghiên cứu chuẩn WoS của các cơ sở giáo dục trong cả nước.

Tính cấp thiết của xếp hạng thành tựu nghiên cứu hàng năm của các cơ sở giáo dục đại học

Theo Thông tư số 20/2020/TT-BGDĐT quy định chế độ làm việc của giảng viên cơ sở giáo dục đại học, nghiên cứu khoa học là một trong những nhiệm vụ bắt buộc của giảng viên.

Ngoài ra, Nghị định 109/2022/NĐ-CP quy định về hoạt động khoa học và công nghệ trong cơ sở giáo dục đại học đã khẳng định nghiên cứu khoa học và đào tạo là hai hoạt động chính trong một cơ sở giáo dục đại học.

Theo Thông tư số 01/2024/TT-BGDĐT ban hành chuẩn cơ sở giáo dục đại học, Tiêu chí 6.2 chỉ rõ số lượng công bố khoa học và công nghệ tính bình quân trên một giảng viên toàn thời gian không thấp hơn 0,3 bài/năm; riêng đối với cơ sở giáo dục đại học có đào tạo tiến sĩ không phải trường đào tạo ngành đặc thù không thấp hơn 0,6 bài/năm trong đó số bài có trong danh mục Web of Science hoặc Scopus (có tính trọng số theo lĩnh vực) không thấp hơn 0,3 bài/năm.

Ngày 18/11/2024, trong không khí toàn ngành Giáo dục đang hân hoan, phấn khởi chào mừng 42 năm Ngày Nhà giáo Việt Nam 20 tháng 11, Tổng Bí thư Tô Lâm đã tới dự và có phát biểu tại buổi gặp mặt với đại diện nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục, trong đó có chỉ đạo “Phấn đấu tăng hạng giáo dục Việt Nam trên bản đồ giáo dục khu vực và quốc tế, cụ thể đến năm 2030 Việt Nam trong 3 nước đứng đầu ASEAN về số lượng các công bố quốc tế và chỉ số ảnh hưởng của các công trình nghiên cứu khoa học; có trường đại học lọt Top 100 trường hàng đầu trên thế giới”.

Đặc biệt, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã đặt ra những mục tiêu cụ thể đối với nghiên cứu khoa học đến năm 2030 và năm 2045.

Những căn cứ trên cho thấy, phát triển nghiên cứu khoa học trong các cơ sở giáo dục đại học tiếp tục là nhiệm vụ rất cấp thiết và góp phần quan trọng vào thành tựu chung của cả nước.

Do đó, việc đo lường khoa học đối với thành tựu nghiên cứu khoa học của các cơ sở giáo dục đại học là rất hữu ích trong hoạt động quản trị nghiên cứu khoa học.

Ngày 17/07/2024, Nhóm nghiên cứu Đo lường khoa học và Chính sách quản trị nghiên cứu (SARAP) của Trường Đại học Văn Lang đã công bố xếp hạng thành tựu bài báo nghiên cứu của các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam trong nửa đầu năm 2024 [1, 2].

Tiếp đó, ngày 13/12/2024, SARAP đã công bố kết quả xếp hạng hiệu suất thành tựu bài báo nghiên cứu của các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam trong nửa đầu năm 2024 [3, 4].

Như vậy, việc đo lường/xếp hạng thành tựu bài báo nghiên cứu của các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam trong cả năm 2024 là rất cần thiết và đây sẽ là kết quả nghiên cứu chính trong bài báo này.

Kết quả xếp hạng/nghiên cứu đo lường khoa học này chắc chắn rất có ý nghĩa cho việc quản trị nghiên cứu khoa học ở các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam, đặc biệt là trong giai đoạn cả nước đang rất quyết liệt trong việc phát triển khoa học và công nghệ theo Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Tiến sĩ Lê Văn Út - Trợ lý Chủ tịch Hội đồng trường về Nghiên cứu khoa học & Trưởng nhóm Nhóm Nghiên cứu Đo lường Khoa học và Chính sách Quản trị Nghiên cứu (SARAP), Trường Đại học Văn Lang. Ảnh: Trường Đại học Văn Lang.

Phương pháp và dữ liệu

Hiện nay, có hai cơ sở dữ liệu khoa học chuyên thống kê các công bố khoa học của các tạp chí khoa học uy tín trên toàn thế giới mà các nước thường dùng là Scopus của Hà Lan và Web of Science (WoS) của Mỹ.

Tổng số tạp chí khoa học được Scopus thống kê nhiều gấp đôi số tạp chí khoa học được vào WoS, và hầu hết các tạp chí WoS cũng là tạp chí Scopus [5]. Đó là lý do mà các tạp chí WoS được xem là có uy tín cao hơn các tạp chí Scopus.

Nhiều bảng xếp hạng đại học uy tín trên thế giới đang dùng dữ liệu của WoS để xây dựng tiêu chí các đại học trên toàn cầu như ARWU, Leiden, NTU, URAP, US News,…

Tính đến ngày 05/03/2025, WoS thống kê 22.591 tạp chí khoa học có uy tín cao nhất trên toàn thế giới; Việt Nam có 10 tạp chí được liệt kê trong cơ sở dữ liệu khoa học uy tín này (trong số khoảng 600 tạp chí khoa học mà Việt Nam hiện có [6]).

Bảng xếp hạng của SARAP về thành tựu bài báo nghiên cứu của các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam năm 2024 (ký hiệu: SARAP Ranking 2024) dựa vào dữ liệu WoS. Thời gian lấy dữ liệu là trong cả năm 2024, tức là từ ngày 01/01/2024 – 31/12/2024. Thời gian truy xuất dữ liệu là lúc 23 giờ 15 phút ngày 27/01/2025.

Tổng số ấn phẩm khoa học WoS của Việt Nam năm 2024 là 14.320 được chia thành 11 loại. Tuy nhiên, ấn phẩm thuộc loại bài báo nghiên cứu (article) chiếm đa số và là 12.544 bài báo, chiếm 87,598% tổng số các loại ấn phẩm.

Ảnh chụp trực tiếp từ WoS lúc 23h15 ngày 27/01/2025

Do đó, việc đánh giá thành tựu công bố WoS thông qua thành tựu bài báo nghiên cứu loại WoS là cơ bản phản ánh được năng lực nghiên cứu khoa học của các tổ chức học thuật; hơn nữa, bài báo nghiên cứu article là loại ấn phẩm công bố các kết quả nghiên cứu mới trong chuyên ngành.

Thành tựu bài báo nghiên cứu WoS của Việt Nam chủ yếu đến từ các cơ sở giáo dục đại học. Do tên tiếng Anh của các cơ sở giáo dục đại học của Việt Nam khá đa dạng nên việc truy xuất chính xác nhất có thể số liệu bài báo nghiên cứu WoS cho từng cơ sở giáo dục đại học là một thách thức và nhìn chung tốn khá nhiều thời gian.

Đối với các bảng xếp hạng đại học quốc tế, việc truy xuất thành tựu công bố quốc tế thường được thực hiện đối với tên tiếng Anh đúng của các cơ sở giáo dục đại học.

Trong khi đó, thành tựu gắn với các tên tiếng Anh của cùng một cơ sở giáo dục đại học nhưng có thể có sai lệch so với tên tiếng Anh đúng thì gần như không được xem xét.

Về nguyên tắc đo lường khoa học, cách truy xuất dữ liệu như thế có thể được xem là không sai.

Tuy nhiên, nếu xét về thực tế thành tựu công bố quốc tế của các cơ sở giáo dục đại học thì đôi khi lại là một sự thiệt thòi, nhất là đối với các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam nơi mà tiếng Anh không phải là ngôn ngữ chính.

Bởi những lẽ trên, SARAP Ranking đã khắc phục được nhược điểm khách quan như đã nêu của các bảng xếp hạng đại học khác trên thế giới.

Cụ thể là thành tựu bài báo nghiên cứu năm 2024 của các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam được truy xuất đối với tên tiếng Anh đúng và các biến thể tên tiếng Anh của các cơ sở giáo dục đại học được liệt kê trong WoS.

Trong số 70 cơ sở giáo dục đại học được vào SARAP Ranking 2024, có đến 49 cơ sở giáo dục đại học có nhiều hơn một tên tiếng Anh được thống kê trong WoS, cụ thể trong bảng dưới đây:

Có thể thấy các đại học quốc gia và đại học vùng có nhiều tên tiếng Anh khác nhau được ghi nhận trong WoS hơn.

Trong kỹ chiến thuật xếp hạng đại học, tên tiếng Anh của một cơ sở giáo dục đại học trong các cơ sở dữ liệu khoa học (như WoS) mà các bảng xếp hạng đại học sử dụng thì nên là duy nhất.

Việc một cơ sở giáo dục đại học có nhiều tên tiếng Anh được ghi nhận như thế hoàn toàn không có lợi cho quá trình xếp hạng, vì nói chung là thành tựu của cơ sở giáo dục đại học đó sẽ không được truy xuất đầy đủ.

Hiện nay, chính sách quản trị nghiên cứu của một số cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam quy định rõ là nếu những bài báo khoa học với tên tiếng Anh của cơ sở giáo dục đại học đó bị sai thì sẽ không được nhận kinh phí tài trợ.

Thêm nữa, các cơ sở giáo dục đại học hoàn toàn có thể liên hệ với đại diện của các cơ sở dữ liệu khoa học để điều chỉnh tên tiếng Anh nếu phát hiện có sai sót.

Theo [1, 2], một cơ sở giáo dục đại học muốn được xếp hạng bởi SARAP Ranking về thành tựu bài báo nghiên cứu loại WoS trong nửa đầu năm 2024 phải có tối thiểu 20 bài báo.

Do đó, những cơ sở giáo dục đại học có tối thiểu 40 bài báo nghiên cứu loại WoS, tính tại thời điểm truy xuất dữ liệu WoS cho tất cả các cơ sở giáo dục đại học được sử dụng trong bài báo này, thì được vào bảng xếp hạng SARAP Ranking 2024. Việc truy xuất dữ liệu WoS tại mỗi thời điểm, nói chung cho kết quả khác nhau.

Xếp hạng thành tựu bài báo nghiên cứu của các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam năm 2024

Với phương pháp và dữ liệu đã được trình bày ở trên và sau quá trình xem xét đối với tất cả 240 cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam, kết quả là có 70 cơ sở giáo dục đại học đã được vào SARAP Ranking 2024.

Đứng đầu là Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh với 1.558 bài báo nghiên cứu WoS và Đại học Quốc gia Hà Nội đứng thứ hai với 1.017 bài báo.

Các cơ sở giáo dục tiếp theo trong tốp 10 các cơ sở giáo dục đại học được xếp hạng lần này, theo thứ tự, gồm Đại học Duy Tân, Đại học Bách khoa Hà Nội, Trường Đại học Tôn Đức Thắng, Trường Đại học Cần Thơ, Trường Đại học Văn Lang, Đại học Huế, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành và Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Có đến 6 trong số 9 đại học được vào tốp 10 của SARAP Ranking 2024. Điều này có thể phần nào phản ánh vai trò quan trọng của các đại học trong hệ thống giáo dục đại học của đất nước.

Ngoài ra, việc có 3 cơ sở giáo dục đại học ngoài công lập được xếp trong tốp 10 cho thấy sự quyết tâm đầu tư vào chiều sâu để hướng đến chất lượng và đẳng cấp quốc tế của các nhà đầu tư tâm huyết đối với lĩnh vực giáo dục đại học.

Tuy nhiên, khối cơ sở giáo dục đại học ngoài công lập chỉ có 10 đại diện trong số 70 cơ sở giáo dục đại học được vào SARAP Ranking 2024, một kết quả có thể còn khiêm tốn nhưng chắc chắn sẽ được cải thiện mạnh mẽ trong thời gian tới vì có không ít chủ đầu tư đang rất khát khao khẳng định chất lượng và đẳng cấp của các cơ sở giáo dục đại học của họ thông qua việc được nhận diện vị thế học thuật và thương hiệu trong khu vực và trên thế giới.

Bảng dưới đây là kết quả SARAP Ranking 2024 đối với 240 cơ sở giáo dục đại học Việt Nam với 70 đại diện được xếp hạng, trong đó WoS là ký hiệu số bài báo nghiên cứu chuẩn WoS trong năm 2024 (tính đến thời điểm truy xuất):

SARAP Ranking 2024

Thay lời kết

SARAP Ranking 2024 là một kênh tham khảo đối sánh quan trọng về số lượng đối với thành tựu bài báo nghiên cứu chuẩn WoS của các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam trong cả năm 2024, tính tại thời điểm truy xuất dữ liệu.

Việc nghiên cứu đo lường khoa học về hiệu suất thành tựu này (như trong [3]) có thể đảm bảo sự công bằng hơn giữa các cơ sở giáo dục đại học.

Thành tựu bài báo nghiên cứu như trên có thể chỉ nên là một khía cạnh về chất lượng và đẳng cấp thực sự của các cơ sở giáo dục đại học.

Điều quan trọng là những kết quả nghiên cứu đó cần được chuyển giao để mang lại giá trị cụ thể [7, 8, 9] và đây thuộc về chiến lược quản trị hiệu quả của các cơ sở giáo dục đại học đối với các sản phẩm nghiên cứu.

Điểm khác biệt cơ bản giữa SARAP Ranking so với các bảng xếp hạng đại học uy tín trên thế giới như nhóm SATUQU (SCImago, ARWU, THE, URAP, QS, US News) là SARAP tập trung vào thành tựu tức thời, tại thời điểm hiện tại, để có thể phản ánh được thành tựu mới nhất của các cơ sở giáo dục đại học (thường được dùng trong tổng kết năm, xét thi đua năm, định hướng chiến lược cho năm tiếp theo, …).

Trong khi đó, SATUQU quan tâm thành tựu nghiên cứu dài hạn hơn, 5 năm gần nhất. Tuy nhiên, những cơ sở giáo dục đại học có hạng cao theo SARAP Ranking chắc chắn đã hoặc sẽ dễ dàng được vào nhóm SATUQU.

Trong thời gian tới, chắc chắn SARAP Ranking sẽ phải đa dạng hóa các tiêu chí đo lường khoa học và hy vọng có thể tiệm cận ngày càng gần hoặc chính xác chất lượng và đẳng cấp thực sự của các cơ sở giáo dục đại học.

Tài liệu tham khảo

[1] Lê Văn Út (2024), “Xếp hạng thành tựu bài báo nghiên cứu của các đại học Việt Nam trong nửa đầu năm 2024”, Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam, 8A, tr.14.2024.

[2] Mỹ Quyên (2024), “Trường đại học nào có nhiều nghiên cứu chuẩn quốc tế nhất trong 6 tháng đầu năm?”, Báo Thanh Niên, 25/07/2024.

[3] Lê Văn Út (2024); Xếp hạng hiệu suất thành tựu bài báo nghiên cứu của các đại học Việt Nam trong nửa đầu năm 2024; Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Bộ Khoa học & Công nghệ, 13/12/2024.

[4] Thi Thi (2024); Xếp hạng hiệu suất công bố khoa học của một số CSGDĐH nửa đầu năm 2024, Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, 14/12/2024.

[5] V.K. Singh, P. Singh, M. Karmakar, et al. (2021), “The journal coverage of Web of Science, Scopus and Dimensions: A comparative analysis”, Scientometrics, 126(6), pp.5113-5142.

[6] Minh Phong (2024); Cả nước có khoảng 600 tạp chí khoa học, Giáo dục và Thời Đại, 11/02/2024.

[7] Lê Văn Út (2024); 7 vấn đề và 6 giải pháp để khoa học công nghệ tạo ra tiền, Đại biểu Nhân dân, Văn phòng Quốc hội, 02/02/2024.

[8] Lê Văn Út (2024); Ba loại sản phẩm khoa học công nghệ tạo ra tiền, Đại biểu Nhân dân, Văn phòng Quốc hội, 01/02/2024.

[9] Lê Văn Út (2024); Làm thế nào để khoa học và công nghệ ra tiền?, Đại biểu Nhân dân, Văn phòng Quốc hội, 31/01/2024.

Tiến sĩ Lê Văn Út - Trợ lý Chủ tịch Hội đồng trường về Nghiên cứu khoa học & Trưởng nhóm Nhóm Nghiên cứu Đo lường Khoa học và Chính sách Quản trị Nghiên cứu (SARAP), Trường Đại học Văn Lang