Xây dựng hệ giá trị văn hóa, chuẩn mực con người là căn bản và cốt lõi

Từng có nhiều năm gắn bó với vùng đất, con người Khánh Hòa, PGS.TS Nguyễn Duy Bắc - Phó Giám đốc Thường trực Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đã có những đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng, phát triển tỉnh trong thời gian đảm nhận nhiệm vụ Phó Chủ tịch UBND tỉnh. Dù đã chuyển qua vị trí công tác mới song ông vẫn luôn dành tình cảm, sự quan tâm đối với con người, văn hóa xứ Trầm hương. Nhân dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, Báo Khánh Hòa giới thiệu bài viết của PGS.TS Nguyễn Duy Bắc về hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Khánh Hòa trong thời kỳ mới.

PGS.TS Nguyễn Duy Bắc phát biểu tại Hội nghị văn hóa tỉnh Khánh Hòa năm 2024.

Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII nhấn mạnh quan điểm chỉ đạo cốt lõi và xuyên suốt trong thời kỳ phát triển mới của đất nước ta là: Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của nền văn hóa và con người Việt Nam; kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; phát huy tối đa nội lực, tranh thủ ngoại lực, trong đó nguồn lực nội sinh, nhất là nguồn lực con người là quan trọng nhất. Những giá trị ấy được nuôi dưỡng bởi văn hóa gia đình Việt Nam với những giá trị cốt lõi Ấm no - Hạnh phúc - Tiến bộ - Văn minh; được bồi đắp, phát triển bởi nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc với hệ giá trị Dân tộc - Dân chủ - Nhân văn - Khoa học; trên nền tảng của hệ giá trị quốc gia và cũng là mục tiêu phấn đấu cao cả của dân tộc ta là Hòa bình - Thống nhất - Độc lập - Dân giàu - Nước mạnh - Dân chủ - Công bằng - Văn minh - Hạnh phúc.

Trong dòng chảy chung đó, việc xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa trong thời kỳ mới như thế nào là điều đáng được quan tâm đặc biệt. “Khánh Hòa là xứ Trầm Hương/Non cao biển rộng, người thương đi về/Yến sào ngon ngọt tình quê/Sông sâu đá tạc lời thề nước non”. Câu ca dao trên đã khái quát được những đặc điểm về địa lý tự nhiên, sản vật đặc trưng và cả tính cách, tâm hồn của con người Khánh Hòa. Sách Đại Nam nhất thống chí - bộ quốc sử lớn nhất ở nước ta thời phong kiến đã ghi lại những nét đẹp về văn hóa của vùng đất và con người Khánh Hòa: “Phong tục thuần hậu, tập quán quê mùa. Kẻ sĩ chất phác mà trầm tĩnh, nhân dân kiệm mà lành…”. Trong cuộc đấu tranh với thiên nhiên và xã hội, các dân tộc sinh sống trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa đã cùng chung lưng đấu cật, giúp đỡ lẫn nhau để xây dựng nên một miền quê ngày càng giàu đẹp. Qua nhiều thế kỷ cộng cư và hòa cư, người Việt đã giao lưu, tiếp nhận và tiếp biến những tinh hoa văn hóa truyền thống của các dân tộc anh em và tinh hoa văn hóa nhân loại, để từ đó tạo nên một bản sắc văn hóa của chính mình, làm giàu thêm kho tàng di sản văn hóa dân tộc. Do điều kiện và môi trường sống, cùng với các hình thức kinh tế, ngành nghề truyền thống lâu đời chi phối nên người Việt ở Khánh Hòa có cả một nền văn hóa tâm linh, văn hóa sản xuất, văn nghệ đặc sắc, tiêu biểu như: Lễ hội Am Chúa; Lễ hội Tháp Bà Ponagar; lễ hội cúng đình, cúng tổ nghề, thờ cúng cá voi (Ông), cùng những điệu hò bá trạo và nền văn hóa trầm hương, văn hóa yến sào thật đặc sắc… Tất cả những yếu tố trên đã góp phần tạo cho Khánh Hòa có những đặc trưng văn hóa thật tiêu biểu và độc đáo. Khánh Hòa thật sự là một tiểu vùng văn hóa được biết đến với tên gọi là xứ Trầm Hương, song vẫn là một bộ phận của văn hóa Việt Nam. Đó chính là cốt lõi căn bản của sự thống nhất trong đa dạng của văn hóa truyền thống Việt Nam, văn hóa Khánh Hòa.

Biểu diễn nghệ thuật ở Khu di tích Tháp Bà Ponagar.

Trong thời kỳ đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Đảng bộ và nhân dân Khánh Hòa đã và đang nỗ lực đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế - xã hội, khai thác mọi tiềm năng và thế mạnh; mở rộng hợp tác giao lưu với nước ngoài, vừa quan tâm giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa, truyền thống lịch sử và nhân văn vô cùng quý báu mà các thế hệ cha ông đã để lại cho con cháu hôm nay và mai sau. Những giá trị quý giá đó đã, đang và sẽ góp phần làm phong phú và tô đậm thêm bản sắc văn hóa, con người của xứ sở Trầm Hương mến yêu. Xây dựng hệ giá trị văn hóa, giá trị gia đình và chuẩn mực con người Khánh Hòa trong thời đại mới không tách rời nội dung, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam nói chung, đồng thời cần chú ý đến những nét đặc trưng của vùng đất, văn hóa, con người nơi đây trong mối liên hệ tổng thể giá trị văn hóa của đất nước; chú ý tính đa dạng, giao thoa văn hóa của vùng đất Khánh Hòa; nét đặc trưng văn hóa tộc người; việc phát huy không gian văn hóa xứ Trầm Hương, văn hóa yến sào Khánh Hòa… Tập trung xây dựng nếp sống mới, chuẩn mực văn hóa mới, xây dựng, phát triển và sáng tạo những giá trị văn hóa mới trên nền tảng bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, tính đa dạng, bản sắc văn hóa của các dân tộc, của các vùng, miền. Hướng mọi hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội vào việc xây dựng và hoàn thiện nhân cách con người. Xây dựng hệ giá trị con người Khánh Hòa với những đức tính tốt đẹp: Hiền hòa - Hào hiệp - Giản dị - Phóng khoáng - Nghĩa tình - Thủy chung. Xây dựng hệ giá trị vùng đất, văn hóa Khánh Hòa - xứ Trầm, biển yến: Thiên nhiên tươi đẹp - Văn hóa đa dạng, hội nhập - Xã hội hiện đại, văn minh - Nhân dân phồn vinh, hạnh phúc. Từ những hệ giá trị đó, góp phần tích cực vào việc thực hiện thắng lợi mục tiêu Nghị quyết số 09 của Bộ Chính trị về xây dựng, phát triển tỉnh Khánh Hòa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

PGS.TS NGUYỄN DUY BẮC