Xây dựng khuôn khổ pháp lý toàn diện để khai thác tiềm năng của tài sản mã hóa

Việt Nam hiện đứng thứ hai trong top 10 quốc gia có tỷ lệ dân số sở hữu tiền số cao nhất. Ảnh tư liệu

PV: Ông đánh giá thế nào về cơ hội của Việt Nam đối với tài sản số/tài sản mã hóa?

PGS. Nguyễn Thanh Bình: Theo nghiên cứu của Chainalysis, Việt Nam liên tục là một trong những quốc gia giao dịch tài sản mã hóa hàng đầu thế giới trong những năm gần đây. Nếu được quản lý đúng cách, tài sản mã hóa có thể mang lại lợi ích đáng kể cho nền kinh tế và hệ thống tài chính của Việt Nam.

Tài sản mã hóa đóng vai trò là phương tiện cung cấp quyền truy cập từ xa vào hệ thống tài chính toàn cầu, cho phép người dùng tham gia bất kể vị trí địa lý của họ. Điều này có thể giúp Việt Nam đạt được mục tiêu trở thành trung tâm tài chính toàn cầu, đồng thời phát triển tài chính toàn diện bằng cách cung cấp dịch vụ cho những nhóm dân số chưa có tài khoản ngân hàng.

Đáng chú ý, xu hướng token hóa - đưa các tài sản thực tế như trái phiếu, chứng khoán hoặc thậm chí là tín chỉ carbon lên chuỗi khối (blockchain) - có thể tạo ra cơ sở mới để Chính phủ và doanh nghiệp Việt Nam thu hút đầu tư nước ngoài.

Ngoài ra, tài sản mã hóa có thể giảm đáng kể chi phí giao dịch và cải thiện hiệu quả thanh toán xuyên biên giới. Trong khi các hệ thống ngân hàng truyền thống có thể mất vài ngày để xử lý các giao dịch chuyển tiền quốc tế, công nghệ blockchain cho phép chuyển giá trị qua biên giới chỉ trong vài giây.

Cơ hội từ tài sản mã hóa là rất lớn và đa dạng, tuy nhiên việc thiếu hành lang pháp lý rõ ràng đang cản trở sự phát triển lâu dài của lĩnh vực này.

PV: Thủ tướng Phạm Minh Chính mới đây đã yêu cầu Bộ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng chính sách, quy định và cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho tài sản số, chậm nhất trong quý II/2025. Ông có bình luận gì về việc thí điểm giao dịch tài sản mã hóa trong khuôn khổ sandbox?

PGS. Nguyễn Thanh Bình: Việc thí điểm giao dịch tiền mã hóa/tài sản mã hóa trong khuôn khổ sandbox là vô cùng cần thiết và cần sớm được hiện thực hóa. Với mức độ phổ biến ngày càng lớn của tiền mã hóa tại Việt Nam dẫu chưa có quy định chính thức, việc Chính phủ quản lý hoặc ít nhất là cung cấp hướng dẫn và giám sát theo quy định trong lĩnh vực mới nổi này là rất quan trọng. Thử nghiệm trong sandbox là mô hình đã được một số nước trên thế giới áp dụng thành công.

Nhìn chung, các doanh nghiệp tham gia sandbox có thể hoạt động với những điều khoản được miễn trừ và những quyền đặc biệt riêng. Sau khi thử nghiệm sandbox thành công và rời khỏi khung pháp lý thí điểm này, doanh nghiệp phải tuân thủ đầy đủ luật và các quy định pháp lý liên quan.

Lợi ích chính từ cơ chế sandbox là các cơ quan quản lý có thể điều chỉnh và định hình khung giám sát một cách nhanh chóng dựa trên những hiểu biết thu được từ đây.

PV: Còn việc kiểm soát rủi ro khi thí điểm trong sandbox về tiền mã hóa thì sao, thưa ông?

PGS. Nguyễn Thanh Bình: Tài sản mã hóa có tính chất quốc tế và thường ẩn danh (nếu không được quản lý đúng cách), nên có những rủi ro tiềm ẩn như rửa tiền, trốn thuế và các hoạt động bất hợp pháp khác. Sandbox cần đặt ra các tiêu chuẩn rõ ràng và biện pháp đảm bảo chặt chẽ để tất cả những người tham gia đều tuân thủ theo đúng các quy định về chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố, đóng thuế...

PV: Vậy theo ông, cần phải lưu ý những gì trong việc xây dựng quy định pháp lý cho các giao dịch tài sản mã hóa tại Việt Nam?

PGS. Nguyễn Thanh Bình: Việc xây dựng một khuôn khổ pháp lý toàn diện cho các giao dịch tài sản mã hóa là thách thức đáng kể, vì lĩnh vực này đang phát triển nhanh chóng và đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách phải luôn linh hoạt.

Vì vậy, cần lưu ý, dù các giao dịch tài sản mã hóa diễn ra trên sổ cái blockchain một cách phi tập trung, song hầu hết người dùng vẫn dựa vào các trung gian tập trung (chẳng hạn như sàn giao dịch tiền mã hóa) để mua và bán tài sản mã hóa. Việc quản lý và giám sát các trung gian tập trung này là điều cần thiết, vì họ nắm giữ một lượng tài sản lớn của khách hàng. Quy định này sẽ giúp ngăn ngừa vi phạm bảo mật, tránh lừa đảo và giảm thiểu tội phạm tài chính như rửa tiền. Bằng cách quản lý các sàn giao dịch tập trung, các cơ quan chức năng có thể giám sát hiệu quả phần lớn các giao dịch tài sản mã hóa.

Một lưu ý nữa là một số ứng dụng tài sản mã hóa, như token hóa tài sản thực tế, có thể được triển khai và thử nghiệm trong môi trường sandbox được kiểm soát. Vì các tài sản mã hóa này sẽ được liên kết với tài sản hữu hình, nên các cơ quan quản lý sẽ dễ dàng hơn khi theo dõi giá trị cơ bản của các giao dịch. Ngoài ra, việc các tổ chức tài chính truyền thống cung cấp các sản phẩm được token hóa tạo cơ hội cho cả cơ quan quản lý và các tổ chức này có được kinh nghiệm thực tế trong việc quản lý và ra quy định về tài sản mã hóa.

Bên cạnh đó, ở hầu hết các quốc gia, các nhà đầu tư được yêu cầu phải trả thuế cho khoản lợi nhuận từ tài sản mã hóa của họ. Vì hầu hết giao dịch diễn ra trên các sàn giao dịch tập trung với các quy trình KYC (quy trình xác minh danh tính khách hàng khi mở tài khoản) đã có sẵn, các cơ quan quản lý có thể hợp tác với các sàn giao dịch này để đảm bảo đánh thuế đúng đối với khoản lợi nhuận của nhà đầu tư. Do đó, việc áp dụng luật thuế hiện hành đối với lợi nhuận từ tài sản mã hóa sẽ cung cấp một cách tiếp cận khả thi để đánh thuế các nhà đầu tư tài sản mã hóa.

PV: Xin cảm ơn ông!

Luyện Vũ